AHŞAP MALZEME BİLGİSİ BÖLÜM 2

... konulu sunumlar: "AHŞAP MALZEME BİLGİSİ BÖLÜM 2"— Sunum transkripti:

1 AHŞAP MALZEME BİLGİSİ BÖLÜM 2

2 ODUN – SU İLİŞKİLERİ

3 ODUN – SU İLİŞKİLERİ Ağaç kesilip tomruklandığında ya da tomruklar biçilip kereste, kaplama levha haline getirildiğinde ve yongalandığında çevresine rutubet vermeye başlar. Ancak, ağaç malzemedeki rutubet tamamen bitmez, hücre çeperlerinde daima bir miktar su kalır. Zamanla ve ortamın rutubet şartlarına bağlı olarak değişen bu su miktarı, ağaç malzemenin fiziksel, mekanik özelliklerini, biyolojik bozunmaya karşı gösterdiği direnci etkiler.

4 B A Taze haldeki odunda hücre içersindeki su miktarı
Kuru haldeki odunda hücre içersindeki su miktarı B A Hücre çeperindeki rutubete eş değer su buharı Doymuş Su buharı Su ile doymuş Hücre çeperi Bağlı su Serbest su Lümendeki (hücre boşluğu) suyun tümünün çıktığı, fakat hücre çeperinin halen tamamen doymuş bulunduğu rutubet noktasına lif doygunluğu noktası (LDN) adı verilmektedir. Ahşabın kullanış yerlerinde, odunda daima LDN altında su bulunmaktadır. Odun hücrelerinde sıvı halde bulunan suya serbest su, Hücre çeperinde bulunan suya ise bağlı su adı verilmektedir.

5 Ahşabın nem içeriği § Yeni kesilmiş ağaçta % % 50, Kuru kabul edilen ahşapta % 22 - %18, Fırında kurutulmuş olanlarda % 8'in altındadır. § Ahşabın özellikleri standart olarak, %12-15 arasında nem derecesinde bulunan örnekler üzerinde saptanır.

6 RUTUBET MİKTARININ HESAPLANMASI
Odundaki su miktarı, genellikle rutubet miktarı olarak ifade edilmektedir. Rutubet miktarı, odunun tam kuru ağırlığının yüzdesi olarak hesaplanmaktadır. Rutubet Oranı (%) = Su Ağırlığı /Tam Kuru Ağırlık *100

7 Odundaki rutubet miktarını tespit etmek için en uygun metot, rutubetli ağırlık tespit edildikten sonra numunenin bir kurutma dolabında 100 ± 2 °C'de kurutulup, tekrar tartılmasıdır. RM (%) = Yaş ağırlık- Tam kuru ağırlık x Tam kuru ağırlık

8 Rutubet Miktarının Ölçülmesi
Bir ağaç malzemede rutubet miktarının tayini çoğunlukla kurutma metodu ile yapılmaktadır. Ancak, kurutma metodununun bazı sakıncaları vardır. En büyük sakıncası, hesaplamada birkaç gün süreye ihtiyaç olması ve bazı türlerde kurutma sırasında sudan başka uçucu maddelerin de kaybolması nedeniyle yanlış hesaplamalar yapılmasıdır.

9 Kurutma metotlarının yanında günümüzde elektrikli rutubet ölçerler ile kereste, kaplama levha ve yongalarda rutubet tayini yapılmaktadır. Bunlar kısa sürede ve kolay bir işlemle rutubeti belirlediklerinden endüstriyel maksatlarda fazla miktarda kullanılmaktadır. Örnek; kerestede çoğunlukla direnç tipi elektrikli rutubet ölçerlerden yararlanılmaktadır. Bu tip ölçüm aletlerinde kereste içerisine çakılmış elektrotların uçları arasındaki elektriksel direnç ölçülmekte ve ağaç malzemede farklı derinliklerdeki rutubet miktarının tayini mümkün olmaktadır.

10 Direnç tipi rutubet ölçerler genellikle % 6-30 arasındaki rutubet miktarları için güvenli okuma yapmaktadır. Ayrıca, odunun elektriksel direncini etkilediğinden, türler arasında da düzeltme faktörleri kullanılmalıdır.

11 Diğer bir rutubet ölçer tipi, kapasite rutubet ölçerleridir.
Bu tip ölçüm aletlerinde rutubet miktarı ile birlikte yoğunluk da önemlidir. Dielektrik sabitesini ölçen bu elektrikli rutubet ölçerlerde iğne elektrotlar yerine, temas tipi elektrotlar vardır. Malzeme üzerinde delik açılmadığından özellikle yüksek kaliteli kereste ve kaplama levhalarda kullanılırlar. Ayrıca, odun rutubetinin ölçülmesinde mikrodalga absorpsiyon metodu ile yonga ve liflerin rutubetlerinin ölçülmesinde nötron ve gamma ışınları kullanan sayaçlar yardımı ile ölçümler yapılmaktadır.

12

13 Çevre ve Rutubet Miktarı İlişkisi
Ağaç malzeme, rutubet bakımından kendisini bulunduğu ortama uydurabilen higroskopik hammaddedir. Ağaç malzemeler bulunduğu ortama göre belli bir rutubet derecesine kadar ulaştıktan sonra rutubet almaları ya da vermeleri sona erer. Buna denge rutubeti (DRM) denir. Odun, adsorpsiyon özelliği nedeniyle bulunduğu çevredeki rutubetli havadan denge rutubet miktarına kadar su buharı çekebilir, Malzemenin çevresindeki hava kurursa; odun da, tekrar denge haline gelinceye kadar su kaybedecektir. Buna desorpsiyon hali denmektedir. Adsorpsiyon ve desorpsiyon olayları için genel olarak sorpsiyon terimi kullanılmaktadır.

14 DARALMA VE GENİŞLEME (Ahşabın çalışması)
Lif doygunluğu noktası altında bir ağaç malzeme rutubet kaybederse daralır, buna karşın hücre çeperi içersine su girdiğinde genişleme söz konusu olmaktadır. Ağaç malzemede daralma ve genişleme tamamen geriye dönüşümlü bir olaydır. Ağaç kökenli levha ürünlerinde ise tamamen geri dönüşümlü değildir. Ayrıca, büyük parça masif bir ağaç malzemede genişleme ya da daralmada, iç kuruma gerilmeleri nedeniyle yine tam olarak geriye dönüşüm olmayabilmektedir.

15 yerlerinde boyutların değişmesine, çarpılma, eğilme ile başlangıçta
Ağaç malzemenin üç yönde farklı çalışması, olumsuz özelliklerinden en önemlisidir. Çünkü, üç yönde farklı çalışma iç gerilmelere sebep olarak, çeşitli kullanış yerlerinde boyutların değişmesine, çarpılma, eğilme ile başlangıçta düzgün olan yüzey, kenar ve profillerin kamburlaşması, çatlama gibi kusurların meydana gelmesine yol açmaktadır. eğilme kambur dönme oval trapez çanaklaşma

16 Odun-su ilişkileri hem teknik hem de ekonomik bakımdan önem taşımaktadır.
Çünkü ağaç malzemenin rutubet miktarı değişimi ile; Odun boyutunun değişmesi Odun hacminin değişmesi Yükleme ve transportta ağırlığın ve bu konuda yapılan masrafların yükselmesi Suda yüzme kabiliyeti Mantarların çürütme etkisine karşı gösterdiği direnç Özgül ağırlığın değişimi Mekanik özelliklerin değişimi İşlemne özelliklerinin değişimi Isı değerinin değişimi değeri Kurutulması Bükülme özellikleri değişir.

