ÇALIŞMA ORTAMINDA DENGELİ BESLENME

... konulu sunumlar: "ÇALIŞMA ORTAMINDA DENGELİ BESLENME"— Sunum transkripti:

1 ÇALIŞMA ORTAMINDA DENGELİ BESLENME
ARAŞ.GÖR. MEHTAP ERSİN BAYRAK HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ TOPLU BESLENME SİSTEMLERİ A.B.D.

2 SANAYİ’ NİN HIZLA GELİŞMESİ, TOPLUMLARDA İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KONULARINI GÜNCEL SORUN DURUMUNA GETİRMİŞTİR. TOPLUMDA ÜRETİMİN SÜREKLİLİĞİNİ SAĞLARKEN AYNI ZAMANDA ÜRETİMİN TEMEL UNSURU OLAN ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININ KORUNMASI VE DEVAMI KONUSUNDA DA ÖNLEMLERİN ALINMASI GEREKMEKTEDİR.

3 YETERLİ VE DENGELİ BESLENME DE SAĞLIKLI OLMANIN
TEMEL UNSURLARINDAN BİRİDİR SAĞLIK, YALNIZCA HASTALIK YA DA SAKATLIĞIN BULUNMAMASI DEMEK OLMAYIP, AYNI ZAMANDA BEDENSEL, RUHSAL VE SOSYAL YÖNLERDEN DE TAM BİR İYİLİK DURUMUDUR.

4 BESLENME, BÜYÜME, YAŞAMIN SÜRDÜRÜLMESİ, SAĞLIĞIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ İÇİN BESİNLERİN KULLANILMASIDIR. BESLENMEDE AMAÇ, BİREYİN YAŞI, CİNSİYETİ, FİZİKSEL AKTİVİTESİ VE İÇİNDE BULUNDUĞU FİZYOLOJİK DURUMA GÖRE GEREKSİNİMİ OLAN BÜTÜN BESİN ÖĞELERİNİ YETER MİKTARDA SAĞLAYABİLMESİ YANİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMESİDİR.

5 YETERLİ VE DENGELİ BESLENME, BİREYLERİN ÜRETKENLİĞİNİ VE ÇALIŞMA PERFORMANSINI ETKİLEYEN ETMENLERİN BAŞINDA GELMEKTEDİR SAĞLIKLI VE ÜRETKEN OLMANIN SİMGESİ BEDENEN AKLEN RUHEN VE SOSYAL YÖNDEN İYİ GELİŞMİŞ BİR VÜCUT YAPISI VE BU YAPININ BOZULMADAN UZUN SÜRE İŞLENMESİDİR.

6 KALİTELİ BESLENMENİN KOŞULLARI 1. MİKTARDA YETERLİLİK 2. ÇEŞİTLİLİK 3. ÖĞÜNLERE DENGELİ DAĞILIM 4. YÜKSEK TÜKETİM KALİTESİ 5. YÜKSEK HİJYENİK KALİTE 6. YÜKSEK BESİN DEĞERİ 7. EKONOMİ

7 KALİTELİ BESLENMENİN ÖNEMİ
1. BESLENME- SAĞLIK- KALİTELİ YAŞAM 2. BESLENME - BÜYÜME-GELİŞME VE HÜCRE YENİLENMESİ 3. BESLENME - VERİMLİLİK 4. BESLENME - İŞ KAZALARI 5. BESLENME -SAĞLIK RİSKLERİ 6. BESLENME - ULUSAL EKONOMİ

8 ÇALIŞMA PERFORMANSI- İŞ KAZALARI VE BESLENME
ENERJİ: HER İŞ KOLU İÇİN GEREKSİNEN ENERJİNİN YETERİNCE ALINMASI ÜRETİMİ ARTIRIR, ENERJİNİN KAYNAĞI VE MİKTARI ÖNEMLİDİR. BASİT ŞEKERLERE DAYALI, AŞIRI ENERJİ ALINIMI OLUMSUZDUR.

