Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler

Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler
Dr. Nuran Talu Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi 23 Mayıs 2010, Lefkoşa

Küreselleşme Serbest piyasa ekonomisinin inkar edilemez önemi
İnsan hakları ve demokrasi/dayanışma hakları- çevre birleştirici bir üst değer Devletlerin Değişen Rolü Yerinden yönetimin önemi Uluslar-üstü ve bölgesel entegrasyonların güçlenmesi

Küreselleşme ve ÇEVRE Uygarlık x Ekosistem Çatışması
Anti-küreselleşme gündemi Küresel Kamu Malı Gen Bilimi x Ekoloji Dünya ısınıyor

Olay nasıl başladı... Anlayış Etki ~1960 ~ 1980 1990 -
Sosyal ve çevresel problemler yerelde alınacak teknolojik önlemler ve altyapının iyileştirilmesiyle çözülebilir Çevre kirliliği Nüfus artışı İç göç ve yoksulluk Çarpık kentleşme İnsan sağlığı vs. Problemlerin ortaya çıkmaya başlaması ve yerelde tanımlanması ~1960 Küreselleşme (iletişim, ulaşım, ticaret vs...)  Yakınlaşan/küçülen dünya, yerel problemlerin ülke içine ve/veya dışına sıçraması nedeniyle ortak bir sorun oluşturmaktadır ve ortak akıl birliğiyle çözülebilir.  Teknolojik çözümlerin maliyeti bazen beklenenden de yüksektir.  Şu anki teknoloji, herşeye çözüm olamaz Olumsuz Çevre kirliliği Nüfus artışı İklim değişikliği Asit yağmurları Küresel ticaret Kirletici teknolojilerin transferi Göç ve yoksulluk Çarpık kentleşme İnsan sağlığı vs. Olumlu İletişim imkanlarının artması Ulaşım kolaylığı Etkin ticaret olanakları İstihdam olanakları Sağlık şartlarında iyileşme Doğal afetlere dayanıklılık Problemlerin küresel niteliğinin anlaşılması ve küresel/bölgesel ölçekte tanımlanması ~ 1980 Ekosistem hizmetleri kavramının bugünkü ve gelecekteki insan yaşamı açısından vazgeçilmez öneminin anlaşılması İnsanın yaşam kalitesinin iyileştirilmesi ve bunun sürekli olması için yaşamı destekleyici doğal yapıların bütünlüğü ve taşıma kapasitesi gözönüne alınmalı 1990 -

Evrensel Boyut Almanya 1960’lar yurttaş inisiyatifi (sonradan “yeşiller” oluyorlar- nükleer karşıtlık, savaşa karşıtlık, kurulu düzene karşıtlık) Roma Klubü MIT “0” Büyüme Raporu 1972 OECD 1972 Birleşmiş Milletler Stockholm 1972 (Küresel düzeyde siyasi iradeyi çevre adına yüzeye çıkaran ilk BM Konferansı) Ortak Geleceğimiz Raporu 1987 (güvenlik anlayışı yeniden tanımlanmalı– gezegen güvenliği, ekoloji güvenliği, ilk kez sürdürülebilir kalkınma zikrediliyor) Rio 1992 Johannesburg (yoksulluk, yönetişim) Önemli uluslararası sözleşmeler süreci (İklim değişikliği) Avrupa Birliği Diğer uluslararası kuruluşlar (WB, AGİT, DTÖ)

Politikalar oluşuyor.... Onarımcı Önleyici

EKOLOJİK EKONOMİK TOPLUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA

Sürdürülebilir Kalkınmanın Gelişimi
19. Yüzyıl ormancılar “kereste ürün hedefleri” koyarak doğal kaynaklarının sürdürülebilirliğini öngörüyor li yıllar sanayi ile gelen tüketme endişesi (Bu dönem geleneksel iktisat bilimi, sınırlı malların ve çevresel dışsallıkların – kirliliğin maliyetinin vb – fiyatlandırılması konusunda oldukça yetersiz. 1980 Dünya Koruma Stratejisi Raporu Uluslararası Doğanın Korunması Birliği -IUCN tarafından UNEP için hazırlandı) “doğal kaynakları gelecek nesiller için muhafaza etmek” – Resmi ilk adım 1987 BM Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu Raporu (WCED) çevre-ekonomi-toplum (Ortak Geleceğimiz) 1989 Ekonomi ve toplumsal bileşenlerin öne çıkması (1989, Pearce, Markandya&Barbier) 1992 Rio Süreci 2001 sürdürülebilir kalkınma toplumsal kalkınma kavramı ile özedeşleşiyor – kamu politikalarının insan hakları içeriğinin güçlendirilmesi (2001, Sen) sürdürülebilir geçimin sağlanması ve yoksulluğun azaltılması, sosyal dışlanma, çevresel ayırımcılığı önlenmesi, şeffaflık vb.) 2002 Johannesburg Süreci 21. Yüzyıl: Sürdürülebilir kalkınmanın sektörel entegrasyonu – iklim değişikliği ilişkisi öncelikli.

Sürdürülebilir Kalkınmanın Gelişimi
Yeşiller Almanya, 1960 (Yurttaş İnisiyatifi -nükleer karşıtlık, savaşa karşıtlık, kurulu düzene karşıtlık) 0 Büyüme Raporu” 1972 (Büyümenin Sınırları, Roma Klubü-MIT (Massachusetts Institue of Technology) OECD,1972 (kirleten öder) AB (1972 Topluluk Paris Deklarasyonu - Ekonomik kalkınmanın ekolojik sorunları; ortak politika ve eylem programları ihtiyacı - İlk somut adım) ve 1987 Tek Avrupa Senedi (Kirleten Öder) Birleşmiş Milletler Stockholm 1972 Küresel düzeyde ilk siyasi irade Ortak Geleceğimiz Raporu 1987 Gezegen güvenliği, ekoloji güvenliği Rio 1992 Kalkınma-Çevre Johannesburg 2002 Yoksulluk, yönetişim Dünya Bankası 1990 (Yatırımlarda çevre değerlendirmesi) Küresel İklim Rejimi (Piyasa ve çevre)

Sürdürülebilir Kalkınma
SK Düşüncesinin Gelişimi SK Düşüncesinin Yerleşmesi Yerel Çabalar Olumsuz sosyal (açlık ve yoksulluk gibi) ve çevresel (kirlilik, sağlık problemleri) etkilerin ölçülmesiyle sorunsalının irdelenmeye başlanması Yerel/Bölgesel Çabalar İktisadi kalkınmanın sosyal ve çevresel etkilerinin sorgulanması ve bütünleştirilmesi yolunda çalışmaların başlaması Küresel Çabalar Sürdürülebilir kalkınma kavramının küresel ve ulusal boyutlarda gündeme oturması, prensiplerinin benimsenmesi, yaygınlaşması ve kurumsallaşması Parçacıl Çözümler Parçacıl / Bütüncül Çözümler Bütüncül Çözümler 1972 1980 1982 1983 1987 1992 2002 Ana Metinler Büyümenin Sınırları (Roma Kulübü) IUCN Dünya Koruma Stratejisi BM Dünya Doğa Şartı Çevre ve Kalkınma Üzerine Dünya Komisyonu Ortak Geleceğimiz (Brundtland) Raporu Dünya Zirvesi (Rio) Johannesburg Zirvesi Gündem 21 (Uygulama) Binyıl Kalkınma Hedefleri (Hedef ve izleme)

Sürdürülebilir Kalkınma - Bugün
Doğal kaynakların sürdürülebilirliği zamanla nüfus artışı, ekonomik faaliyet kalıpları, kaynak tüketim düzeyleri gibi farklı değişikliklere uğramıştır. Sermaye (doğa, üretim, insan sermayesi) stoklarının azaltılması yerine kar paylarının artırılarak gelişmenin gerçekleşmesi “Sürdürülebilirlik” amacı tüm kalkınma söylemlerinde örtülü olarak vardır Çevrenin korunması, kalkınma hakları ve toplumsal adalet yelpazesi

Temel İlkeler (Evrensel)
Kirleten öder Kusursuz Sorumluluk İhtiyatlılık prensibi Emret-Kontrol Et, Teşvik Et-Özendir (düzenleyici araçlar ve ekonomik araçların uygun bileşimi) Beşikten-mezara kontrol Bilgiye erişim Katılım Şeffaflık, Hesap sorabilirlik

Ekonomi Politik- Sürdürülebilir Kalkınmanın Algılanması
Büyüme – Kantite, nicelik ifade eder, sadece bir değişkenin miktarındaki artışı gösterir, Ekonomik Büyüme – Mal ve hizmet üretimindeki artış –ürün türünde ve kalitesinde meydana gelen değişmeleri yansıtır Kalkınma – Ekonominin kalite ve nitelik değişimlerini ifade eder Büyüme ve Kalkınma arasındaki fark - Büyüme sadece üretimdeki artışa işaret eder. Oysa Kalkınma, üretim tekniklerindeki, ürün türlerindeki, ürün ilişkilerindeki değişimleri gösterir. Sürdürülebilir Büyüme - Mal ve hizmet üretimindeki artışın sürekliliği Sürdürülebilir Kalkınma - Kalkınmaya ilişkin tüm ekonomik, finansal, ticari ve endüstriyel politikaların; kalkınmayı; i) ekonomik, ii) sosyal ve iii) çevresel açılardan sürdürülebilir kılmak amacıyla uyumlaştırıldığı bir süreç.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ (MDGs)
Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması Evrensel ilköğretimin gerçekleştirilmesi Kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve kadınların konumunun güçlendirilmesi Çocuk ölümlerinin azaltılması Anne sağlığının iyileştirilmesi HIV/AIDS, sıtma ve öteki hastalıklarla mücadele edilmesi Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması Kalkınma için küresel bir ortaklık geliştirilmesi

Türkiye, Küreselleşme, AB
Küreselleşme sürecinde dünya ekonomileriyle bütünleşmeye çalışıyor Türkiye’nin DTÖ’ne liberalizasyon için taahhüt ettiği listede çevre hizmetleri ve alt dalları var (GATT Uruguay Roundu,1994) Bölgesel işbirliği teşkilatlarıyla ekonomik ilişkilerini güçlendiriyor AB ülkesi olmak istiyor Küreselleşme hareketi içinde olmak isteğinin bir parçası

Türkiye için Temel Kabuller
Makro ekonomi politikalarını global ekonomiler ile bütünleştirme (dünyanın gidişatına uyum) Küresel rekabet ve ortaklığa hazırlanmak Ekonomik refah, sosyal refah ve yaşam kalitesi

Uluslararası Camiada Türkiye’nin yeri/duruşu
Ulusal politikalar büyük ölçüde uluslararası politikalardan/çalışmalardan etkileniyor Global, global/bölgesel süreçte Türkiye’nin BM Politika Taahhütleri (Küresel zirvelerin kararları; BM Ortak Geleceğimiz Raporundan Johannesburg’a uzanan süreç, Rio Sözleşmeleri, Binyıl Kalkınma Hedefleri) AB Politikaları ve Müktesebat Tüzel yükümlülükler (BM Uluslararası sözleşmeleri) Taraf olmadığımız, uyum sorunu yaşayacağımız tüzel belgeler/sözleşmeler (AB Su Çerçeve Direktifi, Aarhus Sözleşmesi, Sınıraşan ÇED Sözleşmesi gibi) OECD üyesi bağlamı (OECD Performans İncelemeleri Çevre Performans İncelemesi , kez yapıldı) Bölgesel politikalarda güç gösterisi (enerji politikaları) İklim Değişikliği Müzakereleri – Orta Gelirli Gelişmekte Olan Ülke (Higher Middle Income Country -UNDP), Gelişen ülke (emerging country – WB)

Avrupa Birliği Çevre Politikaları
Türkiye’ye Yansımalar

HUKUK İLKELERİ İkincillik ilkesi
Birincillik İlkesi (Birincil Hukuk*-İç Hukukun bir parçası) Antlaşmalar ve Topluluk ana kurumlarınca alınan önlemlerden kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmek zorunluluğu Avrupa Anayasasından doğacak yükümlülükler İkincillik ilkesi Ortak bir politikanın ortak amaçlarına ulaşmanın kendilerince en uygun aracını seçmek için üye devletlere bırakılan olanak Ülkelerin Kararları (Decisions), Yönergeleri (Directive) ve Tüzükleri (Regulation) ulusal hukuka aktarmada kendi ulusal koşullarını hesaba katmada takdir hakları Avrupa Birliği Adalet Divanı İçtihatları AB’nin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar

Kararlar (Decisions) Doğrudan hukuki bağlayıcılığı vardır
İdari bir hüküm oluşturur Üye ülkelere, kurumlara, şirketlere ve hatta kişiye özgü kararlar alınabilir Sadece hitap ettiği tarafa hüküm getirir

Yönergeler (Directive), Tüzükler (Regulation)
Yönergeler/Tüzükler AB Konseyi ya da AP tarafından müştereken ya da sadece Komisyon tarafından geçirilir.AB hukukunun en doğrudan şeklidir Ulusal kanunlarla eşit şekilde Üye Devletler üzerinde bağlayıcı kanuni güce sahiptir. Üye ülkelerin uyum için ulusal mevzuata aktarma zorunluluğu var Bir yada birden çok düzenleme ile karşılanabilir Belirlenen nihai hedefleri karşılamak bağlayıcıdır, ancak kullanılacak yöntemler üye ülkelerin yetkisindedir Uyum için belirli bir zaman verilir