17 Çalışma soruları Ahşabın dayanıklılığını etkileyen faktörler ! Ahşabın nem içeriği 1) yeni kesilmiş ağaçta 2) kuru kabul edilen ahşapta 3) fırınlanmış kerestede Ahşapta rutubet miktarı nasıl ölçülür ? Lif doygunluğu noktası (LDN)nı açıklayın ! Denge rutubet miktarı /DRM)nı açıklayın ! Sorpsiyon nedir ? Ahşapta «çalışma» nedir açıklayın ! Odun-Su ilişkileri ile ilgili problemler !

18 ÖZGÜL AĞIRLIK, YOĞUNLUK VE HACİM AĞIRLIK
Odunun mekanik özellikleri ve kullanış imkanı hakkında fikir veren en önemli faktörlerden birinin özgül ağırlık olduğu kabul edilmektedir. Bir odun örneğinde özgül ağırlık tespit edildiğinde, onun yapısı hakkında pek çok bilgiye sahip olunabilir. Örneğin; ağaç malzemede özgül ağırlık arttıkça, direnç değerlerinde, ısı iletim özelliğinde, birim hacimdeki sertliğinde artış olmakta, aşındırıcı etkilere daha fazla karşı koymaktadır.

19 Ağaç malzemenin çeşitli kullanım yerlerinde ve yapılarda mühendislik anlayışı bakımından değerlendirilmesinde üç karakteristik önemlidir. Özgül ağırlık ölçümleri yapılarak, malzemenin porozitesi (boşluk hacmi), (2) Ağaç türlerine göre hücre tipleri, oranları, dağılışı ve hücre çeperlerinin ultramikroskopik yapısı, (3) Ağaç malzemenin rutubet miktarı.

20 Yoğunluk ve özgül ağırlık terimleri,ağaç malzemede de birim hacmindeki ağırlığı ifade ederler.
Yoğunluk, birim hacimdeki kütle veya ağırlık olup, «g/cm3», ya da «kg/m2» birimleri ile birlikte kullanılır. Özgül ağırlık ise bir malzemenin yoğunluğunun, 4°C'deki suyun yoğunluğuna oranı olup, birimsiz kullanılmaktadır.

21 Yoğunluk, bir odun örneğinin ağırlığının hacmine bölünmesi ile bulunmakta ve "D" ile ifade edilmektedir (D = W / V g/cm3). Ancak, ağaç malzeme gibi higroskopik bir materyalin ağırlığı sabit bir değer olmayıp, içersindeki su miktarına göre değişmekte ve su miktarının artması ile ağırlık artmaktadır. Bu nedenle ağaç malzeme ile yapılan çalışmalarda sabit bir değer olması bakımından ağırlık ve hacmin tam kuru olduğu % 0 rutubette, ya da % 12 rutubette (hava kurusu) ölçümler yapılmaktadır. TS 2472 nolu standarda göre 2x2x3 cm boyutundaki örneklerin belli bir rutubet derecesinde ağırlıkları ve hacimleri tespit edilerek tam kuru (D0) ya da hava kutusu (D12) yoğunlukları bulunabilir.

22 Odunda bilimsel bakımdan önemli diğer bir değer, hacim ağırlık değeridir.
Hacim ağırlık değeri (R), tam kuru ağırlığın, yaş haldeki hacme oranlanması ile bulunur. ÖRNEK: Taze halde % 12 Rutubette Tam kuru Ağırlık kg kg kg Hacim m m m3 ÖA12 = Hava kurusu ağırlık/Havakurusu hacim = Suyun yoğunluğu 1.250 / 1 = 538.8 D12 = Hava kurusu ağırlık/Hava kurusu hacim = 1.250/ = kg/m3 Do = Tam kuru ağırlık/Tam kuru hacim = 1.120/ = kg/m3 R = Tam kuru ağırlık/Taze haldeki hacim = 1.120/ = kg/m3

23 YOGUNLUK ÜZERİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER
Yıllık halka genişliği İlkbahar ve yaz odunu oranı Ağaç yaşı Öz odun-diri odun miktarı Yabancı maddeler Rutubet miktarı Dal ve kök odunu oluşu Gövdede bulunuş yeri Yetişme yeri şartları Toprak türü Genç odun ve reaksiyon odunu oluşumu

24 Çalışma soruları Özgül ağırlık nedir ? Yoğunluk nedir ? Hacim ağırlık nedir ? Özgül ağırlık-ahşap malzeme ilişkisini açıklayın ! Ahşap malzemenin kullanımında hangi özellikler önemlidir ? Ahşap malzemenin yoğunluğunu etkileyen faktörlerden 5’ini yazın !

25 MEKANİK ÖZELLİKLER Mekanik özellikler, ağaç malzemenin; boyut ve şekil değişmelerine, gerilme ve kırılmalara yol açan mekanik cinsten dış kuvvetlere karşı koyma derecesi ve durumunu belirtmektedir.

26 Malzemenin dış kuvvetlerin etkilerine karşı koyması, kuvvetin ya da yüklenmenin;
büyüklüğüne, yönüne, çeşidine ve zamanına bağlıdır. Ayrıca, ağaç malzemenin etkiye maruz kalan yüzeyinin; şekli, büyüklüğü ve malzemenin gerilme şekli de karşı koyma gücünü etkilemektedir,

27 Mekanik kuvvetlerin etkisi ayrıca;
ağaç türüne, özgül ağırlığına, anatomik yapıya, kimyasal bileşimine, coğrafi orijine, yetişme bölgesi şartlarına, rutubet miktarına, sıcaklığa, çürük ve sağlam oluşuna, kusurlarının bulunup bulunmamasına, kuvvetin etki yönü ile lif yönü arasındaki açıya bağlı bulunmaktadır.

28 Mekanik özellikler, bilhassa binalarda kullanılan yapı elemanları için çok önemli karakteristiklerdir. Herhangi bir kullanış yeri için malzeme seçiminde bu özelliklerin belirlenmesi önde gelmektedir. Örneğin; Ağaç malzemenin; taşıyıcı döşeme kirişi, çatı kerestesi kontrplak çatı örtüleri, lamine kirişler, merdiven telekominikasyon direkleri, tel direkleri, yat direkleri mobilya iskeleti gibi kullanım yerlerinde mekanik özelliklerin bilinmesi gerekir.

29 Yapılan yüklenmeler; basınç, çekme, eğme, makaslama ve bükmeye zorlama şeklinde olabilir, Kuvvet; yavaş yavaş artacak şekilde ya da ani şok etkisinde olabileceği gibi, uzun süreli ve yorma şeklinde de olabilir.

30 Bir ağaç malzemenin türüne, yapısına ve bileşimine göre karşı koyacağı maksimum yük değişmektedir. Maksimum yüke ulaşıldığında, karşı koyma sona ererek, malzemede kırılma ve parçalanma meydana gelir. Kırılma anındaki yüke kırılma yükü, Kırılma yükünün birim alana isabet eden miktarına kırılma gerilmesi Kırılma anında tespit edilen kırılma sınır değerine ise direnç adı verilmektedir Ağaç malzemeler kırılma sınırındaki değerin hemen hemen % 70'inde ses vermeye başlar . Buna haber verme özelliği denmektedir.

31 Direnç terimi kullanıldığında, tüm mekanik özellikler söz konusu olmaktadır.
Ancak, kuvvetin ağaç malzemeye tesir etme hızı ve şekline göre direnç tipleri değişir. Direnç Tipleri Direnç Tipinin Önemli Olduğu Yerler Eğilme direnci Kirişlerde Paralel basınç direnci Kısa direk ve sütunlarda Dik basınç direnci Taşıyıcı kirişlerle bağlantılı yerler Paralel çekme direnci Yapısal elemanların alt kısımları Dik çekme direnci Yapısal kısımlar arasındaki bağlantılar Par.makaslama direnci Kısa kirişlerde yük taşıma Dinamik eğilme direnci Ani yüklenme (şok direnci) Sertlik Aşınma (Döşeme, merdiven) Elastikiyet modülü Kiriş ve uzun sütunlar

32 yarılma Liflere dik çekme Liflere dik basınç makaslama eğilme

33

34 ELASTİKİYET MODÜLÜ Katı bir cismin dışarıdan etki eden bir kuvvet ile yüklenilmesi, bu cisimde uzama, kısalma, eğilme gibi deformasyonlar meydana getirebilir. Yükün kaldırılması ile katı cismin tekrar başlangıçtaki orijinal şeklini alabilmesi kabiliyetine elastikiyet denmektedir.