9 ENERJİ: FAO / WHO UZMANLAR KURULU, AĞIR İŞTE ÇALIŞAN ERKEKLER İÇİN; 4000 KKAL./GÜN KADINLAR İÇİN; 3000 KKAL,GÜN. OLARAK SAPTAMIŞTIR. TÜRKİYE İÇİN ÖNERİLEN; AĞIR İŞTE ÇALIŞANLAR İÇİN GÜNLÜK 1200 KKAL.GÜN EK YAPILMASI

10 ENERJİ GEREKSİNMESİNİ ARTTIRAN DURUMLAR:
ÇEVRE ISININ HER 10 C DERECELİK AZALMASINDA ENERJİ GEREKSİNİMİN %5 ARTTIĞI, TERSİ DURUMDA AZALDIĞI BİLDİRİLMİŞTİR. YAŞA GÖRE ENERJİ GEREKSİNİMİNDE DÜZENLEME YAPILMASI MUTLAKA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKMEKTEDİR.

11 PROTEİN: ENERJİ GEREKSİNİMİNE PARALEL OLARAK YETERLİ OLMALIDIR.
ÇALIŞMA PERFORMANSI-İŞ KAZALARI VE BESLENME PROTEİN: ENERJİ GEREKSİNİMİNE PARALEL OLARAK YETERLİ OLMALIDIR.

12 PROTEİN GEREKSİNMESİNİ ARTTIRAN DURUMLAR:
ÇALIŞMA ORTAMININ ISI DERECESİ ÇOK YÜKSEK VE ÇOK DÜŞÜK OLDUĞUNDA AZOT KAYBI ARTMAKTADIR. BU NEDENLE, BU TÜR İŞLERDE ÇALIŞANLARIN PROTEİN GEREKSİNİMLERİ NORMAL YETİŞKİNLERDEN FAZLADIR (%10-20).

13 ÇALIŞMA PERFORMANSI-İŞ KAZALARI VE BESLENME
YAĞ : MİKTAR VE CİNSİ ÖNEMLİDİR. YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLERİN (A,D,E,K) VÜCUTTA KULLANIŞLILIĞI AÇISINDAN ÖNEMLİDİR.

14 ÇALIŞMA PERFORMANSI-İŞ KAZALARI VE BESLENME
VİTAMİNLER : ANTİOKSİDAN HASTALIKLARA DİRENÇ GÖZÜN GÖRME İLE İLGİLİ FONKSİYONLARI SİNİR VE SİNDİRİM SİSTEMİ FONKSİYONLARI METABOLİZMADA ENZİMLERE YARDIM DİKKAT, ALGILAMA KAN YAPIMI, İÇİN ÖNEMLİDİR.

15 ÇALIŞMA PERFORMANSI-İŞ KAZALARI VE BESLENME
MİNERALLER METABOLİZMADA ENZİMLERE YARDIMCI VÜCUDUN SU VE ELEKTROLİT DENGESİNİ SAĞLAMA KAN YAPIMI ANTİOKSİDAN ÖZELLİK

16 ÇALIŞMA PERFORMANSI-İŞ KAZALARI VE BESLENME
SU: TÜM ARTIK VE TOKSİK ÖĞELERİN VÜCUTTAN UZAKLAŞTIRILMASI VÜCUDUN SU VE ELEKTROLİT DENGESİNİN SAĞLANMASI VÜCUT ISISININ DENETİMİ POSA: BARSAK SAĞLIĞI TÜM ARTIK VE TOKSİK ÖĞELERİN VÜCUTTAN ATIMI KALP-DAMAR SAĞLIĞI

17  İŞÇİNİN VERİMİNİ ARTIRIR,  YAPILAN ÜRETİMİ ARTIRIR,
İŞÇİNİN YETERLİ VE DENGELİ BESLENMESİ;  İŞÇİNİN VERİMİNİ ARTIRIR,  YAPILAN ÜRETİMİ ARTIRIR,  HASTALIKLARI, İŞ KAZALARINI VE MESLEK HASTALIKLARINI AZALTIR,  İŞÇİNİN SAĞLIĞINI GELİŞTİRİR, HASTALIKLARA KARŞI DİRENCİNİNİ ARTIRIR  İŞE DEVAMSIZLIĞI AZALTIR,  İŞ YERİ PSİKOLOJİSİNİ, İŞ BARIŞ VE HUZURUNU GÜÇLENDİRİR

18 ÇALIŞANLARIN İŞYERİNDE
BESLENMELERİNE İLİŞKİN UYGULAMALAR 1. İŞ YERİNDE GEREKSİNEN ENERJİNİN YARISI (1/2 ) İŞ VERENCE KARŞILANMALIDIR 2. YEMEKLER TEK BİR ÖĞÜNDE VERİLMELİDİR (ÖĞLE)