AB TÜRKİYE 1951 Paris Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması
Politika Yok 1957 Roma Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşmasıx, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (EUROTOM-nükleer enerjinin barışcı kullanımını denetleyen bir sistem kurmak ) Ortak eylemlerin ve politikaların yürürlüğe konulması yoluyla, Avrupa Topluluğu’na, diğer görevlerinin yanısıra, çevre kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek düzeyde korunmasını sağlamak görevini yüklemektedir (Madde 2). Topluluğun yasama kapasitesini ve Topluluk Çevre Politikası’nı yönetmede temel ilkeleri belirlemektedir (Madde 174). Sağlığın Korunması nüfusu aşmayan yerlerde fabrikalar.. İstanbul’un sanayi sorunları için yabancı uzmanların İstanbul’da bölge planlaması tavsiyeleri.. Politika Yok 1961 Anayasası Sağlığın Korunması

AB TÜRKİYE 1982 Anayasası, 1983 Çevre Kanunu
1972 Topluluk Paris Deklarasyonu Ekonomik kalkınmanın ekolojik sorunları; ortak politika ve eylem programları ihtiyacı (İlk somut adım) 1987 Tek Avrupa Senedi* Tek Senet ile Topluluk çevre alanında ilk kez yetki kazandı 1987 Tek Avrupa Senedi ile çevre konusu AT’nin temel yasalarına doğrudan girer(Roma Antlaşmasında yasal zemin) Çevre; Topluluğun ortak politikalarına ve AT müktesebatına (aquis communaitaire) dahil edildi, Tek Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın 130. maddesinde değişiklik yaparak “ kirleten öder” ilkesini ortaya çıkarır 1992 Maastricht Antlaşması * (Avrupa Birliği Antlaşması) Çevre koruma, resmen ortak bir politika ve ortak karar statüsünde, (kirlenme karşıtı önlemler ortak pazarda rekabeti çarpıtır) çevre öncelikli hedef, çevre politikası ve sürdürülebilirlik ilkesi bir arada tanımlanıyor. Özetle, 1992 Maastcriht Antlaşması ile çevre alanına politika statüsü verilmiş ve AB hukukunda “sürdürülebilir kalkınma” kavramı resmen oluşturulmuştur. 1978 Uluslararası faaliyetleri izleme ve kurumsallaşma ihtiyacı - Ulusal sorunların çözümünde devletin belirleyici rolü ve liderliği var. Çevreye ilişkin kararları idari hiyerarşinin tepesinden belirlemek de geleneksel Türk kamu yönetim sistemine uygun 1982 Anayasası, 1983 Çevre Kanunu 14 Nisan 1987 Tam üyelik müracaatı Çevre mevzuat uyumu başlıyor (Örn:1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 47. maddesi “TSE standardı bulunmayan konularda bir belirleme yapılana kadar AET standartlarındaki değerler esas alınacaktır”.) 1992 Uluslararası çevre faaliyetlerine ilgi

AB TÜRKİYE 1997 (Haziran) Amsterdam Antlaşması * (Daha demokratik bir Avrupa Sürdürülebilir kalkınma kavramı AB anlaşmasına giriyor ve AB’nin ana hedeflerinden birisi artık. Gündem 2000 (Temmuz 1997) Çevre ve genişleme politikaları; i) genişlemenin çevresel faydalarını içeren maliyetler, ii) hem iç Pazar, hem dünya 1 Ocak 1996 Gümrük Birliği, Mali İşbirliği Deklarasyonu - Öncelikli alanlar arasında çevre var. Türk özel sektörü rekabete hazırlanıyor Mevzuat uyumu devam ediyor 1996-Katılımcı süreçler hızlanıyor (Habitat II...)

Gündem 2000 ve Genişleme Aday ülkelerden 4 önemli beklenti:
Çevrenin tüm temel politika alanlarına anahtar faktör olarak entegre edilmesi (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm) “Yönet ve kontrol et” yaklaşımının hükümet, özel sektör ve halk arasında sorumlulukları paylaşarak “teşvik et ve özendir” mekanizmalarıyla harekete geçirilmesi "Her aday ülke, Topluluk müktesabatının tümünü ulusal hukuk düzeni içerisinde kabul edecek ve idari sistemini de buna uygun hale getirecektir.“ Şeffaflık, bilgi ve katılım *Çevre ve Üye Olma Stratejileri Komisyon Tavsiye Kararı, 1998

AB TÜRKİYE 1998 Cardiff Süreci Lizbon 2000 Sratejsi (En dinamik, bilgiye dayalı, rekabetçi, nitelikli istihdam, çevreye daha fazla duyarlı olmak, sanayici açısından özellikle önemli) Göteborg, Haziran 2001) “Sürdürülebilir Kalkınma İçin Avrupa Stratejisi” öncelikli entegrasyon alanları: Tarım, Enerji, Taşımacılık Mevzuat uyumu devam ediyor…(% 46’sında mukabil düzenleme yok)

AB TÜRKİYE Aralık 2009 Çevre Faslı
1999 Helsinki “Sürdürülebilirlik 21”(Genişleme ve Çevre Konsey Tavsiye Kararı) 2000 Nice Antlaşması* Su kaynakları yönetimi, atık yönetiminde arazi kullanımı 2009 Lizbon Antlaşması AB’nin 2003 yılından bu yana devam eden Anayasal sürecini sona erdiren Antlaşma. ( yürürlük) AB 2010 yılı itibariyle önümüzdeki on yıla tek bir uluslararası tüzel kişilik kazanmış,karar alma sürecini hızlandırmış, kurumsal yapısını daha etkin hale getirmiş, ve dış politkadaki hareket kabiliyetini arttırmış olarak girdi) Lizbon ve Çevre Birliğin 10 ortak yetki alanından biri de “Çevre”. Dengeli ekonomik büyümeye dayanan, sürdürülebilir bir Avrupa kalkınması ve dünyanın sürdürülebilir kalkınmasına katkı. Bakanlar Konseyi çevre ile ilgili kararlarda her durumda Avrupa Parlamentosuna ve Birlik danışma organlarına danışır. Diğer Bazı alanlardaki Politikalar, Bölüm 10 – Enerji: Enerji verimliliği ve tasarrufu ile yenilenebilir enerji biçimleri geliştirilmesini teşvik edilmesini hedefler. 1999 Helsinki (11-12 Aralık 1999 Helsinki, Türkiye’ye adaylık statüsü tanındı) Siyasal ve Yönetsel Reformlar Yeni kurumsal mekanizmalar Ekonomik etkinliklerin mekansal dağılma biçimlerinin yeniden şekillendirmesi (AB Bölgesel kalkınma politikaları, kalkınma ajansları yaklaşımları) Aralık 2004 Müzakerelerin başlaması için karar Ekim 2005 Müzakerelerin başlaması Aralık 2009 Çevre Faslı

AB’nin 5 Yatay Politikası
Çevre Politikası Sosyal İlerleme Politikaları Vergi Politikası Bölgesel Kalkınma Politikası Rekabet Politikası

AB’nin Sektörel Politikalarında Çevre
Enerji Tarım Taşımacılık AB Antlaşmaları, yukarıdaki ilk üç sektörde çevre ile ortak politika geliştirilmesini açıkça belirtir Sanayi Balıkçılık Araştırma ve Teknoloji

Örnek: AB Enerji Politikaları
AB’nin enerji sektöründeki temel politika eylemleri, daha çok enerji verimliligi, yenilenebilir enerji kaynakları, enerji-verimli üretim kuralları, enerji hizmetlerinin iyilestirilmesi ve bilesik ısı ve güç sistemleri üzerinde yoğunlasmaktadır AB’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasına büyük önem verdiği ve 2020 yılına kadar enerji üretimlerinin % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanmasını kararlaştırdıkları ve bu oranı sonradan % 30’a çıkardıkları bilinmektedir. Gereğinden fazla enerji üretimini zorunlu kılan eneji kayıp ve kaçaklarının azaltılması (kayıp ve kaçaklarda Türkiye’de oran % 20 civarında, AB’de bu oran % 4-5 civarında) İklim değişikliği statejieri ve enerji politikası (seragazı emisyonlarını 2020 itibariyle %20 azaltma – koşullara göre %30 azaltma)

Politikaların 2 Temel Amacı
Daha Az Kirleten Ürünler Maliyetin Sorumlulara Yansıtılması

AB ÇEVRE İLKELERİ Bütünleyicilik ilkesi: Çevrenin korunmasında Topluluk’un diğer politikalar içine entegre edilmesidir. Kirleten öder ilkesi: Topluluk’un temel hedefidir. Kaynakta önleme ilkesi: Atığın üretildiği yerin yakınında bertaraf edilmesidir. Kaynağında önleme ilkesi: Zararın ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınmasıdır. İhtiyatlılık ilkesi: Çevre açısından olumsuz sonuç oluşturacak belli bir fiilin bilimsel ispatını beklemeden önlem alınmasıdır. Komuta Kontrol ve Teşvik Et Özendir (Pazar ekonomisine ilişkin tedbirler için) Beşikten-mezara kontrol Yerellik/Hizmette halka yakınlık/Aşamalı Sorumluluk Çevre suçlarının ceza hukuku kapsamında ele alınması esası

AB Sürdürülebilir Kalkınma Politikaları
İklim değişikliği ve temiz enerji (Azaltım+uyum) Sürdürülebilir ulaşım Sürdürülebilir üretim ve tüketim Halk sağlığına yönelik tehditler Doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi (öncelikli alan su yönetimi) Sosyal katılım, nüfus ve göç Küresel yoksullukla mücadele

AB Çevre Mevzuatı –Karar Alma Süreci
Ortak Karar Alma Usulü Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü (40 genel müdürlükten biri) Yasa taslağını hazırlama yetkisi olan tek kurum Uluslararası çevre anlaşmalarının müzakerelerinde AB’yi temsil eder (Örn: UNFCCC’de) Internet üzerinden kamuoyu danışma süreci Yeşil Kitap –tarışma süreci / Beyaz Kitap –öneriler Etki Analizi Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi Nitelikli Oy Çokluğu (255/345) = Oyların %74’ü, Nüfusun %62’sini karşılanması gerekiyor. Avrupa Parlamentosu ile Uzlaşma Komitesi kurulabilir. Avrupa Parlamentosu (mutlak çoğunluk) Çevre, Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği Komitesi (68 üye)

Avrupa Komisyonunun Rolü
Bugün, çevre sektöründe AB ülkelerinde yürürlükte bulunan yasal düzenlemelerin ortalama %90’ı Brüksel’de kararlaştırılmıştır. AB Çevre Müktesebatının uygulanmasının denetlenmesinden sorumlu Ön-araştırma yapılır Üye ülkenin konu ile ilgili görüşleri talep edilir Komisyonun gerekçeli resmi görüşü Üye ülkenin verilen zaman diliminde uyumu talep edilir Uyum sağlanmadığı takdirde; Avrupa Birliği Adalet Divanı

AB İkincil Hukuk Kaynaklarında Çevre
Tüzük/Kanun ülke kanunlarına uyarlanmaksızın geçerli. Yönerge-Direktif/ üye devlet kendi yöntemini seçer Karar bağlayıcıdır Ortak Karar (Ortak politikalar için çıkarılır/Avrupa Konseyi-Zirve ve AP tarafından yürürlüğe konur, yönlendiricidir. Tavsiye Kararı ve Görüş (kanuni bağlayıcılığı yoktur ancak bazı durumlarda önemli. Örneğin çevre denetiminde minimum kriterlere uyum, “tavsiye kararı” ile yapıyor.) Deklarasyon “Gelişme” ile ilgili olduğunda hemen hemen “Ortak Karar” gücünde, (Demokrasi Deklarasyonu vb) Beyaz Kitap (politika tartışma belgesi (Büyüme, İstihdam, Rekabet Politikaları, Çevre, iklim değişikliğine Uyum Beyaz Kitabı vb.) Yeşil Kitap (eylem programları duyuru belgesi, uygulama prensiplerini ortaya koyan dokümanlar, Örn: Sera gazı emisyonlarının salım ticareti ile ilgili Yeşil Kitap; Kyoto Protokolüne göre ülkelerin emisyon azaltma yükümlülüklerine en az maliyetle ulaşmak için yardımcı mekanizmalar için bir uygulama planı ve ülkeler için kolaylıklar sunmaktadır) Eylem Programları

AB Çevre Mevzuatının Yapısı
AB Çevre müktesebatı 80’i önemli direktif 18 Çerçeve Yönerge olan 270 yasal düzenlemeden (Tüzük ve Yönerge) oluşuyor, bu sayı bütün ekler ve teknik uyarlamalar dahil olunca 560’dan fazla (AB müktesebatı: AB Hukuk Sistemi (35 Fasıl - Türkiye 33 - , sayfa)