35 Yeknesak yük altındaki bir kirişte gerilme/defornasyon dağılımı
deformasyon

36 Çalışma soruları Ahşap malzemenin mekanik özelliğini açıklayın ! Ahşap malzemenin direncini açıklayın ! Direnç tiplerini yazın ! Liflere paralel basınç direncini çizerek gösterin ! Liflere paralel çekme direncini çizerek gösterin ! Liflere dik basınç direncini çizerek gösterin ! Liflere dik çekme direncini çizerek gösterin ! Eğilme direncini çizerek gösterin ! Elastikiyet modülünü açıklayın !

37 AGAÇ MALZEMENİN KURUTULMASI
ve BUHARLANMASI Kesimden hemen sonra odunda kuruma başlamaktadır. Kurumada öncelikle serbest su çıkar. Daha sonra lif doygunluğu noktasına ulaşılır. Rutubet kaybı devam ettiğinde, LDN altındaki rutubet miktarlarındaki değişmelerle ağaç malzeme boyutlarında daralma ve genişlemeler meydana gelir. Bu durum masif ağaç malzemenin birçok kullanım yerinde sakıncalar yaratmaktadır.

38 Örnek; Rutubet kaybı ile; masif mobilyaların birleşme yerlerinde gevşemeler, raflarda kısalmalar, dönüklük ve çukurlaşmalar, parkelerde açılmalar, kapı, pencere doğramalarında dönüklükler ve çerçeve köşelerinde açılmalar oluşabilir. Rutubet artışı ile; çürüklük ve renk değişikliği yapan mantarlara karşı hassasiyet artar ve belirli rutubet derecelerinde böcek tahribatı görülür.

39 Bu olumsuzluklan ortadan kaldırmak için, ağaç malzemenin kullanılacağı yerin gerektirdiği kuruluk derecesine kadar kurutulması gerekir. Kurutma, ağaç malzemenin içinde bulunan ve kullanım yeri için uygun olmayan suyun dışarı atılması işlemidir. Bu nedenle ağaç malzemenin kullanım yerinin rutubet miktarı bilinmelidir.

40 Kurutmanın Faydaları:
Lif doygunluğu noktasından tam kuru hale doğru gittikçe, elastikiyet, direnç ve sertlik değerleri artar. Çalışma çok az olur. Çatlama, çarpılma ve dönüklük gibi kusurların oranı düşer. Planya, freze, lamba-zıvana, delik açma, zımparalama işlemleri ile boyutlandırma sağlıklı olur ve daha düzgün yüzeyler elde edilir. Tutkallama, yapışma, boyama ve çivi tutma kabiliyetinde artış görülür. Dış etkenlere karşı kullanılan koruyucu kimyasal maddelerin yüzeysel işlemlerle tatbik edilmesinde başarı oranı artar. Kuruluk derecesi muhafaza edilirse, mantarların arız olması da engellenir. Kurutma sonucunda ağaç malzemenin ağırlığında azalma meydana gelir.

41 Açık havada yapılan doğal kurutma;
Kurutma süresi uzundur. Her türlü biyotik ve abiyotik faktörlerin etkisi altındadır. Değer kaybı oluşur. Ülkemiz şartlarında % rutubet miktarına kadar kurutma sağlanabilmektedir.

42 Fırında yapılan teknik kurutmada;
Arzu edilen rutubet derecesi sağlanır. Çok kısa sürede kurutma mümkündür. Daha önce malzemeye arız olmuş küf, mavi renk ve çürüklük yapan mantarlar ile böcekler öldürülebilir. Çatlama, eğilme, kamburlaşma, çanaklaşma, kristalleşme, sertleşme, kollaps ve bal peteği gibi kusurların oluşumu azalır. Kalite düşmesi de önlenir.

43 Kurutma yöntemleri

44 BUHARLAMA Buharlama, ağaç malzemenin kapalı tesislerde su buharı ile işlem görmesidir .

45 Buharlama kullanım alanları
Kereste, kaplama levha ve kontrplak üretiminde kullanılan tomruklarda ve bükme mobilya imalatında kullanılmaktadır (yumuşatma). Taze haldeki keresteyi sterilize etmek, yani arız olan mantar ve böcekleri öldürmek amacıyla oldukça sık kullanılan bir yöntemdir. Ayrıca, kayın, ceviz, armut, huş ve sığla gibi ağaç türlerinin kerestesinde renk yeknesaklığı sağlamak ve rengini koyulaştırmak amacı ile buharlama yapılmaktadır.

46 Buharlama ile ağaç malzemenin bazı özellikleri iyileştirir;
- Daralma ve genişlemesi azalır. Yumuşayarak, plastiklik özelliği artar İşlenme özellikleri iyileşir, Renk kızarır ve diri odun - öz odun arasında renk farkı azalır. Ancak, Uzun süre yüksek basınçlarda buharlama daima madde kayıplarına neden olur. Hidroliz sonucunda selüloz ve hemiselüloz miktarı azalır. Asetik asit ve formik asit oluşarak, pH değeri düşer. Malzemenin özgül ağırlık ve mekanik özellikleri'nde azalma olabilir.

47 Çalışma soruları Kullanım yerlerinde rutubet kaybı kusurlarını yazın ! Kullanım yerlerinde rutubet artışı kusurlarını yazın ! Kurutma nedir ? Kurutma’nın faydalarından 5’ini yazın ! Buharlama’yı tanımlayın ! Buharlama’nın kullanım alanlarını yazın ! Buharlamanın avantajlarını yazın ! Buharlamanın dezavantajlarını yazın !

48 AGAÇ MALZEMENİN KORUNMASI
(EMPRENYE) Organik bir hammadde olan ağaç malzeme çeşitli kimyasal maddeler ve metotlarla korunmadan kullanılırsa, mantarlar, böcekler ve deniz organizmaları tarafından çürütülmesi ya da tahrip edilmesi doğal bir olaydır. Bu faktörlerin etkisi ile ağaç malzemenin kullanım değeri önemli ölçüde azalmakta ve her yıl büyük maddi kayıplar söz konusu olmaktadır.

49 Açık Havada Kullanılan Ağaç Malzemede Görülen Değişimler
Değişim Şekli Değişim Nedeni Biyolojik degradasyon(parçalanma) Mantarlar, Böcekler, Termitler, Bakteriler Yanma Yangın (Yıldırım, Güneş, İnsan) Şişme, Daralma, Donma, Yağmur, Deniz suyu, Buzlanma Çatlama, Deformasyon Renk değişikliği, Erozyon, Çatlama Açık hava etkisi (Güneş, sıcaklık, Rutubet, Rüzgar, Asit Yağmurları) Gerilmeler, Çatlaklar, Kırılma, Aşınma Mekanik etki (Rüzgar, Yağmur, Dolu, Kar ve Diğer Yükler)

50 Günümüzde, çeşitli metotlar yardımı ile ağaç malzemeye kimyasal maddeler emdirilerek çürüme ve tahribat önlenmekte, yanma ise geciktirilebilmektedir. Bu amaçla yüzlerce kimyasal madde, emprenye maddesi olarak denenmiş ve denenmektedir. Ancak bunların içinden oldukça az sayıdaki madde pratikte yararlı olmakta ve emprenye işlemlerinde kullanılmaktadır.