19 UYGULAMADAKİ YANLIŞLIKLAR
1. SADECE ENERJİ YETERLİLİĞİ ÖNEMLİ 2. YÜKLÜ BİR ENERJİNİN TEK ÖĞÜNDE VERİLMESİ

20 ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1. KALİTELİ BESLENME PROGRAMLARININ HAZIRLANMASI (ENERJİ+DİĞER BESİN ÖĞELERİ) 2. ARA ÖĞÜN İLAVESİ

21 SAĞLIK RİSKLERİ 1. İÇ KAYNAKLAR VÜCUTTA OLUŞUR AĞIR FİZİKSEL AKTİVİTE AĞIR STRES 2. DIŞ KAYNAKLAR OLUMSUZ ÇEVRE KOŞULLARI BESLENMEYE İLİŞKİN YANLIŞ SEÇİM VE UYGULAMALAR

22 NE YAPMALI ? 1. KAYNAKLARDA ÖNLEM
2. VÜCUDUN SAVUNMA SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRMEK 3. ATIMI ARTIRMAK

23 NASIL BESLENELİM? I. GRUP ET,YUMURTA,KURUBAKLAGİL (PROTEİN) 2-3 PORSİYON      BU GRUPTAKİ BESİNLER EN BAŞTA PROTEİN OLMAK ÜZERE, B GRUBU VİTAMİNLERİ, DEMİR VE ÇİNKODAN ZENGİNDİRLER.

24 PROTEİN, KALSİYUM VE FOSFOR AÇISINDAN ZENGİN BESİNLERDİR.
NASIL BESLENELİM? II. GRUP SÜT VE TÜREVLERİ (MİNERAL-KALSİYUM) 2-3 PORSİYON PROTEİN, KALSİYUM VE FOSFOR AÇISINDAN ZENGİN BESİNLERDİR.

25 NASIL BESLENELİM? III. GRUP SEBZE VE MEYVELER (VİTAMİN) 5-6 PORSİYON ANTİOKSİDAN VİTAMİNLER OLAN KAROTENOİDLER, C VE E VİTAMİNLERİ YÖNÜNDEN ZENGİNDİRLER İÇERDİKLERİ POSA NEDENİYLE BARSAK SAĞLIĞI İÇİN YARARLIDIRLAR

26 NASIL BESLENELİM? III. GRUP SEBZE VE MEYVELER   SU İÇERİKLERİ YÜKSEKTİR, SAĞLIĞA BU YÖNDEN DE YARARLIDIRLAR. MEVSİMİNDE, BOL BULUNDUKLARI ZAMAN EKONOMİK, LEZZETLİ VE BESLEYİCİDİRLER.

27 (KARBONHİDRAT-ENERJİ)
NASIL BESLENELİM? IV. GRUP TAHILLAR (KARBONHİDRAT-ENERJİ) PİLAV-MAKARNA-BÖREK: 1/ PORSİYON EKMEK : 3-11 DİLİM KARBONHİDRATLAR YÖNÜNDEN ZENGİN, KEPEKLİ OLANLARDA VE BULGURDA DAHA ÇOK B, E VİTAMİNİ VE POSA VARDIR.

28 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 GÜNLÜK GEREKSİNİMİN YARISINI KARŞILAYICI NİTELİKTE OLMALI  BAZI İŞ KOLLARINDA BAZI BESİN ÖĞELERİNİ EK OLARAK KARŞILAYACAK BESİNLERE YETERİNCE YER VERİLMELİ

29 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 HERHANGİ BİR YİYECEK SIK VERİLMEMELİ, AYNI LEZZETTEKİ YEMEKLER BİRLİKTE VERİLMEMELİDİR.  BİR ÖĞÜNDEKİ YEMEKLER KIVAM, RENK, BİÇİM... YÖNÜNDEN BİRBİRİNİ TAMAMLAMALI MONOTON OLMAMALIDIR.

30 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 BİR ÖĞÜNDE, HAZIRLANMASI ZAMAN ALAN YEMEKLERDEN BİRDEN FAZLA OLMAMALI; MUTFAĞIN ARAÇ-GEREÇ DURUMU, PERSONEL SAYISI GÖZETİLMELİDİR.  BİR GÜNÜN MENÜSÜ, BİR ÖNCEKİ VE BİR SONRAKİ GÜNLERİN MENÜLERİ İLE BAĞLANTILI DÜŞÜNÜLMELİDİR. BÖYLECE, ALINAN MALZEME ZARARA UĞRAMIŞ OLUR.