AB Çevre Mevzuatının Yapısı
1. Yatay Mevzuat (Çevresel Bilgiye Erişim, Çevresel enformasyon, Avrupa Çevre Ajansı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi, LIFE, Raporlama mevzuatı vb.) 2. Hava Kalitesi (Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi, vb.) 3. Atık Yönetimi (Düzenli Depolama, Tehlikeli Atık, Atık Yağlar, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları, vb.) 4. Su Kalitesi (İçme Suyu, Kullanma Suyu, Yeraltı Suları, vb.) 5. Habitat/Doğa Koruma (Nesli Tehlikede Olan Canlılar, Habitat, vb.) 6. Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Risk Yönetimi (Entegre Çevre Kirliliği Kontrol ve Önleme, Büyük Yakma Tesisleri, SEVESO, vb.) 7. Kimyasallar ve GDO’lar 8. Gürültü Kirliliği 9. Nükleer Güvenlik ve Radyoaktif Kirliliğin Önlenmesi

SU KALİTESİ ATIK YÖNETİMİ Rekreasyon amaçlı) banyo suyu direktif 1976/160/EEC Atıklara iliskin çerçeve direktif 1975/442/EEC Tehlikeli maddelerin suya bosaltımına iliskin direktifler 1976/464/EEC, 1980/68/EEC Tehlikeli atık direktifi 1991/689/EEC Arıtma çamuru direktifi 1986/278/EEC Ambalaj atıkları direktifi 1994/62/EC Kentsel atık su arıtma direktifi 1991/271/EEC Düzenli depolama direktifi 1999/31/EC Nitrat direktifi 1991/676/EEC Atık yakma direktifi 2000/76/EEC İçme suyu direktifi 1998/83/EC Su çerçeve direktifi 2000/60/EC HAVA KALİTESİ KONTROLÜ ENDÜSTRİYEL KİRLİLİK KONTROLÜ Yakıt kalitesi direktifleri 1993/12/EEC 1998/70/EC 1999/32/EC Seveso II (COMAH) direktifi 1996/82/EC Uçucu Organik Bilesikler (VOC) 1. asama direktifi 1994/63/EC Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) direktifi 1996/61/EC Hava kalitesi çerçeve direktifi ve ilgili direktifler 1996/62/EC 1999/30/EC 2000/69/EC 2002/3/EC Solvent direktifi 1999/13/EC Büyük Yakma Tesisleri direktifi 2001/80/EC

AB, Uluslararası Sözleşme –Türkiye (taraf değil)
Sınıraşan Suların ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (AB 1995, Helsinki) Sınıraşan ÇED Sözleşmesi (AB 1997, Espoo) Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (AB 2001, Aarhus)

Müktesabatın oluşmasında süreç...
Yasaların yürürlüğe girişi uzun yıllar alıyor… 27 ülkenin çıkarları, şirketlerin, sektörlerin, STKların ve diğer grupların girişimleri Örnek Süreç: REACH (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması) düzenlemesi; Beyaz Kitap Yasa Taslağı Yasalaşması – 2006 Yürürlüğe Giriş Tarihi

Topluluk Ajansları Avrupa Birliği’nde ortak politikalar çerçevesinde karşılaşılan sorunlara farklı yöntemlerle çözüm arayan ve Birliğin faaliyetlerine ademi merkeziyetçi bir yaklaşım getiren ajanslar, AB hukukuna göre tüzel kişilik statüsündedir Türkiye’nin, adaylığının teyit edildiği Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde Topluluk ajanslarına katılabileceği belirtilmiştir.

Topluluk Ajansları Avrupa Çevre Ajansı (Türkiye, onay 2003 –tam katılım) Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (Türkiye, imza 2006) Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi Avrupa Topluluğu Bitki Çeşitliliği Ofisi Avrupa Tıbbi Ürünleri Değerlendirme Ajansı Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi Avrupa İş ve Yaşam Koşullarını İyileştirme Vakfı Tek Pazarın Uyumlaştırılması Ofisi Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı Avrupa Mesleki Eğitim Vakfı Avrupa Birliği Organları Çeviri Merkezi Avrupa Yeniden Yapılandırma Ajansı Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı Avrupa Deniz (Emniyeti) Güvenliği Ajansı Avrupa Hava Güvenliği Ajansı Avrupa Ağ ve Bilgi Güvenliği Ajansı Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi Avrupa Demiryolu Ajansı Avrupa Kimyasallar Ajansı Dış Sınırlarda Operasyonel İşbirliğinin Yürütülmesi İçin Avrupa Ajansı Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı Topluluk Bitki Çeşitliliği Ajansı Avrupa Temel Haklar Ajansı

Avrupa Çevre Ajansı Avrupa Çevre Ajansı Konsey Yönetmeliği EEC/1210/906 Avrupa ölçeğinde nesnel, güvenilir ve karşılaştırılabilir veriler sunarak çevre koruma amaçlı alınacak önlemlere yardımcı olmak Kamuoyuna çevre durumu hakkında bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb) EIONET (European Environment Information & Observation Network)

Türkiye AÇA 1999 Haziran Türkiye’nin Ajansa üyelik başvurusu
2000 Ekim tarihinde Anlaşmanın taraflarca Brüksel'de imzalanması 2002 Ocak Kanunun çıkması (Kanun No: 4794, Kabul Tarihi: ) ( tarih ve sayılı RG.) 10 Konu: Hava Kalitesi, Hava Emisyonu, Doğa Koruma ve Biyoçeşitlilik, Su, Deniz ve Kıyı Ortamları, Toprak, Arazi Örtüsü, Veri Kaynakları Kataloğu, Atık, Ulaştırma. Türkiye’nin Katkı Payı: 1. yıl: Euro, 2. yıl: Euro idi. 3. yıldan itibaren Euro ödüyor (full cost) NOT:Türkiye'nin Ajansa üyeliği; Avrupa müktesabatına uyumun sağlanması yolunda Türkiye'nin kararlılığının önemli bir göstergesi Bu da çevre müzakelerinin ötesinde, önemli bir politik inisiyatif olarak dikkate alınmalıdır.

Avrupa’da Çevrenin Durumu (AÇA)
Ekonomik kalkınma ve çevre üzerinde yarattığı baskılar (Doğal kaynakların istikrarlı bir șekilde kullanılması, Enerji, Tașımacılık, Turizm, Sanayi, Tarım, Ormancılık, Balıkçılık) Çevreyi ilgilendiren gelișmeler İklim Değișikliği, Stratosferdeki ozon tabakasının delinmesi, Hava Kirliliği,Tehlikeli Kimyasal Maddeler, Atıklar, Su, Toprak,Teknolojik ve Doğal tehlikeler, Biyolojik çeșitlilik, İnsan Sağlığı) Çevre yönetiminde gelișmeler, entegrasyonun ilerlemesi Açığın kapatılması (Avrupa çevre değerlendirmelerini destekleyecek entegre izleme sistemine doğru)

İLERLEMELER Ozon tabakasının delinmesine neden olan parçacıkların salımları ve havaya gönderilen salımlar önemli ölçüde azaltılmıştır. Hava kalitesi artırılmıştır. Suya salım yapan kaynaklar azaltılmış, su kalitesi artırılmıştır. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ve aday ülkelerde çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda politik altyapının geliştirilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tarım ve sanayi sektörlerinin toprağa ve havaya yaydığı salımlar azaltılmıştır.

SORUNLAR Atık yönetiminde az ilerleme kaydedilmiş Doğal kaynakların kullanımının azaltılmasında istenilen ilerleme olmamıştır. Ekonomik büyümenin çevre üzerindeki baskısının azaltılmasına yönelik birkaç olumlu örneğin dışında, çevre ve sektörel politikaların entegrasyonunda önemli bir gelişme kaydedilmemiştir. Çevre alanında ekonomik yaptırımlar ve ihtiyari anlaşmalar Avrupa bölgesinde henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır. AB’nin istikrarlı kalkınma hedeflerine ulaşılabilmesi için uygulanan politikalarda çevre entegrasyonu yetersizdir. Çevre politikalarının oluşturulması ve uygulanması teknolojik alandaki gelişmelerle doğrudan bağlantılıdır. İklim değişikliğinin önlenmesi için daha çok uzun bir yol var. Çevre yönergelerinin uygulanması sorunları, gecikmeler ülkelerin sorumluluklarında yaşanan sorunlar

Avrupa’da Çevrenin Durumu
AB’NİN AZALTMAYA ÇALIŞTIĞI TEMEL KİRLETİCİLER Karbon dioksit (Birliğin iklim değişikliği konusundaki politikaları ile doğrudan ilgili) Ozon (troposferik ozon) Sülfür dioksit Karbon monoksit Kurşun ve kurşun bileşikleri

Dört Çevre Eylem Programının temeli: kirliliğin önlenmesi
AB Politika Oluşum ve Uygulama Araçları: EYLEM PROGRAMLARI 22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri kabul ederek Topluluk Bildirgesi haline geldi. Dört Çevre Eylem Programının temeli: kirliliğin önlenmesi 5. ve 6. Çevre Eylem Programlarının temeli: sürdürebilir kalkınma ve sorumluluğun paylaşılması

AB TÜRKİYE 1. ÇEP AT çevre politikasının genel prensiplerini ve hedeflerini belirlemiş ve uygulama için gerekli eylemleri tanımlamıştır (yaşam ve yerleşim kalitesi) 2. ÇEP İlkini izlemiştir. (ÇED başlangıcı) 3. ÇEP Eylem önceliklerini tanımlamakta ve entegrasyon temelleri ile önleyici yaklaşım ihtiyacının ortaya atmıştır. (temiz teknolojiler, ÇED Konsey Kararı-1985 Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ( ) (hava kirliliği) İkinci Beş Yıllık kalkınma Planı ( ) (özel bir bölüm yok) 3. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) (özel bir çevre bölümü var başlangıç) 4. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) (“önleyici politikalar” başlıyor, yasal önlem başlıyor-Çevre Kanunu, kusursuz sorumluluk) 5. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) (“önleyici politikalar” ve uluslararası tahhütlere yoğun olarak girildiği dönem DPT “BM Ortak Geleceğimiz” Raporunu sorgulattırıyor )

AB TÜRKİYE 4. ÇEP Daha geniş bir yorumlama ve diğer politikalar ile ilişkilendirme yolu ile çevre mevzuatını güçlendirmiş, korumacı yaklaşımda odaklanılmıştır. (Çernobil) 5. ÇEP “Sürdürülebilirliğe Doğru” 4 odak noktası: Çevrenin diğer politikalarla bütünleştirilmesi için eylemler (sanayi, enerji, ulaştırma, tarım, turizm) Destekleyici eylemler Çevre yönetiminde teknik, ekonomik ve sosyal araçların kapsamlı ve farklı modellerle kullanımı Önemli ve özel çevre konuları Uluslararası eylemde Topluluğun lider rolü (CO2 vergisi, Rio Rüzgarı) 6. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) Çevre ilk kez bütün sektörel yaklaşım ve stratejilerde yer alıyor, SK, OECD 1. Çevre İncelemesi..) 7. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) UÇEP-Çevre bir “yönetim” meselesidir, doğal kaynak yönetiminin sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla ele alındığı ilk plan UÇEP ve OECD 2. Performans İncelemesi)

AB TÜRKİYE 6. Çevre Eylem Programı (2002-2012)
Öncelikli 4 eylem alanı: İklim değişikliği, Doğa ve biyolojik çeşitlilik, Çevre ve sağlık, Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı ve atık yönetimi 8. 5. Yıllık Kalkınma Planı ( ) (Kurumsallaşma politikaları , UÇEP in yenilenmesi ve AB uyumuna önem, üretim kalıpları politikaları-teknoloji gelişim politikaları, temiz teknolojiler, sürdürülebilir kalkınma göstergeleri) (Genel Ekonomik Hedefler ve Yatırımlar (2005) Orta Vadeli Program ( ) Ön Ulusal Kalkınma Planı ( ) (Ekonomik ve Sosyal Uyumda AB Mali Yardımları İçin Stratejik Bir Çerçeve-Ulusal Programın Eki) Doğal kaynakların korunması Su kaynaklarının korunması Kentsel çevre altyapı yatırımlarına öncelik Kurumsal kapasitenin ve verimliliğin artırılması 9. Kalkınma Planı ( ) Hazırlık ve uygulama sürecinde gelişmeler)

AVRUPA TOPLULUĞU POLİTİKA VE PROGRAMLAR (2000-2006)
Avrupa Çevre Politikası Sosyal & Ekonomi Kohezyon Politikası Ortak Tarım Politikası Sektörel & İç Politikalar 6ncı Çevre Eylem Programı Yapısal Fonlar EAGGF, ERDF, ESF, FIFG Ulaştırma: Marco Polo Enerji: SAVE, ALTENER, STEER AR-GE: 6th FPRTD Öğretim-Gençlik: Socrates, Youth İstihdam & sosyal sorunlar: Leonardo, Daphne,Tempus Kültür: Culture 2000, MEDIA Dış İlişkiler: MEDA, SMAP, PHARE, TACIS, Asia-pro-Eco LIFE - Doğa - Çevre - Üçüncü Ülkeler Tematik Programlar Sürdürülebilir kentsel kalkınma için işbirliği Deniz kirliliği STKların tanıtımı Sivillerin korunması & çevresel acil hizmetler Çevre & Gelişmekte olan ülkeler Tropikal orman Regulasyon & Ulusal Kırsal Kalkınma Planı Tarımsal çevre tedbirleri Çevre koruma & Doğal Alanların Yönetimi Bölgesel Tek Programlama Dokümanı (SPD) amaçlar 1 & 2 Ulusal SPD amacı 3 Topluluk Girişim Programı (CIP): LEADER+, INTERREG III, EQUAL, URBAN Yenilikçi Eylemler: ERDF, ESF SAPARD, PHARE, ISPA