51 Emprenye maddesi için aranan özellikler
Zehirlilik: Bir emprenye maddesi, mantar, böcek ve deniz zararlılarına karşı zehirli olmalıdır. Zehirlilik derecesi en önemli faktördür ve emprenye maddesinin hangi konsantrasyonda zehirli olduğu bilinmelidir. (2) Devamlılık : Zehirlilik etkisi uzun yıllar sürmeli, yıkanmaya karşı dirençli, uçuculuğu düşük ve kimyasal bakımdan stabil olmalıdır. (3) Nüfuz kabiliyeti : Kimyasal maddeler sadece yüzeyde tutulmamalı, odunun derinliklerine kolay ve yeknesak bir şekilde nüfuz etmelidir.

52 (4) Metallere etki yapmamalı: Metaller üzerinde
korozyon etkisi yapmamalıdır. (5) İnsanlar için zararlı olmamalı: Emprenye işlemlerinde çalışanların ya da kullanan kişilerin sağlığını olumsuz yönde etkilememelidir. (6) Odunu tahrip etmemeli : Emprenye maddeleri odunu ayrıştırmamalı, fiziksel ve mekanik özelliklerini azaltmamalıdır, (7) Ekonomik olmalı: Yeterli miktarda bulunabilmeli ve fiyatı ticari kullanımı engellememelidir. (8) Nakliyat: Emprenye maddeleri güvenli ambalajlar içinde ya da tankerlerle taşınmalı, çevreye zarar vermemelidir. (9) Yanmaya dayanıklı olmalı: Emprenye maddeleri yanıcı olmamalı ve odunun yanmasını kolaylaştırmamalıdır.

53 Mantar ve Böceklere Karşı Ağaç Türlerinin Doğal Dayanıklılık Dereceleri
Dayanıksız Az Dayanıklı Orta Dayanıklı Dayanıklı Çok Dayanıklı 5 Yıl 5-10 10-15 15-25 25 ve daha fazla Çam (Y) Agathis (T) Ardıç (Y) Göknar (Y) Douglas göknan Porsuk (Y) Hemlock Melez Sedir (Y) Ladin (Y) Servi (Y) Boylu Mazı Parana pine Radiata pine (T) Akçaağaç (Y) Abura (T) Afrika mahunu (T) Agba(T) Afronnosia (T) Atkestanesi (Y) Afara (T) Anisoptera (T) Akmeşe (Y) Afze1ia (T) Balsa (T) Avodire (T) Ayan (T) Dahoma (T) Angelique (T) Bombax (T) Dut (Y) Ceviz (Y) Framire (T) Azobe (T) Cedrela (T) Hickory Coigue (T) Guarea (T) Greenheart (T) Ceiba (T) Jelutong (T) Dibetou (T) İdigbo (T) Iroko (T) Dişbudak (Y) Karaağaç (Y) Keruing (T) Karri (T) Iron bark (T) Gürgen (Y) Kırmızı meşe Kosipo (T) Kempas (T) Jarrah (T) Huş (Y) Mengkulang (T) Meranti, Dark (T) Kestane (Y) Kapur (T) Ihlamur (Y) Obeche (T) Okwen (T) Kotibe(T) Makore (T) llomba (T) Okoume (T) Sapele (T) Mahun (T) Mansonia (T) Kavak (Y) Sterculia (T) Seraya (T) 'Niangon (T) Muhuhu (T) Kayın (Y) Tchitola (T) Tiama (T) Utile (T) Opepe (T) Kızılağaç (Y) Paduk (T) Ramin (T) Pyinkado (T) Söğüt (Y) Peleseıık (T) (Y) Yerli  (T) Tropikal Rhodesian Teak (T) Teak (T)

54 AĞAÇ MALZEMENİN EMPRENYE iŞLEMİNE HAZIRLANMASI
Etkili bir emprenye işlemi yapılmak istendiğinde, ağaç malzemenin daha önce uygun bir şekilde hazırlanması gerekir. Yuvarlak haldeki gövde kısımlarında kabuk soyulmuş, Yağlı maddeler emprenyeden önce temizlenmiş, Ağaç malzeme yaklaşık % 20 ve daha altındaki rutubet derecesine kadar kurutulmuş olmalıdır. Suda çözünen tuzlarla emprenyede ise lif doygunluğu noktasına kadar kurutma yeterli olmaktadır. Ancak, Boucherie (Besi suyunu çıkarma) ve difüzyon metotları ile emprenyede kabuklar soyulmamakta ve kurutma yapılmamaktadır.

55 - Ağaç malzemenin kullanım yerinde gerekli olan bütün kesme, delme ve oyuk açma işlemleri emprenyeden önce gerçekleştirilmeli ve malzeme son şekline getirilmelidir. Örnek; Traverslerde demir tablanın yerleştirildiği oyuğun, vida deliklerinin açılması, Tel direklerinde bağlantıların yapılacağı delik ve oyukların açılması, Dış cephe kaplamalarında lamba ve zıvanaların açılması gibi işlemler tamamlanmalıdır. Emprenyeden sonra malzeme üzerinde yapılacak herhangi bir işlem, emprenye edilmemiş kısımları açığa çıkaracağından, böcek ve mantarların arız olmasına neden olmaktadır.

56 EMPRENYE METOTLARI Ağaç malzemenin kullanım yerinde çürümeden uzun yıllar hizmet vermesi için emprenye maddelerenin oduna emdirilmesi işlemi, (1) basınç uygulamayan, (2) basınç uygulayan, (3) besi suyunu çıkarma, (4) difüzyon, (5) yerinde bakım metotları, olmak üzere beş tip uygulama şekli ile gerçekleştirilir. Koruyucu madde ve metodun seçiminde; Teknoloji Ekonomik şartlar Kullanım alanı dikkate alınır.

57 Basınç uygulamayan metotlar
Fırça ile sürme ve püskürtme metotları Daldırma metodu Batırma metodu Sıcak ve soğuk metot

58 Fırça ile Sürme ve Püskürtme Metotları
Emprenye maddesinin derine nüfuz etmeden, sadece yüzeyleri örtmesi, diri odunun emprenyesinde dahi sorun yaratmaktadır. Bu metotlar tatbik edildiğinde emprenye maddesi, odunsu hücreler ve yüzeye sürülen sıvı arasındaki kapilar etki yardımıyla ağaç malzemeye nüfuz eder. Hücrelerin çoğunun boyuna yönde yerleşmiş olması, boyuna yöndeki nüfuzun, enine yöndekinden daima daha fazla olmasına neden olur. Bu metotta iyi sonucu elde edebilmek için emprenye maddesi birkaç kat olarak tatbik edilmelidir. Birinci kat kuruduktan sonra diğer katlar sürülürse, emprenye maddesi ancak birkaç mm kadar ağaç malzeme içersine girebilmektedir.

59 Daldırma Metodu Bu metot, ağaç malzemenin birkaç saniye ile 3-60 dakika arasında emprenye maddesi içersine batırılıp, çıkartılması şeklinde uygulanmaktadır. Malzeme tamamen emprenye maddesi içersine daldırıldığından, fırça ile sürmeye göre daha fazla yeknesaklık sağlanmakta ve bütün çatlakların emprenye maddesi ile doldurulması mümkün olmaktadır. Bu metotla emprenye edilecek ağaç malzemenin rutubeti LDN altında olduğunda daha iyi sonuç alınmaktadır. Bu uygulama şeklinde de enine yöndeki nüfuz sınırlı kalmakta, absorbe edilen koruyucu maddenin büyük bir kısmı malzeme içersinde boyuna yönde yayılmaktadır.

60 Batırma Metodu Bu uygulama şeklinde, ağaç malzeme 2-3 gün emprenye maddesi içersinde bırakılmaktadır. Sürenin uzatılması nüfuz derinliği ve absorpsiyon miktarını artırmakla beraber, absorpsiyonun büyük bir kısmı ilk gün gerçekleşmektedir.