31 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 İŞÇİLERİN PSİKOLOJİK DOYUMU DİKKATE ALINMALIDIR.  TOKSİK MADDELERLE ÇALIŞILAN YERLERDE DİYETİN VİTAMİN A, E, C VE PROTEİN İÇERİĞİ ZENGİNLEŞTİRİLMELİDİR.

32 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 AĞIR İŞTE ÇALIŞANLARIN GÜNLÜK ENERJİ GEREKSİNMELERİNİN KARŞILANABİLMESİ İÇİN BAZI YEMEKLERİN 1 PORSİYONLARINA GİREN YİYECEK GRAMAJLARI ARTIRILMALIDIR (MAKARNA, PİLAV İÇERİSİNE GİREN ANA BESİNLER İLE YEMEKLERE EKLENEN YAĞ MİKTARI VB. MAKUL ÖLÇÜLERDE ARTIRILIR).

33 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 SET SEÇİMSİZ MENÜLER UYGULANIYORSA, MÜMKÜNSE MENÜLER 4 KAP YEMEKTEN OLUŞTURULMALIDIR.  BESLENME SERVİSİNİN BAŞARISI ARTAN YEMEKLER İZLENEREK, TÜKETİCİLERİN SORUŞTURMA YÖNTEMİYLE, YEMEKLER KONUSUNDAKİ GÖRÜŞLERİ ALINARAK SIK SIK DEĞERLENDİRİLMELİ, AKSAKLIK DURUMLARINDA NEDENLER SAPTANARAK, ÇÖZÜM YOLUNA GİDİLMELİDİR.

34 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 SICAK VE AŞIRI TOZLU ORTAMLARDA ÇALIŞANLARA BOL SIVI ÇOK SOĞUK ORTAMLARDA ÇALIŞANLARA SICAK İÇECEKLER (TEMİZ İÇME SUYU, TUZLU AYRAN, LİMONATA, LİMONLU ÇOK KOYU OLMAYAN ÇAY, DİĞER BİTKİ ÇAYLARI, MEYVA SULARI VB.).

35 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 SAĞLIK RİSKLERİ OLAN ORTAMLARDA ÇALIŞANLARA (RADYASYON, KİMYASALLAR VB.) BOL SIVI, BOL POSA VE ANTİOKSİDAN VİTAMİN VE MİNERALLERİ İÇEREN BESİNLER YETERLİ OLMALI

36 ÇALIŞANLARA BESLENME PROGRAMI PLANLAMADA NE YAPILMALI?
 SADECE KARIN DOYURUCU DEĞİL ÇALIŞANLARIN SOSYAL, PİSİKOLOJİK GEREKSİNMLERİNİ DE SAĞLAYAN EĞİTİCİ , ALIŞKALIKLARA UYGUN, SAĞLIKLI (HİJYENİK) BİR BESLENME PROGRAMI UYGULANMALIDIR

37 GÜNÜMÜZDE SAĞLIKLI YAŞAM VE BESLENMENİN 7 ALTIN KURALI
 OLMANIZ GEREKEN AĞIRLIKTA OLUN TÜKETECEĞİNİZ YAĞIN CİNS VE MİKTARINA DİKKAT EDİN  RAFİNE BESİNLERDEN KAÇININ  ÖĞÜN ATLAMAYIN, GEREKSİNİMİNİZ KADAR OLAN BESİNLERİ EN AZ 3 ÖĞÜNDE TERCİHEN 4-5 ÖĞÜNDE TÜKETİN

38 GÜNÜMÜZDE SAĞLIKLI YAŞAM VE BESLENMENİN 7 ALTIN KURALI
 EN İDEALİ TEMPOLU YÜRÜYÜŞ OLMAK KAYDIYLA FİZİKSEL AKTİVİTENİZİ ARTIRIN  SUSAMA DUYGUSUNU BEKLEMEDEN BAŞTA TEMİZ VE HİJYENİK İÇME SUYU OLMAK ÜZERE BOL SIVI TÜKETİN  RAFİNE BESİNLER YERİNE BOL POSALI BESİNLER TÜKETİN