AVRUPA TOPLULUĞU POLİTİKA VE PROGRAMLAR (2007-2013)
Sosyal & Ekonomik Kohezyon Politikası Sektörel & İç Politikalar Avrupa Çevre Politikası Ortak Tarım Politikası Ulaştırma : Marco Polo II Yenilikler & İşletmeler : Rekabet gücü ve Yenilikler Çerçeve Programı (CIP) AR-GE : 7th FPRTD-FP7 Öğretim & Kültür: Gençlik, Ömür boyu öğrenme, MEDIA, Culture 2007 İstihdam ve Sosyal Politika: ilerleme Dış ilişkiler: Avrupa Komşuluk & Ortaklığı, İşbirliği Geliştirme Aracı,… Adalet, Güvenlik, Vatandaşlık,… EAGGF Avrupa Tarımsal Rehberlik ve Garanti Fonu FEADER Avrupa Kırsal Kalkınma için Tarım Fonu 3 amaç Yakınlaştırma Rekabet İşbirliği ERDF, ESF, EFF, Kohezyon Fonları LIFE+ Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA)

FP7 (Teknolojik araştırma ve kalkınma)
STRATEJİK İŞBİRLİĞİ PROGRAMI ÖNCELİKLER Sağlık Gıda, tarım ve biyoteknolojiler Bilgi ve iletişim teknolojileri Nano-bilimler ve nano-teknolojiler Enerji Çevre ve iklim değişikliği Ulaştırma Sosyo-ekonomik ve insan kaynakları Uzay Güvenlik

FP7 Çevresel öncelikler
dönemi: 1,9 Milyar € İklim değişikliği, kirlilik ve doğal riskler : çevre ve sağlık Kaynakların sürdürülebilir kullanımı: Doğal kaynaklar ve insan yapısı kaynaklar Deniz çevresi Çevresel teknolojiler Arz gözlem ve ölçüm araçları Diğer Konular AB’nin Uluslararası taahhütleri : Kyoto, biyolojik çeşitlilik sözleşmeleri, Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi IPCC (Hükmetl. İklim pn.) ve Global Earth Observation girişimlerine katkı Avrupa Politikaları : 6ncı EAP, WFD, ETAP, SCALE, Denizcilik stratejisi

AB Çevre Fonları, Genel Çerçeve
Çevrenin Finansmanı AB Çevre Fonları, Genel Çerçeve

AB Kaynakları Topluluk çeşitli politikalarla, mali araçlarla, önlemlerle kendi programlarını finanse eder. (kalkınma yardımı, bölgesel politikalar, vergiler vb) Oysaki, BM ve OECD gibi geleneksel uluslararası örgütler gibi üye ülkelerin katkılarıyla değil. Mali ihtiyaçları personel ve faaliyet harcamaları tutarındadır.

AB Kaynakları Komisyon (Topluluk) Bütçe Kaynakları
Avrupa Yatırım Bankası Yapısal Uyum Fonları (ISPRA, SPARD, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu) Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği (Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği için yeni modeller-Bölgesel Programlar) Akdeniz Programı (Euromed)

AB Kaynakları ISPA (ulaştırma ve çevre)
Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği AVICENNE Programı (sağlık araştırma projeleri, su kaynakları yönetimi araştırma projeleri ) PHARE Programı (Aday ülkelerin- özellikle Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri - kurumsal kapasitesini güçlendirmek, PHARE Twinning. Akdeniz Programı (Euromed) MEDSPA Programı (Akdeniz Eylem Stratejisi ve Planı, ) METAP (EEC+WB+EIB) 1990 Yenileştirilmiş Akdeniz Politikası (Komisyon + AYB, ) Avrupa-Akdeniz Ortaklığı 1995, Mali Paketi MEDA Programı ISPA (ulaştırma ve çevre) SAPARD (tarımsal modernizasyon ve kırsal kalkınma) LIFE Programı (çevre ile doğrudan ilgili, 21 Mayıs 1992/Konsey Yönetmeliği) European Commission SMAP–Short and Medium Term Priority Environmental Action Programme (Multi-country programlardan biri) ve diğer bazı uluslararası kuruluşlar NOT: PHARE Yıllık Bütçesi: 1,5 milyar Euro SAPARD Yıllık Bütçesi: 500 milyon Euro ISPA Yıllık Bütçesi: 1 milyar Euro

AB Finansman Mekanizmaları
Tütün ürünleri, alkollü içecekler, petrol ürünleri gibi belli ürünlerin tüketimini azaltmak için özel tüketim vergileri uyguluyorlar Dolaysız vergiler kapsamında vergi yapılarının çevreye daha fazla dost bir yönde gelişmesine uğraşılıyor. Dolaylı vergilerin uyumlulaştırılması (CO2) Vergi İndirimleri (Örnek: çevre yatırımının maliyeti birinci yıl %60, takip eden 5 yıl içerisinde tamamen vergiden muaf,Almanya’da sıkça kullanılan bir uygulama)

İktisadi nitelikli teşvikler (Makro ve mikro ekonomik politikalar çevre maliyetlerinin pazara yansıtılmasını sağlamalıdır) Tarım ve Çevre Çiftçiye ödeme yaparak bazı toprakların biyoçeşitliliği bozmamak için üretimden çekilmesi teşvik (İngiltere) Çiftçi ile biyolojik çeşitliliği koruma amaçlı yönetime katılma sözleşmeleri yapılıyor (İngiltere) Üretime ortak olma; üreticiyle, çevre uyumlu üretim anlayışıyla üretirse işbirliği Doğal Kaynaklar Sulak alanların işletme ve gelişme haklarının bir oluşuma/şirkete devredilmesi Balık ve kara avcılığında mülkiyet hakları oluşturarak bir oluşuma devredilmesi (Bizde su ürünleri kooperatifleri!) Toplumsal nitelikli teşvikler (Destekleyici araçlar) Kamu eğitimi, bilinçlendirme, bilgilendirme

“Ters teşvikleri” ortadan kaldırmak Fosil yakıtları ve enerjinin etkin kullanımına engel olan sübvansiyonları azaltmak yada ortadan kaldırmak Yenilenebilir enerji kaynaklarını teşvik etmek için vergi teşvikleri, düşük KDV oranları gibi ekonomik önlemler almak Temiz teknolojiler için teşvik mekanizmaları Termal güneş enerjisi için aktif teşvik ihtiyacı

AB FİNANSMAN - Türkiye I - HELSİNKİ ÖNCESİ DÖNEM (1963 – 1999)
A-Gümrük Birliği Öncesi ( ) 32 Yılda Mali Protokoller Çerçevesinde milyon ECU taahhüt, milyon ECU Kullanım B-Gümrük Birliği Sonrası ( ) 550,5 milyon ECU Kullanım II - HELSİNKİ SONRASI DÖNEM (1999 – 2006) dönemi 150 milyon EURO hibe, 450 milyon AYB kredisi, Katılım Öncesi Mali Yardım (Pre-Accession Financial Assistance) çerçevesinde 2004’de 250, 2005’de 300, 2006’da 500 milyon EURO III - MÜZAKERELERİN BAŞLANGICI ( ) Katılım Öncesi Enstrümanı “Pre-Accession Instrument” (IPA) Tüzük 1085/2006

2007-2013 yeni mali yardım dönemi
HELSİNKİ SONRASI Genel Amaç: AB’ye Uyum geçiş dönemi yeni mali yardım dönemi

AB’nin katılım öncesi fonları, gerekli olan toplam yatırımların %10’undan daha azını karşılar

IPA Mali Yardım Bileşenleri
Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesel Kalkınma (ISPA yerine) İnsan Kaynaklarını Geliştirme Kırsal Kalkınma

IPA Bölgesel Kalkınma Ulaşım Altyapısı
Çevresel Önlemler; atık yönetimi, su kaynakları, kentsel atıksu yönetimi ve hava kalitesi ile ilgili alanlar Enerji altyapısı, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğinin artırılması Endüstri bölgelerinin yeniden yapılandırılması (kirlenmiş alanların ve arazilerin rehabilitasyonu dahil) KOBİ’lerin desteklenmesi Eğitim ve sağlık sektörleri özelinde sosyal altyapının güçlendirilmesi

IPA İnsan Kaynaklarını Geliştirme
Avrupa İstihdam Stratejisi ve yenilenen Lizbon Stratejisi önceliklerinin dikkate alınması STK’ların etkinliğinin ve kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi

Avrupa Komisyonu fonlarından sağlanan yardımlar için yapılanma
Kararları, Avrupa Komisyonu alır. Kararları, “İhaleye Yetkili Merci (yani CFCU)” alır ve Avrupa Komisyonunun onayına sunar. Kararları, “İhaleye Yetkili Merci (yani CFCU)” alır. A. Merkezi yapılanma: B. Merkezi olmayan yapılanma: Uygulama öncesi (ex-ante): Uygulama sonrası (ex-post):

IPA Çevre, Türkiye Çevre alt yapı projelerine 2007 – 2009 yılları için IPA kapsamında AB desteği, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Çevre Operasyonel Programı (OP) çerçevesinde sürdürülmektedir. Çevre Operasyonel Programı’nın nihai faydalanıcıları; Çevre ve Orman Bakanlığı, belediyeler, bölgesel birlikler, su temini ve kanalizasyon kuruluşları ve sivil toplum örgütleridir. Çevre OP çerçevesinde, ülke çapında çevre altyapı ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla ilk başta nüfusu ’in üstündeki tüm belediyeler hedef alınmıştır. Türkiye için IPA 1. dönem ( ) çevre sektörü desteği 205 milyon Euro, 2. dönem ( ) çevre sektörü desteği ise 400 milyon Euro olarak belirlenmiş olup, toplamda 605 milyon Euro’dur.

IPA Çevre, Türkiye

Türkiye - AB Çevre Mevzuatı Uyumunun Maliyeti
Tam uyumun getireceği tahmini mali yük 60 milyar Euro ve üstü İçme Suyu Temini Atık Su Arıtma Entegre Katı Atık Yönetimi Endüstriyel Kirlilik *AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi, Çevre ve Orman Bakanlığı, 2006

Türkiye’de IPA Bölgesel Kalkınma Bileşeninde Yeralan Operasyonel Programların Bütçeleri (2007 – 2010) Bileşen % 2007 (milyon Euro) 2008 2009 2010 Toplam Bölgesel Kalkınma 100 167,5 173,8 182,7 238,1 762,1 Rekabet Edebilirlik OP 25 41,9 43,5 30 54,8 71,4 211,6 Çevre OP 40 67,0 69,5 38 68,5 89,3 294,3 Ulaştırma OP 35 58,6 33 56,5 59,4 77,4 251,9 İnsan Kaynakları OP - 50,2 52,9 55,6 63,4 222,1 217,7 226,7 238,3 301,5 984,2

Çevre Hakkı, Katılımcı Süreçler, Bilgiye Erişim
AB Çevre Demokrasisi Çevre Hakkı, Katılımcı Süreçler, Bilgiye Erişim

AB Vatandaşları Politikaları ve Çevre
Amsterdam Antlaşması; “Birlik Vatandaşlığı” Aralık 2001 Laeken Toplantısı Sosyal Ortakların Etkin Katılımı Tüketici Bilgilendirme Politikası Ombudsman’a başvuru (Halk denetcisi, uzlaştırıcı) Adalet Divanı çevre korumacı bir yargı politikası izler (risk konusunda bir belirsizlik varsa, ihtiyatlılık ilkesini çalıştıran karar almıştır-GDO için önemli) Zamanında, hedefli, ilgili, bağımsız ve güvenilir çevresel bilgi sağlamak (AVRUPA ÇEVRE AJANSI) AB Aarhus Sözleşmesine taraf AP Dilekçe Komisyonu (sosyal güvenlik ve çevre ağırlıklı)

G10 (The Green 10) European Environmental Bureau (Avrupa Çevre Bürosu-Çevre Gruplarının oluşturduğu en büyük çatı örgüt, 1974) Birdlife International (European Community Office) Climate Action Network Europe (CAN Europe) European Federation for Transport and Environment Friends of the Earth Europe (FOE Europe) Greenpeace Europe International Friends of Nature (IFN) WWF-EPO European Policy Office Central and Eastern European Bankwatch (CEE Bankwatch) EPHA Environment Network (EEN)

Uluslararası hukuk.. AARHUS SÖZLEŞMESİ Yürürlük: 30 Ekim 2001 UNECE
(Aarhus, Haziran 1998) Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi Yürürlük: 30 Ekim 2001

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (80’ler)
Çevresel Etki Değerlendirmesi Konsey Direktifi 85/337/EEC Birincil Hukuk Kaynağı : Avrupa Tek Senedi 1987, Article 130s (Now Article 175)

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (90’lar)
Bilgi Edinme Hakkı Konsey Direktifi 90/313/EEC Amaç: Kamu otoritelerinin elinde bulunan çevre ile ilgili bilgilerin yayımlanmasını ve kamunun bu bilgilere ulaşabilme hakkının güvence altına alınması. Maastricht 92 Directive on Freedom to Access to Information Sözleşmenin hazırlanması için ilk önemli araç oldu ya da 1992 bir daha check et. Avrupa Komisyonu ve Bakanlar Konseyi bilgiye ulaşma hakları konusunda rollerini tanımlıyor ve adopte ediyor code of conductlarla yapıyor. Treaty of Amsterdam 97, Madde 10 Bilgiye erişme ve transperency var ilk kez. AB Sözleşmeyi 1998 de imzalıyor Avrupa Parlamentosu Orta ve Doğu Avrupa Aday Ülkeleri Çevre İçin Katılım Stratejisi Kararı (Resolution) 15 Nisan 1999 çevre ,tüketiciyi koruma halk sağlığı, Gündem 21 in yerel taahütleri AB Genişleme ve Çevre Politikaları Konsey Kararları, Aralık 1999, Madde 16, Madde 17), Genişleme ve Çevre politikalarının 4 ana başlığından biri “Şeffaflık, Bilgiye Ulaşma ve Katılımcılık”.

AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili enstrümanlar (2000’ler)
Avrupa Temel Haklar Şartı, IV. Bölüm: Dayanışma Hakları (Çevre burada), Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu, 2 Ekim 2000 Nice Treaty, 2000, Post Nice Directive 2001/42/EC Of The European Parliament And Of The Council On The Assessment Of The Effects Of Certain Plans And Programmes On The Environment (Strategic EA) Directive 2003/4/EC Of The European Parliament And Of The Council of 28 January 2003 On Public Access To Environmental Information And Repealing Council Directive 90/313/EEC (Genel Yorum: 313 den daha İlerde, ama Aarhus’dan geri. (ticari bilgiler konusunda) )

Avrupa Çevre Ajansı Avrupa Çevre Ajansı Konsey Yönetmeliği EEC/1210/906 Kamuoyuna çevre durumu hakkında bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb) EIONET

AB Katılımcı Ülke: Türkiye
Gelişmeler, Fasıl Süreci, Darboğazlar

AB Çevre AB müzakere sürecinde tarımdan sonra en geniş bölümdür.
Çok sektörlü ve uygulama maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle uyumlaştırması en zor alanlardan biridir. Bir çok aday ülkede müzakeresi en son kapanan bölüm çevre olmuştur. (Merkezi ve Doğu Avrupa aday ülkelerinin tümü, çevre müzakerelerinde teknik adaptasyon ve/veya geçiş süresi talebinde bulunmuşlardır. Örneğin Romanya en son “Adalet”i ve “Çevre” yi kapamıştır.)

Uyum Sürecinde Önemli Hususlar
Yasal Mevzuat Uyumu Uygulama Yaptırım Kurumsal İdari Yapının Güçlendirilmesi Kurumlararası Koordinasyonun Güçlendirilmesi Paydaşların Dahil Edilmesi Finansal • Uyum Maliyetlerinin Yüksek Olması

AB Adaylığı Bağlamı Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı Katılım Öncesi Ekonomik Program (lar) Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı Ön Ulusal Kalkınma Programı ( ) Türkiye’nin AB Müktesebatına Uyum Programı ( ) Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı 2008 AB Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprak, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) İlerleme Raporları Çevre Faslı Müzakere süreci

AB Çevre Mevzuatının Uyumlaştırılması
İç hukuk uyumu/ulusal mevzuata yansıtma Yönetmelikler Uygulama Kurumsal altyapı ve bütçe tahsisi Yürütme (yaptırım) Denetim ve cezai düzenlemeler

AB ENTEGRE ÇEVRE UYUM STRATEJİSİ
(2007 – 2023)

Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) % 18 Yerel Yönetim % 42
ÇEVRE YATIRIMLARININ FİNANS KAYNAKLARININ KARŞILANMA ORANI ( ) Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) % 18 Yerel Yönetim % 42 Belediye öz kaynakları %18 İller Bankası % 21( İller Bankasının 2007 – 2023 yılları arasında çevre yatırımlarına yüzde 17 ile 24 arasında pay ayırması tahmin edilmektedir.) PPP (YİD) % 1 Dış krediler % 2 KİT % 1 Özel Sektör % 17 (Türkiye’de mevcut durum rakamları yok. Diğer aday ülkeler- endüstrinin yatırım harcamaları GSYİHnın % 0.3 -% 0.6 arasında) Fonlar (AB +Diğer) % 23 Önemli not: Çevre yatırımı olarak fonksiyonel bütçede; Su-kanalizasyon, Temizlik ve Çevre Koruma, Tarım, KÖYDES hizmetleri alındı.

ÇEVRE YATIRIMLARI ( ) Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) 19 milyon YTL Yerel Yönetim 46 milyon YTL Belediye öz kaynakları 20 milyon YTL İller Bankası 22 milyon YTL PPP (YİD) 1.5 milyon YTL Dış krediler 1.8 milyon YTL KİT 11 milyon YTL Özel Sektör 19 milyon YTL Fonlar (AB +Diğer) 25 milyon YTL TOPLAM: 120 milyon YTL ( Yaklaşık 60 milyar Euro)

Çevre yatırım maliyetlerinde en fazla paya sahip sektörler
Bu kaynağın; %58 ini su/atık su sektörü %16 sını katı atık sektörü % 0.6 sini hava sektörü % 25 ini endüstriyel kirlilik önleme ve kontrol sektörü % 0.4 ünü doğa koruma sektörü kullanacak.

KATILIM SAFHALARI TARAMA SÜRECİ (Komisyon ile)
MÜZAKERELER SAFHASI (Komisyon, Üye ülkeler, Bakanlar Konseyi Genişleme Grubu ile) KATILIM ANTLAŞMASININ HAZIRLANMASI SAFHASI

Aşamalar Tarama Süreci: mevzuattaki boşluklar, örtüşenler ve çelişkiler – Kısaca müktesebata uyumda gelinen aşama tespit edilecek Strateji/Pozisyon Belgesi: Tarama sürecini takiben Türkiye’den AB çevre mevzuatının örtüşme taahhütlerini içeren belge (Zayıf olan Ulusal Programın yenilenmesi) Mevzuat örtüşmesi yatırımlar,geçiş süreleri gibi başlıklar için önceden yol haritası düzenlenir ve buna göre durum belgesi hazırlanır. Her bir direktif için “Strateji Belgesi” ile uyumlu “Uygulama Planı” (sadece mevzuat değil, uygulama) ve “Zaman Çizelgesi” hazırlanır (UÇES) Uygulama Planı ve Zaman Çizelgesi bağlayıcıdır. Her bir müzakere alanı birbirinden bağımsız ele alınır.

Aşamalar “Uygulama planı” kesin tarihlerle belirlenmiş taahhütlerinin yanı sıra, Direktif kapsamına girecek olan özel sektör işletmeleri için de taahhütleri içerecektir.Devletin özel sektör ile işbirliği şarttır. Direktife Özel Uygulama (Yatırım) Planı-DSIP her sektör grubu ve hatta her bir işletme için uyumlastırma taahhütlerini içerir. Örneğin “x” işletmesi Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifine uyum için gerekli süre, yatırım, bu yatırımın istenilen süreye göre planlanması bu aşamada yapılması gerekenlerden bazılarıdır.DSIP hukuki ve kurumsal düzenlemeleri kapsamaz. Her sektör için bir yol haritası belirlenecek (Örneğin tamamen sanayinin görevi olan Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifi kapsamında enerji, tekstil, gıda gibi bir çok işletmenin ayrı ayrı yol haritası belirlenecek) Yapılanlar “Pozisyon Belgesi”ne uygun değilse reddedilebilir.

Aşamalar Müzakere süreci içinde Birlik mevzuatının tamamen içselleştirilmesi beklenir. Başlıklar ve başlıklara göre mevzuat belirlenecek Mevzuat uyumu ve uygulamaların başlangıç tarihi belirlenecek Başlıklara göre karşılanacak kriterler tanımlanacak Başlıkların kapatılma koşulları belirlenecek Başlıklara ilişkin müzakerenin Komisyon tarafından askıya alınması için koşullar belirlenecek Başlıklara ilişkin müzakerenin Komisyon tarafından kesilmesi için koşullar belirlenecek Müzakerenin sonlandırılması bütün başlıkların kapatılması ile mümkündür Türkiye’nin kendisi için önem taşıyan sektörleri, ek sürelere ihtiyaç duyması, geçici muafiyet talebi, gerekli yatırımlar için kaynak sağlama ve süreçlerinin tespiti (Bu aşamada İşbirliği Anlaşmaları yapılıyor)

TARAMA TOPLANTILARI Çevre ve Orman Bakanlığı; Ulusal Program ve AB Çevre Mevzuatı uyum çalışmalarından sorumlu kurumdur. Çevre faslı tarama toplantıları 2006 yılında tamamlanmıştır. (Mayıs 2005 – 2006) 99

ÇEVRE FASLI TARAMA SONU RAPORU
Üye ülkelerin görüşü alındıktan sonra, Avrupa Konseyi tarafından onaylanmıştır. Portekiz Dönem Başkanlığı’nın resmi mektubu ile 3 Ekim 2007 tarihinde Türkiye’yeye nihai şekli iletilmiştir. İki (2) adet Açılış Kriteri ihtiva etmekte idi. 100

AÇILIŞ KRİTERLERİ Müktesebatın uyumlaştırılmasına, uygulanmasına ve uygulamanın etkili hale getirilmesine ilişkin aşamaların ve zaman çizelgelerinin yer aldığı, kapsamlı bir Stratejinin hazırlanması. AT-Türkiye Ortaklık Konseyi’nin kararlarına uygun olarak, ilgili AB Çevre Mevzuatının uygulanmasına ilişkin yükümlülüklerin (Gümrük Birliği) yerine getirilmesi. 101

YAPILAN ÇALIŞMALAR 1. Açılış Kriterinin karşılanmasına yönelik olarak:
Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katkıları ile 69 adet AB Mevzuatı için 400 sayfalık Strateji Belgesi hazırlanmıştır. Hazırlanan Strateji Belgesi; Yatay Mevzuat, Hava Kalitesi, Atık Yönetimi, Su Kalitesi, Doğa Koruma, olmak üzere (dokuz) 9 sektörü ihtiva etmektedir. Endüstriyel Kirlilik Kontrolü ve Risk Yönetimi, Kimyasallar Yönetimi, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Gürültü Yönetimi 102

YAPILAN ÇALIŞMALAR 2. Açılış Kriterinin karşılanmasına yönelik olarak:
Gümrük Birliği kapsamında kalan 5 AB Çevre Mevzuatından: Tehlikeli Kimyasallar Direktifi, Deney Hayvanları Direktifi, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi, Petrol ve Motorin Kalitesine İlişkin Direktif, Bazı Sıvı Yakıtların Kükürt İçeriğine İlişkin Direktif için Uygulama Notları hazırlanmıştır. 103

YAPILAN ÇALIŞMALAR Strateji Belgesi ve Uygulama Notları, 30 Eylül tarihi itibarıyla, Dışişleri Bakanlığı kanalıyla, Avrupa Komisyonu’na gönderilmiştir. Avrupa Komisyonu tarafından “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu” hazırlanmış ve 9 Ekim tarihinde Avrupa Konseyi’ne sunulmuştur. 104

YAPILAN ÇALIŞMALAR Avrupa Konseyi’nde “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu”nun onaylanmasının ardından, 12 Kasım tarihinde Türkiye İsveç Dönem Başkanlığı tarafından “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi”ni sunmaya davet edilmiştir. “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi” Kasım 2009 tarihi itibarıyla İsveç Dönem Başkanlığı’na sunulmuştur. 105

YAPILAN ÇALIŞMALAR İsveç Dönem Başkanlığı’nda, 21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen “Hükümetlerarası Katılım Konferansı”nda “27 No’lu Çevre Faslı”nın müzakerelere açılması resmen ilan edilmiştir. Böylece, Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Müzakereleri sürecinde, “Çevre Faslı” ile birlikte toplam açılan Fasıl sayısı 12’ye ulaşmıştır. 106

KAPANIŞ KRİTERLERİ Türkiye’nin “Müzakere Pozisyon Belgesi”ne karşılık olarak hazırlanan Avrupa Birliği’nin “Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi”nde, “Çevre Faslı”nın geçici olarak müzakerelere kapatılabilmesi için 6 adet “Kapanış Kriteri” belirlenmiştir. 107

KAPANIŞ KRİTERLERİ Bu doğrultuda, Türkiye’nin: Avrupa Birliği’nin yatay ve çerçeve çevre müktesebatını kabul etmesi, Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin su kalitesi çevre müktesebatını kabul ederek ilerleme sağlaması. Endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi çevre müktesebatını kabul etmesi. 108 108

KAPANIŞ KRİTERLERİ Bu doğrultuda, Türkiye’nin: Doğa koruma ve atık yönetimini de içerecek şekilde, geri kalan sektörlerde müktesebata uyumu sürdürmesi ve katılım tarihinde Avrupa Birliği yükümlülüklerine ilişkin tamamen hazır olduğunu göstermesi, Denetim hizmetlerini de içerecek şekilde idari kapasiteyi ve koordinasyonu geliştirmeye devam etmesi ve hazır hale getirmesi. Ek Protokol yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir. 109 109

ÇEVRE DEROGASYONLARI

AB Çevre Mevzuatının Uyumu
Türkiye, üyelik ile birlikte AB çevre müktesebatının tümünü uyumlaştırmalı ve uygulamak zorundadır. Müzakere edilecek husus; mevzuata uyum takvimi, uygulama planı ile birlikte talep edilebilecek geçiş süreçleri ve derogasyonlardır.