61

62 Sıcak ve Soğuk Metot Metodun esası sıcaklık değişimi ile meydana gelen basınç farklılıklarından yararlanarak, emprenye maddesinin ağaç malzeme içersine derin bir şekilde nüfuz etmesini sağlamaktır. Bu metotta, hava kurusu haldeki ağaç malzeme önce sıcak emprenye maddesi içersine batırılır. Hava kurusu malzeme içersinde hacminin yaklaşık % 50'si kadar hava bulunduğundan, hücreler içindeki hava, sıcak emprenye maddesi ile ısınarak genişlemekte ve dışarı atılmaktadır. Daha sonra malzeme sıcak emprenye maddesinden soğuk emprenye maddesine geçirildiğinde, soğuma nedeniyle hücrelerde küçülen hava vakum etkisi yaparak, koruma maddesini malzemenin içine çekmektedir.

63 2. Basınç uygulayan metotlar
Dolu hücre metotları Bethell metodu Burnet metodu Boş hücre metotları Rüping metodu Lowry metodu Alçak basınç (vakum) metotlar Çift vakum metodu Osilasyon ve değişken basınç metotları Çok yüksek basınçlı metotlar

64 Basınç Uygulayan Metotlar
Basınç uygulayan metotlar, ağaç malzemenin emprenyesinde en etkili metotlardır. Bu metotları uygulayan tesislerde ağaç malzeme çelik bir kazan içersine yerleştirilmekte ve belli bir basınç ya da vakum (alçak basınç) altında emprenye maddesi, odun hücreleri içersine sevkedilmektedir. Bu uygulama şekli ile emprenye maddesinin malzemede daha yeknesak dağılması, daha derine nüfuz etmesi ve daha fazla miktarda absorbe edilmesi sağlanabilir. İşlemin tamamen kapalı bir kazan içinde gerçekleştirilmesi, işlem şartlarının geniş çapta kontrol edilmesi imkanını vermektedir.

65 Dolu Hücre Metotları Dolu hücre metodunun amacı, emprenye edilen malzemede en yüksek seviyede koruma maddesi absorbe edilmesini sağlamaktır. Bu nedenle hücrelerdeki havanın mümkün olduğu kadar fazla miktarda çıkarılması ve emprenye maddesinin girmesini önleyen hava yastığının ortadan kaldırılması gerekmektedir. Böylece hücre lümenleri ve çeperleri emprenye maddesi ile dolmaktadır. İşlem sonunda kazandan basınç kaldırıldığında hücreler içinde kalan havanın genişlemesiyle emprenye maddesi atılması, bu metotta en az düzeye indirilmektedir.

66 Boş Hücre Metotları Fazla kreozot harcayan dolu hücre metodu ile yapılan uygulamaların maliyeti yüksek olduğundan daha ekonomik metotlar araştırılması yoluna gidilmiş ve boş hücre metotları bulunmuştur. Boş hücre metotlarından en önemlileri Rüping metodu ile Lowry metodudur. Her iki metotta da uygulama, ön vakum işlemi dışında, dolu hücre metoduna benzer. Ayrıca, boş hücre metodu uygulamasında basınç sona erdiğinde, ağaç mazeme içersinde sıkışık durumda bulunan hava yardımıyla emprenye maddesi dışarıya atılır. Böylece hücre lümenleri hemen hemen boş kalır. Fakat hücre çeperleri tamamen emprenye edilmektedir.

67 Alçak Basınç (Vakum) Metotları
Düşük basınç uygulayarak emprenye maddelerinin ağaç malzeme içersine girmesini ve malzemenin uzun yıllar hizmet vermesini sağlayan birçok metot vardır. Vakum metotlarının en önemlisi çift vakum metodu olup, endüstriyel bakımdan ilkdefa 1960'lı yıllarda başarı ile kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde ise 1985 yılında bir çift vakum tesisi kurulmuş ve son yıllarda sayılan 9'a ulaşmıştır.

68

69

70 3. Besi suyu çıkarma metodu (Boucherie metodu)
Metodun esası, yeni kesilmiş taze haldeki, kabuğu soyulmamış ağaç gövdelerinde besi suyunun, emprenye maddesi ile yer değiştirilmesi prensibine dayanmaktadır. Metot çoğunlukla, kesimden sonra en geç iki hafta içinde ve kabuğu soyulmamış direklere uygulanmaktadır.

71 4. Difüzyon metotları Birbiri ile temas halinde bulunan çeşitli maddelerin molekülleri, birbiri içersine karışıp yayılabilmekte ve bu olaya difüzyon adı verilmektedir. Taze haldeki ağaç malzeme yüzeyine, yoğun haldeki suda çözünen tuzlar tatbik edildiğinde, emprenye çözeltisi ile odun içerisindeki besi suyu arasında konsantrasyon farkı bulunduğundan, çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru bir yayılma olmaktadır. Difüzyon metotları tek bir tuzla uygulandığında, basit difüzyon metodu adını alır. Bundan başka, çift difüzyon ve osmoz metotları da bu gruba girmektedir.

72 5. Yerinde bakım metotları
Ağaç malzemenin devamlı ya da bir süre rutubetle karşı karşıya kalan kısımları, çürüme riski yüksek olan kısımlardır. Örneğin; telekominikasyon ve elektrik direklerinin tepe kısmı ile alt tarafta toprak yüzeyine yakın kısımları, ağaç köprü ayakları ve binalardaki kiriş başları, çabuk çürüyen kısımlardır. Tehlikeli kısımların korunmasında, bu kısımların etrafına ya da içersine konsantre halde emprenye tuzları tatbik edilerek, zaman içinde tuzların difuzyon yolu ile malzemeye nüfuz etmesi sağlanmaktadır. Bandaj metodu Kobra metodu Oyma delik metodu

73 YANMAYI ÖNLEYİCİ EMPRENYE MADDELERİ
Herhangi bir ağaç malzeme kullanım yerine monte edilmeden önce yanmayı önleyen kimyasal maddelerle emprenye edilecekse, uygulama metotlarından biri seçilebilir ve basınç metotlan kullanılabilir. Ancak, inşa edilmiş binalarda ağaç malzemenin yerinden çıkarılması ve emprenye edildikten sonra tekrar yerine monte edilmesi, çoğunlukla mümkün değildir. Bu gibi hallerde koruyucu madde yüzeye fırça ile sürülür veya püskürtülür.

74 Bu koruyucular, fabrikalar, spor salonları, oteller, çok katlı binalar, büyük mağazalar, tiyatrolar ve depolarda kullanılmaktadır. Ayrıca, bu tip emprenye maddeleri, maden ocakları, büyük gemi hangarlan, tren vagonları ve uçak hangarlarında kullanılan ağaç malzemenin yangına karşı korunmasında büyük önem kazanmaktadır. Yanmayı önleyici emprenye maddeleri, suda çözünen tuzlar ve köpük yapan organik bileşikler olarak iki grupta toplanmaktadır.

75 Yanmayı önleyici tuzlar:
Diamonyum fosfat [(NH4)2 HP04]. Amonyum sülfat [(NH4)2 S04] Amonyum Bromür [(NH4Br]. Amoyum tetraborat [(NH4)2B407.4H2O]. Sodyum tetraborat veya Boraks [(Na2B407.10H2O). Diğer maddelere katılarak kullanılır. Sodyum asetat [(NaC2H302.3H2O). Alüminyum klorür (Al2Cl6.12H2O) ve Alüminyum sülfat [(Al2 (S04)3.18H2O). Potasyum alüminyum sülfat [(KAl (S04)2.12H2O). Çinko borat [3ZnO.2B203). Üstübeç, terebantin ve kurutucu madde karıştırılarak kullanılır.

76 Çalışma soruları Emprenye’yi tanımlayın ! Emprenye maddesinde aranan özellikler nelerdir ! Emprenye metotları nelerdir ?

77 AHŞAP YAPI ELEMANLARI Kereste Nedir ? Kereste ağacın, ticari maksatla kullanılabilir duruma getirilmiş halidir. Kesilen ağaç, önce tomruklanır sonra hızar atölyelerinde kereste haline getirilir. Keresteler, sınıflandırılır, kurutulur, gerekiyorsa son işlemler yapılıp pazarlanır. Dünyada ortalama olarak, kesilen ağaçların yarısı yakacak olarak, diğer yarısı da kağıt imalatında ve çeşitli işlerde kereste olarak kullanılmaktadır.

78 Sertliklerine göre bazı ağaçlar;
Çok sert ağaçlar: Ceviz, karaağaç, akasya. Sert ağaçlar: Meşe, kayın, dişbudak. Orta sertlikte ağaçlar: Kırmızı sakız. Yumuşak ağaçlar: Kestane, servi, sedir. Çok yumuşak ağaçlar: Göknar, ladin, ıhlamur, söğüt.

79 Masif mobilya İmalatında sadece ağaç malzeme (kereste) kullanılan mobilya türüdür.

80 Masiflenmiş mobilya Gövdesi sunta üst ve alt yüzeyler ortalama 0.8 mm muhtelif ahşap kaplama, dik yüzeyler ortalama yarım santim ağaç çıta ile çevrilerek yapılan hemen hemen tüm evlerde bulunan alışılagelmiş mobilya çeşididir. Yonga levha Ahşap kaplama çıta

81 Masif Panel      Masif panel aynı ağaç türünden küçük kesitli masif odun parçalarının yani lamellerin tek parça ya da uç uca ekli parça halindeyken özellikle lifleri paralel olacak şekilde birbirine kenarlarından boyuna ve enine yönde tek tabaka halinde yapıştırılmasıyla elde edilen levhalar olarak tanımlanmaktadır. Kalınlık: mm Genişlik: 1300 mm Boy: 4300 mm.

82 Tabakalı Kereste (Glued laminated timber-Glulam)
25-50 mm kalınlıklardaki kerestelerin uygun bir tutkalla basınç altında yapıştırılmasıyla elde edilen Tabakalı Kereste (Glued laminated timber), kısaca Glulam’dır. Glulam üretiminde kullanılan keresteler şerit testere veya katrakta yaklaşık mm kalınlık, cm genişlik ve 3-4 m uzunluklarda üretildikten sonra direnç azaltıcı kusurlu kısımlar kesilerek uzaklaştırılır. Kerestelerin kurutulması; ağaç türü, kereste kalınlığı, kerestenin başlangıç ve sonuç rutubeti dikkate alınarak hazırlanan kurutma programları ile kurutma fırınlarında yapılır.

83

84 Kaplama Tabakalı Kereste (Laminated Veneer Lumber LVL)
2-5 mm kalınlıklardaki soyma kaplamaların lif yönleri birbirine paralel olacak şekilde, uygun bir tutkalla basınç altında yapıştırılmasıyla üretilir. LVL üretiminde kullanılan kaplamalar, uygun ağaç türlerinden seçilmiş tomruklardan soyma kaplama makinelerinde yaklaşık 2-4 mm kalınlıklarda elde edilirler. Kaplamalar elde edildikten sonra direnç azaltıcı kusurlu kısımlar kesilerek uzaklaştırılır ve boyutlandırılarak kurutma makinelerinde yaklaşık % 6-12 rutubete kadar kurutulur. Kurutulan kaplamalar üretilecek malzemenin boyutları dikkate alınarak istenilen genişliklerde makaslarda kesilerek gerekirse uc uca ve/veya yan yana ekleme işlemine hazırlanır.

85 MASİF PARKE NEDİR? Meşe, gürgen ,kayın ve dişbudak gibi sert ağaçların makinelerde işlenmesiyle elde edilen döşeme ve kaplama malzemesidir. Parkeler, yerden ısıtmalı zeminlerde kullanılmak için ideal malzemelerdir. Masif parke parçaları tutkal ile zemine yapıştırılır, kalından inceye numaralardaki zımparalar ile yüzeyi tesviye edilir ve cilalanarak kullanıma hazır hale getirilir. Uzun ömürlü olması, ısı ve ses izalosyonu sağlaması, sistre olabilmesinden dolayı masif parke günümüzde de sıklıkla kullanılmaya devam etmektedir.

86 Kontrplak nedir ? Kurutulmuş, ince ağaç katmanlarının birbirine çapraz olarak yapıştırılıp dizilmesiyle oluşan ahşap paneldir. Kontrplaklar en az 3 adet kurutulmuş ağaç katmanından yapılır. Bu katmanlar, üst üste gelenlerin lif yönleri birbirine dik olacak şekilde yerleştirilir. Alt ve üst yüzeylerin aynı yönde olması gerektiğinden dolayı paneller tek sayıdaki katmanlardan oluşur.

87 Kontrtabla nedir ? Geleneksel kontrtabla levhalarında göbekte kereste parçaları yüzeylerde ise kaplama levhaları ya da sertlevha kullanılmakta iken, daha yeni versiyonlarda göbekte yan yana tutkalla yapıştırılmış kereste parçaları ve yüzeyde kaplamadan çok ince keresteler kullanılmaktadır. Mobilyacılıkta ve Avrupa’da beton kalıbı olarak kullanılmaktadır

88 Plywood Nedir (film kaplı kontrplak)?
Plywood ağaç tabakalarından oluşan bir paneldir. Plywood çok iyi mekanik dayanıklılığa sahip olmasına karşın hafif olan bir malzemedir. Katman sayısı genelde tek sayı olacak şekilde üretilir. Dış katmanlar genellikle panelin uzun ölçüsüne paralel yöndedir. Birbirini izleyen katmanlar birbirine dik olacak şekilde yapıştırılır. Bu üretim şekli dayanımı artıran vibrasyonla oluşacak şok etkilere karşı koyan bir yapıdır.

89 Lif Levha Bitkisel liflerin doğal yapışma ve keçeleşme özelliklerinden yararlanarak ya da yapıştırıcı madde ilave ederek oluşturulan levha taslağının kurutulması veya preslenmesi sonucu elde edilir. Buna göre; lignoselülozik maddelerin liflere ayrılması ile elde edilen liflerin istenilen ölçülerde şekillendirilmesi sonucu oluşturulur. Bu maksatla, hammadde olarak odun, şeker kamışı, keten, tahıl, pamuk ve mısır saplarından yararlanılır.

90 MDF Nedir MDF, kelime anlamı ile orta yoğunlukta lif levha anlamına gelmekte ve Medium Density Fiberboard kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. MDF orta sertlikte bir levha olup, termomekanik olarak odun veya diğer selülozik hammaddelerden elde edilen liflerin belirli bir rutubet derecesine kadar kurutulduktan sonra yaklaşık %9-11 oranında termosetting (sıcaklıkta katılaşan) karakterli bir tutkal ile tutkallanarak sıcaklık ve basınç altında preslenmesiyle oluşan homojen yapıda levhadır.

91 Özellikleri MDF yapısı itibariyle - Her noktasının homojen yoğunlukta olması, Standart boyutlarda elde edilebilmesi, Freze işlemlerindeki mükemmelliği, Yüzey ve kenarlardan uygulanan vidaları iyi tutması Lake boya uygulamaları için mükemmel bir yapıya sahip olması nedeniyle tercih edilmektedir.

92 MDFLAM MDF levha üzerine, teknolojik emprenye makineleriyle melamin reçinesi ve tutkal emdirilerek yanmaz ve su geçirmez hale gelen dekor kağıdının kaplanmasıyla elde edilir. Zengin desen ve renk çeşitleriyle sunulan MDFLAM’lar yaşadığınız tüm mekanların dekorasyonunda, mutfak, banyo ve modüler mobilya üretiminde tercih edilir. Emprenye esnasındaki kimyasal işlemler Yardımıyla; çizilmeye, yanmaya ve suya dayanıklı bir yüzey elde edilir.