Geçiş Süreçleri Sadece “ağır yatırım” ihtiyacı olan ve uyumun ancak belirli bir süreç içerisinde tamamlanabileceği alanlarda aşağıdaki şartların karşılanması ile mümkün olacaktır; Yatırım ve finansman planı Ara hedefler Teknoloji bilgisi Katılım anlaşmasının ekinde yer alır.

Süreç... Geçiş Süreçleri ve Düzenleyici Etki Analizleri
Ekonomik ve sosyal faydaların değerlendirilmesi Alternatif uygulama senaryolarına göre maliyet analizinin yapılması Yatırım önceliklendirmesinin yapılması Finansman planının belirlenmesi

MÜZAKEREYİ ZORA KOŞACAK TEMEL HUSUSLAR
Aşağıdaki alanlarda hiçbir şekilde geçiş süreci talep edilemez; Mevzuatın tümü için (sadece mevzuata tabi olan işletmelerin bir bölümü için) AB mevzuatının iç hukuk ile uyumlaştırılması Çerçeve mevzuat Doğa koruma Avrupa Tek Pazarını ilgilendiren ürün-temelli düzenlemeler Yeni İşletmeler

Mevzuat Çek C. Est. Kıbrıs Let. Litv. Mac. Mal. Pol. Slovk. Slvn. 94/63/EC 2006 2008 2007 2004 2005 94/62/EC 2009 76/464/EEC ve bağlı Direktifler 91/271/EEC 2010 2012 2015 2000/76/EC 96/61/EC 2011 2001/80/EC * 2017 99/32/EEC 259/93/EEC 1999/31/EC 97/43/EC 98/83/EC 2013 79/409/EEC 2008* 94/67/EC 87/217/EEC 92/43/EC 2009*

Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olan mevzuat
Akaryakıtın istasyonlarda depolanmasından ve terminallerden servis istasyonlarına dağıtımı sırasında oluşan uçucu organik maddelerin kontrolüne ilişkin 20 Aralık 1994 tarih ve 94/63/EC sayılı Konsey Direktifi Ambalajlama ve ambalaj atıklarına ilişkin 20 aralık 1994 tarih ve 94/62/EC sayılı Konsey Direktifi Bazı tehlikeli maddelerin su ortamlarına deşarjının yarattığı kirliliğe dair 4 Mayıs 1976 tarih ve 76/464/EEC sayılı Konsey Direktifi Kentsel atıksu arıtımı konulu 21 Mayıs 1991 tarih ve 91/271/EEC sayılı Konsey Direktifi Atıkların yakılmasına ilişkin 4 Aralık 2000 tarih ve 2000/76/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi Entegre kirlilik önleme ve kontrolü ile ilgili 24 Eylül 1996 tarih ve 96/61/EC sayılı Konsey Direktifi (IPPC) Büyük yakma tesislerinden havaya yayılan bazı kirletici maddelerin sınırlanması hakkında 23 Ekim 2001 tarih ve 2001/80/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi Bazı sıvı yakıtların kükürt oranının azaltılmasına ve 93/12/EEC sayılı Direktifin değiştirilmesine dair 26 Nisan 1999 tarih ve 99/32/EC sayılı Konsey Direktifi Avrupa Birliği içinde veya dışında atıkların taşınımına dair 1 Şubat 1993 tarih ve 259/93/EEC sayılı Konsey Tüzüğü Atıkların düzenli depolanmasına ilişkin 26 Nisan 1999 tarih ve 1999/31/EC sayılı Konsey Direktifi Tıbbı olarak maruz kalmaya bağlı olarak iyonlama radyasyonunun tehlikelerine karşı bireylerin sağlıklarının korunması hakkında ve 84/466/Euratom sayılı direktifi kaldıran 30 Haziran 1997 tarih ve 97/43/Euratom sayılı Konsey Direktifi İnsani tüketim amaçlı suyun kalitesi ile ilgili 3 Kasım 1998 tarih ve 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi Doğal yaşam ortamlarının yabani fauna ve floranın korunmasına dair 21 Mayıs 1992 tarih ve 92/43/EEC sayılı Konsey Direktifi Yabani kuşların korunmasına dair 2 Nisan 1979 tarih ve 79/409/EEC sayılı Konsey Direktifi Tehlikeli atıkların yakılmasına ilişkin 16 Aralık 1994 tarih ve 94/67/EC sayılı Konsey Direktifi Asbestten kaynaklanan kirliliğin azaltılması ve önlenmesi 19 Mart 1987 tarih ve 87/217/EEC sayılı Konsey Direktifi Dizel yakıt ve benzin kalitelerine ilişkin 13 Ekim 1998 tarih ve 98/70/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi Tarımsal kaynaklardan gelen nitratın sebep olduğu kirliliğe karşı suların korunmasına ilişkin 2 Aralık 1991 tarih ve 91/676/EEC sayılı Konsey Direktifi

Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olan mevzuat
Organik solventlerin kullanımından kaynaklanan uçucu organik bileşiklerin (VOC) emisyonuna dair 1999/13/EC sayılı ve 11 Mart 1999 tarihli Direktif Yüzme sularının kalitesine dair 8 Aralık 1975 tarih ve 76/160/EEC sayılı Konsey Direktifi Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza risklerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarih ve 96/82/EC sayılı Seveso II Direktifi Balıkların yaşamını korumaya yönelik tatlı su kalitesine dair18 Temmuz 1978 tarih ve 78/659/EEC sayılı Konsey Direktifi Tehlikeli atıklar hakkında 12 Aralık 1991 tarih ve 91/689/EEC sayılı Konsey Direktifi Atık yağların bertaraf edilmesine ilişkin 16 Haziran 1975 tarih ve 75/439/EEC sayılı Konsey Direktifi Poliklorlu bifenil ve poliklorlu terfenillerin (PCB/PCT) ortadan kaldırılması hakkında 16 Eylül 1996 tarih ve 96/59/EC sayılı Konsey Direktifi Bazı tehlikeli maddeler ihtiva eden piller ve akümülatörlere ilişkin 18 Mart 1991 tarih ve 91/157/EEC sayılı Konsey Direktifi Ozon tabakasını inceleten maddeler ilişkin 15 Aralık 1994 tarih ve 3093/94/EC sayılı Tüzük Atıklara ilişkin 15 Temmuz 1975 tarih ve 75/442/EEC sayılı Konsey Direktifi Üye devletlerde içme suyu için kullanılacak yüzey suyu kalitesine dair 16 Haziran 1975 tarih ve 75/440/EEC sayılı Konsey Direktifi Hurda taşıtlara ilişkin 18 Eylül 2000 tarih ve 2000/53/EC sayılı Direktif

Geçiş Süreçleri (örnekler..)
Ülke Mevzuat Tarih Macaristan (2002) Kentsel Atık Su Arıtma 2015 Polonya Büyük Yakma Tesisleri Bulgaristan (2004) 2014

Geçiş Süreçleri (örnek: Macaristan)
Kentsel Atık Suların Yönetimine İlişkin 91/271/EEC Sayılı Direktif (31 Aralık 2015’e kadar 3 aşamada uygulanması 2008,2010,2015) Ambalajlama ve Ambalaj Atığına ilişkin 94/62/EC Sayılı Direktif (31 Aralık 2005’e kadar uygulanması) Değişiklik: 2004/12/EC Sayılı Direktif (2012’ye kadar) Tehlikeli Atıkların Yakılmasına İlişkin 94/67/EC Sayılı Direktif(30 Haziran 2005’e kadar) Büyük Yakma Tesislerinden Emisyonların Sınırlandırılmasına İlişkin 88/609/EEC Sayılı Direktif (31 Aralık 2004’e kadar) Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıklarına İlişkin 2002/96/EC Sayılı Direktif (31 Aralık 2008’e kadar) Elektrikli ve Elektronik Atığın Toplanması ve Yeniden Kullanılması İçin Sistem (31 Aralık 2006’ya Kadar) NOT: DEROGASYON İSTENİRKEN AYRINTILI BİR İDARİ VE MALİ UYGULAMA PLANI SUNULUR

Geçiş Süreçleri (örnek: Polonya)
Büyük Yakma Tesisleri Yönergesi, Polonya 36 işletme için 31 Aralık 2015 tarihine kadar kükürt ile ilgili “emisyon sınır değeri” uygulanmayacaktır. Ancak bu geçiş süreci içerisinde Polonya’da tüm işletmelerden kaynaklanan kükürt emisyonlarının 2008 yılında t/yıl 2010 yılında t/yıl 2012 yılında t/yıl geçmeyecektir. Polonya - Sonuç 1 Ocak 2008 / 1 Ocak 2012 tarihlerinde Polonya “geçiş süreci” alınan işletmeler için mevcut uyum durumunu, yatırım planı ve muhtemel tam uyum tarihlerini belirten bir raporu Avrupa Komisyonu’na sunacaktır.

MÜZAKEREYİ ZORA KOŞACAK TEMEL HUSUSLAR
Etkin çevre finansman yapısının olmaması Karşılaştırılamayan, yetersiz, öncelikli ve güvenilir olmayan veri tabanı Uygulama ve yaptırımın ülke genelinde eşit gerçekleşmemesi Çevre kurumsal yapısını güçlendirme ihtiyacı Çevre mevzuatının diğer sektörlerle entegrasyon sorunu AB mali yardımlarının kısıtlı olması AB’nin dinamik yapısı, sürekli gelişen mevzuat Uzman yetersizliği

İklim Değişikliği ile Mücadele
Uluslararası Boyut ve Türkiye’ye Yansımalar

İklim Değişikliği Rejimi
Sözleşme iklim değişikliği ile ilgili birbiriyle ilişkili iki politika müdahalesi ve Tarafların bunlara ilişkin yükümlülüklerini tanımlamaktadır. Bunlardan birincisi iklim değişikliğinin azaltılması, ikincisi de iklim değişikliğinin etkilerine uyumdur. Tüm Taraflar için geçerli olan yükümlülüklere ilave olarak, Sözleşme gelişmiş ve gelişmekte olan ülke Tarafları için iki farklı tür yükümlülük ortaya koymaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: 1) Tüm Taraflar için geçerli yükümlülükler (Madde 4.1) 2) Ek-I Taraflarının yükümlülükleri (Madde 4.2) 3) Ek-II Taraflarının yükümlülükleri (Madde 4.3, 4.4, 4.5) Sözleşme kapsamında, tüm Taraflar sera gazı emisyonları, ulusal politikalar ve en iyi uygulamalar ile ilgili bilgileri toplamak ve paylaşmakla yükümlüdür. Sözleşme Tarafların ulusal emisyon envanterleri geliştirmesini, iklim değişikliğini azaltmaya ve uyumu kolaylaştırmaya yönelik önlemleri içeren ulusal programlar hazırlamalarını ve uygulamalarını ve uygulama ile ilgili bilgileri Taraflar Konferansı’na (COP) bildirmelerini gerektirmektedir ( Bunun yanısıra Kyoto Protokolü, Protokol’ün gelişmiş ülke Taraflarına somut hedefler atamıştır ve bu hedeflerini gerçekleştirirken gelişmiş ülkelere teknoloji ve finansman transferini sağlayabilecekleri araçları sunmaktadır. Bu çerçevede tanımlanan uygulama araçları arasında CDM, JI ve ET gibi piyasa tabanli mekanizmalar yer almaktadır. İklim Değişikliği Rejimi Kilometre Taşları This sentence captures, in a nutshell, who we are and what we do. What it basically means is that we are a network of development practitioners around the world who work closely with governments, civil society, the private sector and other development partners in supporting developing countries’ own solutions to development challenges to help expand the choices people have to lead lives that they value. Our mandate is to fight poverty. As the development arm of the United Nations we do this by supporting human development, which is not just about economic growth. We work towards creating an environment in which people can develop their full potential and lead productive, creative lives, according to their needs and interests. 123

Uluslararası Süreç 1988 uluslararasi iklim müzakerelerinin miladı (Birlesmis Milletler Genel Kurulu, 43. Oturum,”Kuresel iklimin insanlığın bugunkü ve gelecek kuşakları için korunması Kararı” 1992 İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (1995 yürürlük) 1997 Kyoto Protokolü (2005 yürürlük) 2012 Sonrası (Kyoto Protokolünün 1. Yükümlülük Dönemi bitiyor) 2007 Bali Eylem Planı (COP 13) 2009 Kopenhag Mutabakatı (COP 15)

İklim Değişikliği ve Bin Yıl Kalkınma Hedefleri
Bin Yıl Kalkınma Hedeflerine (MDG) ulaşılması çabaları, başlıca: MDG 1 (Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması), MDG 3 (Toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadınların güçlendirilmesi) ve MDG 7 (Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması) konularında İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ tarafından tehdit edilmektedir.