93 MDFLAM, plakalar halinde satılır ve kesim yapılması gerekir
MDFLAM, plakalar halinde satılır ve kesim yapılması gerekir. Kesilen yerler masif bantı ile masiflenerek aynı görsellik sağlanır. Lake boya yapılmışçasına mükemmel görüntü verir. Ancak yine de kesim ve biçim yapan ustanın hassasiyeti önemlidir. Hatasız kesim ve masifleme olmazsa ve montaj sırasında dikkatli olunmazsa çizik ve yıpranma meydana gelebilir. Bu istenmeyen bir durumdur ve genel anlamda rötüşu mümkün değildir.

94 SUNTA (Yonga Levha) Sunta, odun talaşının veya odunlaşmış lignoselülozik bitkilerin belli kimyasal birleştiriciler ile karıştırılarak preslenmesi sonucu elde edilen levhadır. - Mobilya sanayisinde sıkça kullanılır. Suya ve yanmaya karşı dayanımı yoktur. Çeşitli kalitelerde üretilir ve darbe dayanımı kalitesine göre değişir. Vasıfsız, ince çaplı odunların hammadde olarak kullanıldığı ahşap plakadır.

95 Sunta imalatı Odunlar, yongalama makinelerinde küçük parçalara bölünür. Kurutma fırınında belli bir nem oranına indirilir ve eleme işleminden sonra, tutkalla karıştırılır. Alt, orta ve üst olmak üzere, tabakalar halinde serilir. Belirli bir sıcaklık ve basınç altında preslenen malzeme, tutkalın reaksiyona girmesi ile, ‘masif’ bir malzeme haline gelir. Daha sonra zımparalanan levhalar, bekletildikten sonra, tüketime sunulur. Standart kalınlıkları; 3, 4, 5, 6, 8, 10, 12, 18, 22, 25, 30, 35, 40, 45, 50 mm Boyutları; 210 x 280 cm, 183 x 366 cm, 125 x 250 cm, 250 x 450 cm

96 SUNTALAM Suntalam, sunta levha üzerine, teknolojik emprenye makineleriyle melamin reçinesi ve tutkal emdirilerek yanmaz ve su geçirmez hale gelen dekor kağıdının kaplanmasıyla elde edilir.

97 OSB nedir ? OSB, anavatanı Amerika ve Kanada olan, Oriented Strand Board kelimelerinin başharflerinden oluşan ve türkçeye Yönlendirilmiş Yonga Levha olarak tercüme edebileceğimiz mühendislik ürünü bir ahşap levhadır. OSB, belirli büyüklükteki yongaların (strand) yönlendirilerek birbirine 90 derece gelecek şekilde serilmesiye oluşan, 3 katmandan ibarettir ve ürünün maksimum çekme ve eğilme değerlerine sahip olmasının en önemli sebebi budur. Yonga levhadan çok daha üstün, çoğu yerde kontrplak ile eşdeğer hatta daha mukavemetlidir. Kalınlık: 9, 10, 11, 15, 18, 20, 22 mm Ölçü: 122x244, 61x244, 183x244 mm

98

99 Verzalit Werzalit , yongalanmış odunların ince talaş haline getirilerek tutkal ve kimyevi maddeler ile karıştırılıp, yüksek basınç ve sıcaklıkta şekil verilerek, dekor kağıtları ile yüzeylerinin kaplanması suretiyle gerçekleştirilen bir üründür.

100 Yapay Reçine Plakalar (Formika)
0,9 ile 1,5 mm arasında değişen kalınlıklarda yapay reçine emdirilmiş kağıtların fenol ve melamin reçinesi kullanılarak üst üste sıcak preslerde sıkıştırılmasından elde edilmiş plakalara formika denir. Dış tesirlere dayanıklıdır. Değişik renk ve desenlerde üretilir. Serttir, işlenirken kesici ağızları çabuk köreltir. Formika iç mimaride, mobilyacılıkta kullanılmaktadır. Piyasada plaka halinde satılır.

101 Çalışma soruları Masif mobilya nedir ? Masiflenmiş mobilya nedir ? Masif parke nedir ? Kontrplak nedir ? Kontrtabla nedir ? Liflevha nedir ? MDF nedir ? MDFLAM nedir ? Sunta (yonga levha) nedir ? Suntalam nedir ? OSB nedir ? Verzalit nedir ? Formika nedir ?

102 Yerli ağaç türlerimiz Adı: Dış görünüşü: Tepe, dal, yaprak
Gövde, kabuk İklim istekleri: Yayılışı ve yaşamı: Odun özellikleri: Makroskopik Mikroskopik Kullanış yerleri: Ana Tali

103 İğne yapraklı ağaçlar:
Adi ardıç (Juniperus communis) Boylu ardıç (Juniperus exelsa) Kokulu ardıç ( Juniperus foetidissima) Sarı çam (Pinus sylvestris) Toros kara çamı (Pinus nigra varyete pallasiana) Kızılçam (Pinus brutia) Fıstık çamı (Pinus pinea) Halep çamı (Pinus halepensis) Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana) Uludağ göknarı (Abies bornmülleriana) Kazdağı göknarı (Abies equi-trojani) Toros göknarı (Abies cilicica) Doğu ladini (Picea orientalis) Porsuk (Taxus baccata) Toros sediri (Cedrus libani) Piramidal servi ( Cupressus sempervirens)

104 Geniş yapraklı ağaçlar
- Çınar yapraklı akçaağaç (Acer platanoides Adi ceviz (Juglans regia) Doğu çınarı (Platanus orientalis) Adi dişbudak (Fraxinus excelsior) Gürgen (Carpinus butulus, C. Orientalis) Siğilli huş ( Betula pendula) Ihlamur (Tilia …) Ova karaağacı (Ulmus minor) Kara kavak (Populus nigra) Titrek kavak (populus tremula) Doğu kayını (Fagus orientalis) Anadolu kestanesi (Castanea sativa)

105 Adi kızılağaç (Alnus glutinosa)
Ak meşeler (Quercus …) Kırmızı meşeler (Quercus …) Anadolu sığla ağacı (Liquidambar orientalis) Şimşir (Buxus …) Ak söğüt (Salix alba) Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia) Armut (Pirus communis) Kiraz (Prunus avium) Üvez (Sorbus aucuparia) At kestanesi (Aesculus hippocastanum)

106 SÖZLÜK Alfa selüloz :Bu terim il kez 1912 de Cross ve Bevan tarafından önerilmiştir ve kuvvetli sodyum hidroksit çözeltisinde çözünmeyen selülozu belirtir Alkol-Benzende Çözünürlük:Odun yongalarının soxlet cihazında alkol-benzen extraksiyonu sonucu çözücüye geçen maddelerin oranını ifade eder. Anorganik Madde: Odunun °C de yakılarak elde edilen kül incelenerek belirlenir. (K, Ca, Mg, silikatlar vb.) Basınç Direnci: Ağaç malzemeyi sıkıştırmaya, ezmeye ve bu şekilde deforme etmeye, kırmaya çalışan kuvvete karşı gösterilen direnç. Bu etki liflere paralel olduğu gibi dik yönde de olabilir Boyuna Traheid: İğne yapraklı ağaçlarda iletim ve destek görevi yapan ve boyuna yönde uzanan hücrelerdir. Brinell Sertlik: Katı bir maddenin bir kuvvet yardımı ile diğerinin içine girmesine karşı gösterilen dirençtir. Değişik yöntemlerle sertlik değeri saptanabilir. Brinell yöntemi de bunlardan bir tanesidir. Çekme Direnci: Odunda lifleri birbirinden ayırmaya, koparmaya, deforme etmeye çalışan kuvvette karşı gösterilen karşı koymadır. Liflere dik yada paralel yönde belirlenebilir. Dinamik Eğilme: Ani (şok) olarak etki eden ve ağaç malzemeyi eğmeye zorlayan kuvvetlere gösterilen karşı koymadır. Spor araç gereçleri ve döşeme malzemelerinde önemlidir Diri Odun: Ağaç gövdesinde kabuk ile öz odun arasında kalan açık renkli kısma diri odun denilir. İletim ve destek görevi yapar. Doğal Dayanıklılık: Odunun herhangi bir koruyucu işleme tabi tutulmaksızın çeşitli biyolojik, fiziksel ve kimyasal faktörlere karşı gösterdiği direnç olarak tanımlanır Eğilme Direnci: İki mesnet arasında bulunan ahşap malzemeye ortadan bir,iki yada her noktadan kuvvet uygulayarak ortaya konulan direnç. Bu esnada malzemede basınç, çekme ve makaslama gerilmeleri meydana gelir.

107 Ekstraktif Madde: Odunda az miktarda bulunan kimyasal maddeler bir çözücü veya çözücü karışımı ile ekstraksiyonu sonucu elde edilir. Elastikiyet Modülü: Ağaç malzemeye uygulanan düşük gerilmelerde meydana gelen şekil değişiminin (deformasyonun), yük kaldırıldıktan sonra tamamen ortadan kalkması geri kazanılması özelliğini ifade eden bir değerdir. Emprenye Edilebilme Kabiliyeti: Emprenye işlemleri sırasında emprenye maddesi çözeltisinin odun içine nüfuz edebilme yeteneğidir. Değerlendirme öz odunun emrenye edilebilmeme durumuna göre yapılmıştır. Holoselüloz: Ekstraktif maddeler ve ligninden arındırılmış odundan geriye kalan kısım. İşlenme Özelliği: Ağaç malzemeninin kullanım amacına yönelik olarak ağaç işleme makinelerinde işlenebilme durumu. Kurutma: Ağaç malzemenin içinde bulunan ve kullanım amacı için uygun olmayan suyun atılması işlemidir. Bu doğal ya da teknik yöntemlerle gerçekleştirilir. Kül: Odun yongalarını yakılmasından sonra geriye kalan kül oranı (odunda bulunan organik maddeleri gösterir). Lignin: Odun yapısındaki üçüncü önemli makro moleküldür. Fenilpropan birimleri içeren romatik sistemden oluşmaktadır. İbreli türlerde daha fazla lignin var ve yapısı daha farklıdır. Makaslama Direnci Birbirine kaynamış iki düzlemi aksi yönlerde kaydırarak birbirinden ayırmaya çalışan kuvvetlere gösterilen karşı koymadır.Özellikle birleşim yerlerinde önemlidir. Makaslama Direnci: Birbirine kaynamış iki düzlemi aksi yönlerde kaydırarak birbirinden ayırmaya çalışan kuvvetlere gösterilen karşı koymadır. Özellikle birleşim yerlerinde önemlidir. Makroskopik Özellikler: Odunun, çıplak gözle yada lup (*10) altında incelendiğinde görülebilen özelliklerdir. Ayrıca odunun rengi, parlaklığı, kokusu, tekstürü, lif yapısı, ağırlığı, sertliği ve tadı da makroskop özellik sınıfına girmektedir

108 Mikroskopik Özellikler: Odun, hücre adı verilen küçük birimlerden oluşmuştur. Hücreler ağaçta iletim, destek ve depolama görevini üstlenirler. Odun dokusunu oluşturan hücreler mikroskop altında incelenerek ağaç türleri teşhis edilebilir. Öz Işını: Öz ışınları, makroskopik yapıda enine kesitte radyal yönde uzanan ince çizgiler şeklinde görülürler. İğne yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlarda her zaman mevcutturlar. Radyal yönde gıda alışverişini sağlarlar ve depolama görevi yaparlar. Öz Odun: Ağaç gövdesinin orta kısmında belli bir yaştan sonra oluşan ve ekstraktif maddelerin etkisi ile çoğunlukla koyu renkte görülen odun kısmıdır. Ağaçta sadece destek görevi görür. pH: Odunun asiditesini gösterir Polyos (hemiselüloz): Hücre çeperi yapısında selüloz ile yakın ilişkidedir. Mannoz,galaktoz, entoz ksiloz, arabinoz, heksoz glikoz nötr şekerler en önemlileridir. Selüloz: Odunun en önemli bileşenlerindendir, yapraklı ve ibreli ağaç odunlarının yaklaşık yarısını teşkil etmektedir. Birbirine b-(1-4), tarzında bağlı anhidroglukopiranoz birimlerinin oluşturduğu uzun lineer polimer Sıcak Su Çözünürlüğü: Odun yongalarının sıcak su ile muamele edildiğinde suya geçen maddelerin oranını ifade eder Trahe: Sadece geniş yapraklı ağaçların odunlarında bulunan, iki ucu açık, genellikle büyük çaplı kısa hücreler olup, davul ve fıçı şeklinde oldukları gibi, küçük çaplı, uzun hücreler de olabilirler. Yarılma Direnci: Bir ağacın lifleri arasına giren ve onu ayırmaya çalışan kama şeklindeki alete gösterdiği direnç. Özellikle birleşim yerlerinde önemlidir. Yıllık Halka: Ilıman iklim kuşağında yetişen ağaçlarda gövde enine kesiti incelendiğinde, özün etrafında az ya da çok belirgin iç içe geçmiş halkalar şeklinde görülen oluşumlara yıllık halka adı verilmektedir.

109 Telli Kavak Bir telli kavak büyürdü, Daday'ın Çiydere köyünde usuldan usuldan. Yerin karanlığından azad olmus, Aydınlık sular yürürdü ayaklarının ucundan. Kendi halindeydi telli kavak. Geceleri gökyüzüne bakarak, Samanyolunu düşünürdü yaprak yaprak. Başka şey de dilemezdi. En uzak rüzgarlara kaptırmıştı başını; Ona konmayan kuşa kuş, Ona değmeyen rüzgara rüzgar da denmezdi. Gel zaman git zaman, Kızını everecekti Çiydereli Halil Cebindeki yetmezdi. Bir gece sabaha karşı; Ver yansın ettiler baltayı ayak bileklerine Telli'nin. Uyanıverdi ilk vuruştan Aman, dedi telli kavak; kıyman! Sular bulandı ayaklarının ucundan, Yapraklar yalvardı hep bir ağızdan; vurman!

110 Aman zaman dinler miydi Çiydereli Halil
Kızını everecekti, cebindeki yetmezdi. Yıkılıverdi telli kavak, Ortasına gecenin boylu boyuncak. Oldu mu ya, dedi telli kavak Böğründe duran baltaya; Yaşayıp gidiyorduk şunun şurasında. Kim gönderecek şimdi selamını suların, Samanyoluna yaprak yaprak? Ne olacak şimdi rüzgar? Kuşlar nereye konacak? Oradan oraya atıldı telli kavak Elden ele satıldı. Boynuna dört demir takıldı Çankırı'ya beş mavzer atımı uzak, Bir tepenin duldasına çakıldı. Telefon direği oldu telli kavak. Vınladı durdu telefon telleri boynunda. Samanyoluna baktı geceleri. Suları düşündü ayaklarının ucunda, Yapraklarını düşündü, Rüzgarı düşündü avcunda, Gözleri dolu dolu oldu. Bir türkü tutturdu en sonunda; 'Telefonun tellerine, kuşlar mı konar Herkes sevdiğine cicim, böyle mi yapar?' Aydın Gün

111 SON Ana kaynak: Ağaç Teknolojisi
Prof. Dr. A. Yılmaz Bozkurt, Prof. Dr. Nurgül Erdin İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın no: 445 İstanbul 1997 SON