BMİDÇS Prensipler Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve alınacak politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına entegre edilmesi İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel koşullarının dikkate alınması İklim değişikliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması İhtiyat Prensibi 126

BMİDÇS notlar... Geçmişteki ve günümüzdeki küresel sera gazı salımında en büyük payın gelişmiş ülkelerden kaynaklandığını, gelişme yolundaki ülkelerde kişi başına salımın halen nispeten düşük olduğunu, gelişme yolundaki ülkelerden kaynaklanan küresel salım payının sosyal ve kalkınma gereksinimlerini karşılamak üzere artacağı Kara ve deniz ekosistemlerinin sera gazları yutakları ve hazneleri olarak rolünün önemi 127

BMİDÇS ve TÜRKİYE 1992 – 2004 Müzakereleri
Marakeş (COP.7): “Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşulları tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDÇS’ne resmen taraf.

BMİDÇS Ülke Gruplanmaları
* Ek I’e COP7’de eklendi ** Malta’nın Ek I’e eklenmesi yönünde değişiklik talebinde bulundu. 129

BMİDÇS ve TÜRKİYE Sözleşme kapsamında 3 grup ülke Sözleşme Listeleri
Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 OECD + AB + PEGSÜ (*) (41 ülke) Türkiye (Özel şartları tanınarak) Emisyon Azaltımı Ek-2 OECD + AB-15 (24 ülke) Türkiye (hariç) Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Ek-1 Dışı Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, …) Yükümlülükleri yok… (*) PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler (Doğu Bloku Ülkeleri) 130

KYOTO PROTOKOLÜ BMİDÇS’nin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına veya sınırlandırılmasına yönelik hukuki açıdan bağlayıcı belgesidir. Protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını döneminde (ilk yükümlülük dönemi), 1990 yılı (temel yıl) seviyesinin ortalama en az % 5 altına indirmesini taahhüt etme zorunluluğu bulunmaktadır.

26 Ağustos 2009 da da resmen taraf.
KYOTO ve TÜRKİYE 26 Ağustos 2009 da da resmen taraf. Türkiye’nin Protokolün ilk yükümlülük döneminde ( ) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü alması prosedür olarak mümkün görülmemektedir. 2012 sonrası için uluslararası iklim rejimi müzakereler ile şekillenecektir 132

Sözleşme ve Protokole Göre Ülkelerin Sınıflandırılması
BMİDÇS Listeler Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 OECD + AB + PEGSÜ (40 ülke) Emisyon Azaltımı Ek-2 OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Ek-1 Dışı Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, …) Yükümlülükleri yok… KP Ek-B Ek-1 Ülkeleri (38 ülke) (Türkiye ve Belarus hariç) arası dönem için 1990 seviyesine göre sera gazı emisyonlarında %5 azaltım

Bali Eylem Planı (2007) 2012 İklim Rejimi Müzakerelerinin Yol Haritası
Ortak Vizyon Uzun dönemli işbirliği için ortak vizyon geliştirmek Azaltım Gelişmiş ülkelerin azaltım taahhütleri Ölçülebilir, raporlanabilir, doğrulanabilir Gelişmekte olan ülkelerin Ulusal Uygun Azaltım Eylemleri (NAMA) vs. Uyum Uyum stratejileri ve eylem planları Teknoloji Teknoloji transferi Fikri mülkiyet hakları vs. Finans Finansman kaynağı Fonların yönetilmesi, Kırılganlığa karşı duruş vs.

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli IPCCC 4
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli IPCCC 4. Değerlendirme Raporu (2007) Ek-I ülkeleri toplam salımlarını 2020 yılına kadar 1990 yılına göre en az %25-40 oranında azaltmalı, Ek-I Dısı ülkeler mevcut salım projeksiyonlarından %15-30 oranında azaltıma gitmeleri zorunlu

2012 Sonrası İklim Rejimi 2 ana eksen
Bali Eylem Planı çerçevesinde Sözleşme altında oluşturulan Geçici Çalışma Grubu: (AWG-LCA) Kyoto Protokolü altında oluşturulan geçici çalışma grubu: (AWG-KP) Protokole taraf EK-I ülkelerinin 2012 sonrası sera gazı emisyon azaltım yükümlülüklerinin belirlenmesi

Temel Müzakere Konuları
2012 Sonrası Temel Müzakere Konuları AWG-LCA Kapsamında; Ortak Vizyon, Azaltım, Uyum, Teknoloji Transferi, Finansman AWG-KP Kapsamında; - Ek-I Ülkelerinin emisyon azaltım ölçeği - Emisyon Ticareti ve Proje Temelli Mekanizmalar - AKAKDO - Yasal konular - Potansiyel etkiler (çevresel ve sosyo-ekonomik) - Sera gazı emisyonları ve sektörler

Küresel Kilometre Taşları Türkiye’deki Gelişmeler
İklim değişikliği ve Türkiye... Küresel Kilometre Taşları 1994 BMİDÇS 2005 Kyoto Protokolü 2012 Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED), 1992 (Rio) BMİDÇS 3.Taraflar Konferansı 1997 (Kyoto) BM İnsan Çevresi Konferansı, 1972 (Stockholm) Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi, 2002 (Johannesburg) Kyoto Protokolü’nün yürürlüğe girmesi, 2005 BM Binyıl Zirvesi, 2000 1972 1995 2000 2005 2010 AB-TR Gümrük Birliği (1996) UÇEP (1998) Ulusal SK Raporu (2002) 6. Kalkınma Planı ( ) 7. Kalkınma Planı ( ) 9. Kalkınma Planı ( ) Yerel Gündem 21 (1997) 8. Kalkınma Planı ( ) TÜRKİYE KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLDU (2009) AB-TR Katılım Süreci (2003) BMİDÇS‘ye taraf olunması IDKK (2004) Birinci Ulusal Bildirim (2007) Türkiye’deki Gelişmeler 138

2012 Sonrası Türkiye’nin Beklentileri
Ortak Vizyon Gerçekçi, esnek, katılımcı, tüm ülkelerin ihtiyaçlarını dikkate alacak şekilde kapsayıcı, düşük karbonlu teknolojiye geçişin sağlanabilmesi için teşvik mekanizmalarını içeren.. Azaltım Ülkelerin ekonomik gelişmişlik ve ulusal kapasitelerine göre farklılaştırılmaları, farklılaşmada yeni kriterlerin belirlenmesi, dinamik, eşitlikçi ve esnek bir sistem.. Adaptasyon Uyum planlarının geliştirilmesi ve ulusal planlara entegrasyonunu, çeşitli teşvikler ile mali ve teknik destek sağlanması.. Teknoloji Transferi Yeni bir teknoloji transferi mekanizmasının oluşturulması ve bu mekanizmadan sağlanan desteğin salım azaltım ve teknolojiyi kullanma potansiyellerine göre kullanılması Finansman İklim değişikliği ile mücadelede mali fonların yetersiz kalması sebebiyle yeni ve yenilikçi mekanizmaların oluşturulması, tüm tarafların erişimine açık olacak şekilde geliştirilmesi…

Türkiye’nin Kopenhag müzakere sürecindeki tutumu
Türkiye Ek-1 ülkelerinden farklı olarak gelişmekte olan bir ülke Kapasite geliştirme, adaptasyon, teknoloji transferi, ormancılık (REDD+) alanındaki mali yardımlardan faydalanması lazım Yeni rejimde de Türkiye’nin finansman yükümlülüğü yoktur 2012 sonrası dönemde sera gazı azaltım yükümlülüğü alınmayacak

Türkiye Sera Gazı Emisyon Envanteri
Toplam seragazı emisyonu CO2 eşdeğeri olarak 372,6 milyon ton (Mt) olarak tahmin edilmiştir. 2007 yılı emisyonlarında CO2 eşdeğeri olarak en büyük payı %77 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken, ikinci sırayı %9 ile atık bertarafı almaktadır.Tarımsal faaliyetler ve endüstriyel işlemler %7’şer paya sahiptir. CO2 eşdeğeri olarak 2007 yılı toplam seragazı emisyonu 1990 yılına göre %119 artış göstermiştir. 2007 yılında CO2 emisyonunda en yüksek artış enerji sektöründe gözlendi 2007 yılı CO2 emisyonunda 1990 yılına göre, enerji sektöründe %123, endüstriyel işlemlerde ise %71 artış gözlenmiştir.

TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYONLARI
2007 yılı, Sektörlere Göre Toplam Sera Gazı Emisyonları (Milyon ton CO2 eşdeğeri) Sanayi 26,2 (% 7,0) Tarım 26,3 (% 7,1) Atık 31,8 (% 8,5) Enerji: 288,3 (% 77,4) 142

Gönüllü Emisyon Ticareti - Özellikleri
Emisyon azaltımının hukuki bağlayıcılığı bulunmamakta, Emisyon azaltım maliyetini düşürülmesi amaçlanmakta, Katılımcıları özel sektör, uluslararası organizasyonlar (olimpiyatlar, konferanslar, konserler), kamu kuruluşları ve üçüncü şahıslar olabilmektedir.

Gönüllü Emisyon Ticareti - Paydaşlar
Proje sahipleri:Emisyon azaltma projelerini hazırlayarak emisyonlarını sertifikalarını satabilmekte, Toptancılar:Kendi portföylerindeki büyük azaltım sertifikalarını satmakta, Perakendeciler:Küçük miktarlardaki sertifikaları bireylere veya organizasyonlara satmakta, Komisyoncular:Kendilerine ait bir emisyon sertifikaları olmamasına rağmen emisyon sertifikası alanlar ile satanları buluĢturarak aracı olmakta.

Türkiye’de Gönüllü Emisyon Ticareti
Rüzgar HES Biyogaz Jeotermal

Sorunlar ve İhtiyaçlar
Gönüllü emisyon ticareti, Türkiye’nin mevcutta kullanabileceği tek sistem, Gönüllü emisyon ticareti ile projeler için ilave finansman desteği sağlanabilmekte, Gönüllü piyasalarda oluşturulan sertifikaların değerinin artırılması yönünde çalışmalar yapılmalı, Türkiye için gönüllü piyasaların potansiyeli tespit edilmeli, Sistem proje portföyü ve kurumsal işleyiş açısından geliştirilmeli, 2012 sonrası oluşabilecek yeni mekanizmalara (sectoral crediting and sectoral trading) hazırlıklı olunmalıdır.

Kopenhag Mutabakatı (Aralık 2009)
Küresel sıcaklık 2 derecenin altında tutulacak Sürdürülebilir kalkınma için düşük karbonlu kalkınma stratejisi zorunlu olacak İD Sözleşmesi EK-I ülkelerinin 2020 yılına kadarki azaltım hedefleri 31 Ocak 2010 tarihine kadar uluslararası Sekreteryaya gönderilecek İD Sözleşmesi EK-I dışı ülkelerinin azaltım eylemleri 31 Ocak 2010 tarihine kadar uluslararası Sekreteryaya bildirilecek Gelişmekte olan ülkelerin uyum ve azaltım faaliyetlerinin finansmanı için periyodunda 30 milyar dolar, arasında yılda 100 milyar dolarlık fonun harekete geçirilmesi, Kopenhag “Yeşil Çevre Fonu”nun oluşturulması Afrika, Az Gelişmiş Ülkeler ve Küçük Ada Devletlerinin azaltım ve uyum faaliyetlerinin finansmanına öncelik verilmesi, Mutabakat metni her ne kadar bağlayıcı olmasa da (mevcut durumu itibariyle) bir yol haritası olarak değerlendirilmesi, 2015 yılında Kopenhag Mutabakatının uygulanmasına dair değerlendirme yapılması

Kopenhag’dan Ne Umuldu, Ne bulundu?
Politik deklarasyon, COP kararı, yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma! (Sayısallaştırılmış hedeflerin bildirilmesi – 31 Ocak 2010) Kopenhag’da uzlaşmaya varılması beklenen temel noktalar şunlardı: Sanayileşmiş ülkelerin net azaltım taahhütleri Büyük gelişmekte olan ekonomilerin (Çin, Hindistan gibi) ne oranda salım sınırlama oranları Gelişmekte olan ülkelerin azaltım ve uyum eylemleri için gerekli olan finansman nasıl sağlanacağı ve bu finansman nasıl yönetileceği. Finansman yetersizliği

Türkiye’nin Kopenhag Mutabakatına Bakışı
Bağlayıcı olmasa da bir yol haritası olarak değerlendirilmelidir. 16. Taraflar Konferansı’nda bağlayıcılığı yüksek bir anlaşmaya dönüşmesi beklenmektedir. Yakın dönemde (1 yıl) ülkemizin rekabet gücünü korumasına yönelik uyum, kapasite geliştirme ve teknoloji transferi gibi başlıklarda fonlardan faydalanılması sağlanmalıdır. Düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecine yönelik çalışmalare kısa sürede başlatılmalıdır. Ağaçlandırma&ormancılık faaliyetlerinin artması Gerekli envanter, projeksiyon, strateji ve eylem planı çalışmaları tamamlanmalıdır. Gönüllü emisyon ticaretinde Türkiye’nin kazanımları, sorunları ihtiyaçlarının belirlenmesi (Örneğin: Türkiye’de emisyon azaltımı sağlayabilecek projelerin destek alabileceği ve yönlendirilebileceği bir odak noktası yok) Mutabakat metninde, Türkiye her ne kadar gelişmiş ülkeler listesinde yer alsa da, özel durumunu teyit eden karara (26/CP,7) atıfta bulunulmaya devam

Avrupa Birliği ve İklim Değişikliği
AB sürdürülebilir kalkınma politikaları İklim değişikliği ve temiz enerji Sürdürülebilir ulaşım Sürdürülebilir üretim ve tüketim Halk sağlığına yönelik tehditler Doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi (öncelikli alan su yönetimi) Sosyal katılım, nüfus ve göç Küresel yoksullukla mücadele

AB iklim değişikliği azaltım ve uyum politikaları
2012 Sonrası Strateji (Towards a Post-2012 Climate Change Regime - Final Report, June 2005) (Azaltım + Uyum) Yeşil Belge - AB Sera Gazı Salım Ticareti, Mart 2000 (Azaltım) Yeşil Belge – Adapting to climate change in Europe, June 2007 (Uyum) Beyaz Kitap (White Paper- Adapting to climate change: Towards a European framework for action, 2009) Uyum 2012 sonrası kapsamlı bir iklim anlaşması konusunda AB tutumunun geliştirilmesine yönelik Konsey Sonuç Bildirgesi, Mart 2009 (Azaltım + Uyum) 2010 Kopenhag Sonrası Politika Belgesi AB Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprağın Korunması için Tematik Strateji (COM(2006)231, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) AB sektörel politikaları (AB’de, iklim değişikliği kapsamında, Enerji, Konut ve Hizmet, Ulastırma, Sanayi,Tarım ve Ormancılık ve Atık Yönetimi sektörleri için kabul edilen ve yürütülen çok sayıda ayrıntılı politika ve önlem bulunmaktadır.

İklim Değişikliğine İnsanoğlunun Tepkileri
Azaltım (mitigasyon) İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarının kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler Uyum (adaptasyon) İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreci... Çözümler genel olarak sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda iklimsel riskleri en aza indirebilecek tedbirlerin alınmasında yatar… 152

Teknolojik ve yatırım gerektiren yaklaşımlar
Azaltım Uyum Teknolojik ve yatırım gerektiren yaklaşımlar İklimsel riskleri gözeten sürdürülebilir kalkınma yaklaşımları Küresel ve ulusal çabalar gerektirir Etkiler yerele göre çok değişken olduğundan ulusal/bölgesel/yerel çabalar ve uygulamalar gerektirir Piyasa mekanizmaları önemlidir Devlet politikaları önceliklidir STK’lar bilinç artıran, baskı grubu rolü alan aktörler STK’lar yerel insiyatif alan, yerel uygulamaları gerçekleştiren, bilinç artıran, yönlendiren aktörler 153

UNEP - NAİROBİ ÇALIŞMA PROGRAMI İklim Değişikliğinin Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum Üzerine ( ….) Amaç: İklim değişikliğinin etkileri, etkilenebilirlik ve uyum süreçlerinin anlaşılması ve bunlara yönelik değerlendirmeler yapılmasının geliştirilmesi, Şimdiki ve gelecekteki iklim değişikliği ve değişkenliğinin dikkate alınarak, iklim değişikliğine karşı, uygun bilimsel, teknik ve sosyoekonomik temellere dayalı, kolay uygulanabilir uyum eylemlerinin ve önlemlerinin alınmasında, bilgiye dayalı kararlar verilmesi. 9 Odak Alan: Yöntemler ve Araçlar Veri ve Gözlemler İklim Modellemesi, Senaryolar ve Ölçek Küçültme İklime Bağlı Riskler ve Aşırı Olaylar Sosyo-Ekonomik Bilgiler Uyum Planlaması ve Uygulamaları Araştırma Uyum için Teknolojiler Ekonomik Çeşitlendirme

Uyum Politikalarında Dünyada Gelinen Nokta
Dünya, en çok azaltım tarafında kazanımlar elde etmek için yönetsel faaliyetler içinde oldu. Bugün artık emisyonları azaltım çabaları başarılı olmassa uyum maliyetlerinin katlanarak artacağının farkında. Uyum çabaları mutlaka hızlandırılmalı. Uluslararası destek şart. Ülkeler uyum maliyetlerini karşılamakta güçlük var, Hükümetlerin rolü önemli burada.

Uyumun Politika Karşılığı (1)
Uyumun ekonomisini anlamak İklim değişikliği etkilerinin değerlendirilmesi, ulusal kalkınma planlarının anahtar boyutu Uyuma en çok üretim sektörlerinde ihtiyaç var. Uyumun sosyoekonomik boyutu önemle dikkate alınmalı. (Örn; deniz seviyesinin yükselmesi ile insanlar/milletler meskun alanlarını yitirirler –göçe etkisi vb.) Uyumun bazı yan/residual maliyetleri var (Örn. çiftçiler iklime daha dayanıklı ürünlere geçerse, yeni ürünlerinden daha düşük kar elde edebilirler.) Uyum sağlamada başedilmesi zor kısıtlar vardır. İklim değişikliğinin artmasının azalmaması, hızı ve boyutları uyumu düşürür. Ekonomi; uyumun faydaları ve maliyetleri hakkında mevcut nicel bilgi ile sınırlıdır.

Uyumun Politika Karşılığı (2)
Faydaları Uyum özellikle gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir kalkınmayı destekler İklim - duyarlı sektörler üzerinde çalışmak ve bir dizi uyum opsiyonuna işaret etmek, maliyetlerin yükselmemesi yönünde fayda sağlar. Uyum etkilenen sektörlerde ekonomik aktiviteleri düzenlemekte bir güç sağlar Azaltım - Uyum Erken ve güçlü bir azaltım uygulamaları olmassa uyum maliyetleri önemli ölçüde yükselir. (daha çok gelişmekte olan ülkeler açısından önemli) Dolayısıyla uyum, azaltım politikaları ile birlikte değerlendirilmelidir Uyum azaltımın aksine, uzun dönemde yerel faydalar sağlar Uyum karmaşıktır ve bir çok kısıt ile başetmek gerekir. Bu açıdan hükümetlerin politika desteği çok önemlidir (en çok özel sektöre ve sivil topluma).

Gelişmişler için Uyum (1)
Gelişmiş ülkelerde Pazar yapısı iyi gelişmiş olmasına ve uyum kapasitesi göreli olarak yüksek olmasına rağmen; uyum gelişmeleri halen erken aşamada. İklim değişikliğinin ciddi boyutlardaki riskleri sözkonusu olduğunda, Pazar iyi işlemiyor. Maliyet yüksek. İklim değişikliğine uyumlu yeni altyapılar inşa etmenin ek maliyeti OECD ülkelerinde milyar $ (0.05 – 0.5 % GDP) Yeni mahsulleri pazarlama fırsatları Turizm potansiyelini yükseltmek Risk temelli sigorta düzenlemeleri, örneğin iklim risklerinin ölçüsü hakkında güçlü sinyaller sağlamak ve iyi risk yönetimlerini teşvik etmek. Kapsamlı iklim bilgilerinin yer aldığı Pazarın varlığı firmalar ve bireyler için de uyumu teşvik edecektir. (AB bağımsız girişimlerden kaçınmaktan yana)

Gelişmişler için Uyum (2)
Hükümetler açık ve net bir politika çerçevesi çizmesi lazım ki gerek firmalar, gerekse bireyler tarafından etkin bir şekilde uygulanabilecek uyum faaliyetlerine orta ve uzun dönemde yol gösterici olunabilsin. Bu aşamada 4 anahtar alan var: Çok iyi kalitede iklim bilgisi verimli pazarların işlerliğine yardım eder Bölgesel ölçekte ve gelişmiş iklim tahminleri çok kritiktir, (özellikle yağış ve fırtına modelleri) Arazi kullanım planlaması ve performans standartları hem özel ve hem de kamu sektörünün iklim değişikliğini dikkate alan uzun ömürlü sermaye ve altyapı yatırımlarını teşvik edecektir. Hükümetler dönemli politikalar tespit ederek iklim - duyarlı kamu malları için katkı sağlayabilir, örneğin doğal kaynakların korunması, kıyıların korunması ve acil durum politikaları vb. İklim değiişikliğinden etkilenen ve koruma faaliyetlerinde çok muktedir olamayan (sigorta alanı dahil) yoksul toplumlara destek için güvenli bir finansman ağı talep edilebilir

Gelişmekte olanlar için Uyum (1)
Kalkınmanın bizzat kendisi uyum için bir anahtardır. Çünkü kalkındıkça esneklik artar ve kırılganlık azalır. Uyum faaliyetleri kalkınma politikalarına ve planlamaya her düzeyde entegre edilmeli Uyum maliyetlerini tahmin etmek çok kolay değildir, çünkü iklim değişikliğinin kesin etkileri ve çoklu sonuçları hakkında belirsizlikler vardır. Yerinden doğru politik çerçeveler belirlenmeli Yoksul ülkeler için uluslararası destek önemlidir

Gelişmekte olanlar için Uyum (2)
İyi kalkınma pratiklerinin geliştirilmesi ve dolayısıyla etkilenebilirliği azaltmak şu yollarla yapılabilir; Ekonomik aktivitenin (tarım ve gıda, kırsal kalkınma, hayvancılık, sanayi vb) çeşitliliğini ve büyümesini teşvik etmek Afetlere karşı direnci güçlendirmek, afet yönetimini geliştirmek Sağlığa ve farkındalığa/eğitime yatırım yapmak Yoksullar için risk birleştirmeyi (risk-pooling) geliştirmek İklim değişikliğinin etkileri ile ilgili çok yüksek kalitede bilgi sağlamak yoluyla kırılganlık değerlendirmelerini yapmak

Uyum kalkınma politikalarına ve sürecine nasıl entegre edilir?
Ulusal ekonomik planlama ve bütçe süreçleri yoluyla, Uyum önceliklerini tanımlama ve fonlama için bütçe en önemli süreç Uyum aktiviteleri bütçe çerçevesine ve ilgili sektörel önceliklere entegre edilmeli - burada her sektör stratejisi önem kazanıyor. Uzun dönemde diğer yarışan sektör önceliklerine karşı bir dengeleme için. (Ülkelerin Yoksulluk Azaltım Stratejileri WB tarafından iklim değişikliğine linkler açısından incelenmiş; bazılarında iklim değişikliği risk faktörleri ve kırılganlıklar vurgulanmış, ekonomik üretgenliğe etkileri vurgulanmış, ancak daha derinlemesine işaretler yok ya da nadir. WB “Country Assistance Strategy”lerde de aynı duruma rastlamış.) İklim değişikliği risklerini bir faktör olarak yatırım kararlarında ele almak gerekiyor; Olası tahribat ve kazanılacak faydalar açısından uyuma bakılmalı, fayda ve maliyet hesapları yapılmalı. Program ve proje düzeyinde - yıllık kalkınma/yatırım programlarına iklim değişikliği riskleri girmeli (Climate Change Risk-screening Tools by WB, UNDP’nin uyum stratejilerinin tanımlanmasına projelerde yol gösterecek rehberleri ve bir seri teknik raporları var)

Uyuma Yatırım yapmak Teknoloji yeniliklerini (enerji etkinliği teknolojileri) ve transferini teşvik etmek Bilime önem vermek, Bilgi akışını desteklemek – Hükümetler “iklime esnek-ürün” çeşitliliği ve sulama planları/scheme hakkında yaygın bilgi sunmalı, daha iyi iklim tahminleri yapılmalı Sermayeyi iyi değerlendirmek İnsan sermayesi - sağlığa ve eğitime yatırım yaparak iklimin nasıl değiştiği üzerine halka ve toplumlara açılamanın etkinliği sağlanır ve neden ve nasıl uyum çalışmalarının içinde yer alabilecekleri ve gelişmeyi etkileyebilecekleri ortaya çıkarılır Fiziksel sermaye: iklime daha esnek olan uzun dönemli yatırımlar yapılır arazi kullanım planlaması, sulama yatırımı, nehir yönetimi, göl yönetimi, ikaz sistemleri üzerine yatırımlar, yeniden inşaa etme, ek koruyucu yatırımlar; sel bariyerleri, deniz duvarları vb. Sosyal sermaye: Sosyal ağları, kurumları desteklemek ve yönetişimi güçlendirmek Yoksullar için doğal afetler konusunda güvenli ağlar oluşturmak Doğal Sermaye: Hükümetler yoksulların geçim kaynaklarını desteklemek üzere, doğal sistemlerin esnekliğini koruyabilir, örneğin deniz seviyesinin yükselmesinin kıyı erozyonu etkilerine tampon olmak için bitki kuşakları oluşturmak ya da toprak ve suyun akılcı yönetimi vb.

Genel Amaç Türkiye genelinde iklim değişikliği risklerini yönetme kapasitesinin geliştirilmesi

Nasıl Başaracağız? İklim değişikliğinin etkilerine uyumu, Türkiye’nin gelecekteki kalkınma hedefleri çerçevesinde sürdürülebilir bir anlayışla makro-politikalara entegre ederek

Hangi Yollarla? İklim Değişikliği ve Planlama Politikaları (stratejik amaç ve önceliklerimizi buna göre belirleyeceğiz) İklim Değişikliği ve Yasal ve Kurumsal Yenilenme/Yapılanma (etkin kurumsal çerçeve doğru uygulamayı getirecek) İklim Değişikliği ve Finansal Politikalar (mali yönetimimiz için)

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM
Dr. Nuran Talu

Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çevre Politikalarında Yaşanan Gelişmeler"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim