Sağlık Hizmetlerinde Kalite Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 10 Ekim 2005 / 61.

... konulu sunumlar: "Sağlık Hizmetlerinde Kalite Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 10 Ekim 2005 / 61."— Sunum transkripti:

1 Sağlık Hizmetlerinde Kalite Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 10 Ekim 2005 / 61

2 Konu: Sağlık Hizmetlerinde Kalite
Amaç: Bu dersin sonunda katılımcıların Kalite kavramı ve ilişkili faktörler hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmaktadır. Özel amaçlar: Katılımcılar bu oturum sonunda; Kalite kavramını tanımlayabilmeli Kalitenin ortaya çıkış sürecini bilmeli Kalitenin yararlarını öğrenmeli Sağlık hizmetlerinde kalite geliştirme yollarını bilmeli. Eğitim Metodları: Anlatma, Soru-Cevap,Tartışma, Ödev Araç-Gereç: Projeksiyon Cihazı,Ders Notları Süre: 45 dakika / 61

3 İlacın Tarihçesi M.Ö. 2000: Al, bu kökü ye...
M.S. 1000: O kök kötü...Gel, bu duayı oku... M.S. 1850: O dua batıl inanç...Al, bu iksiri iç... M.S. 1940: O iksir yılan yağı...Al, bu hapı yut... M.S. 1985: O hap etkisiz...Gel, bu antibiyotiği al.. M.S. 2000: O antibiyotik artık işe yaramıyor..."Al, bu kökü ye..." / 61

4 KALİTE NEDİR? / 61

5 Latince qualis = gerçekte öyle olmak
Kalite Latince qualis = gerçekte öyle olmak bir şeyin ya da birinin doğası, niteliği, bir şeyin iyi ya da kötü olma özelliği, herhangi bir bakımdan üstünlük, eksiksizlik / 61

6 Kullanıma uygunluktur.
Kalite Kullanıma uygunluktur. (Dr. J.M. Juran) / 61

7 Kalite Şartlara uygunluktur. (P.B.Crosby) / 61

8 İhtiyaçların karşılanabilme oranıdır.
Kalite İhtiyaçların karşılanabilme oranıdır. / 61

9 İstenen şartlara ilk defada, her defasında ve zamanında uymaktır.
Kalite İstenen şartlara ilk defada, her defasında ve zamanında uymaktır. / 61

10 Müşteri memnuniyetidir.
Kalite Müşteri memnuniyetidir. / 61

11 Kalite Bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. (TS9005) / 61

12 Toplam Kalite Yönetimi
Yönetim ve bütün çalışanların katılımı ile müşteri isteklerinin karşılanmasıdır. / 61

13 TARAFLAR Hastalar Yöneticiler KALİTE Çalışanlar / 61

14 Sağlık Hizmeti Kalitesi
Sağlık hizmeti sunumu sürecinde kurumu oluşturan birimlerin ortaya koyduğu yarar ve zarar dengelerinin yargısı neticesinde varılan maksimum bir iyileşme beklentisidir. Avedis Donabedian / 61

15 Sağlık Hizmeti Kalitesi
KALİTE, günün bilgileri ışığında verilen bakımın, hastalardan istenen sonuçların alınmasını artırma ve muhtemel istenmeyen sonuçları azaltma derecesidir Amerikan Sağlık Örgütleri Akreditasyon Komitesi / 61

16 Teknoloji (Özellikle iletişim) Toplam Kalite Yönetimi
İnsan Teknoloji (Özellikle iletişim) Sınırların azalması Yarışma ortamı Daha iyi hizmet Global bir köy olarak değerlendirebileceğimiz günümüz dünyasında teknolojik gelişmeler dünyanın sınırları kalkmış bir topluluk haline gelmesini sağlamıştır. Gelişmiş ülkeler gelişmekte olanları engellenemez bir şekilde ticari sınırları kaldırmaya zorlamaktadır. Bu gelişmeler beraberinde ülkeler, tüzel kişilikler ve bireyler arasında da bir yarışma ortamı oluşmuştur. Eskiden lüks sayılanlar günümüzde artık ihtiyaç olarak görülebilmektedir. Hem mal, hem de hizmet üreticilerinin bu şartlarda hayatiyetlerini devam ettirebilmeleri için durmak dinlenmek bilmeden kalitelerini artırmak için çalışmaları gerekmektedir. Yeterli kalite, dolayısıyla durağanlık diye bir şey söz konusu olamayacağından kaliteyi korumak ve artırmak amacıyla Toplam Kalite Yönetimi anlayışı geliştirilmiştir Toplam Kalite Yönetimi / 61

17 TARİHÇE Hammurabi kanunları, Mısır papirüsleri, Aristo
Esnaf locaları, Ahi teşkilatı 2. dünya savaşı sonrası Japon sanayisi Prof. William Edwards Deming ( 1954 J.M. Juran ( Dr. Kaoru Ishikawa İlk toplantı: Tokyo 1985 ABD’de en büyük sanayi şirketlerinin %90’ı Türkiye: 1969 yılında sağlık ocağı sağlık kurulları / 61

18 Farklı görüşler ORTAK PAYDA / 61

19 + Donabedian’a göre Kaliteyi belirleyen 7 faktör:
Etkinlik (efficient; randımanlı) Etkililik (effective) Verimlilik Optimallik Kabul edilebilirlik Meşruluk Eşitlik (adil) + Güvenli, Hasta merkezli ve Zamanında hizmet / 61

20 Kalite Döngüsü W. Edwards Deming / 61

21 / 61

22 Kalite Bir Süreçtir / 61

23 Kalite Yaklaşımları Düzeltici Sistem
1 Müşteri istekleri analizi 4 2 Düzeltici faaliyetler Pazarlama ve satış 3 Sürecin kontrolü / 61

24 Kalite Yaklaşımları Önleyici Sistem
1 Müşteri istekleri analizi 4 2 Pazarlama ve satış Tasarım ve geliştirme 3 Sürecin kontrolü / 61

25 HASTA OLARAK (ÖĞRENCİ OLARAK) NE GİBİ KALİTE BEKLENTİLERİMİZ VAR?
/ 61

26 Kalite Güvence Sistemleri
Kalitenin Sağlanması Kalite Güvence Sistemleri Kalite Yönetim Ekipleri Kalite Çemberleri / 61

27 / 61

28 / 61

29 / 61

30 ISO 9000 Kalite Yönetimi ile ilgili standartları içerir
ISO nedir? International Organization for Standardization Standardizasyon için kurulmuş uluslararası bir örgüttür 145 ülkenin katılımı var 180 teknik komitesi var Her teknik komite bir özel alanla ilgilenir (örn. Asbestoz, çinko) Amacı uluslararası ürün ve hizmet değişimini ve entellektüel, bilimsel, teknolojik ve ekonomik aktivitelerde kooperasyonu kolaylaştırmak için standartlar oluşturmaktır / 61

31 ISO 9000 standartlar serisi bir mükem-mellik seviyesi olmayıp, bir işletmede kalite yönetim sisteminin kurulması için asgari şartları belirleyen bir kılavuz niteliğindedir !! / 61

32 ISO 9000 standarları serisini kim oluşturur?
176 numaralı teknik komite Ülkeler kendi örgütlerinin temsilcileri ile bu komiteye fikir sunarlar Türkiye’den TSE / 61

33 ISO 9000 Standartları İlk seri 1987’de oluşturulmuştur ISO 9001
1994 ve 2000 yılında revizyonlar yapıldı ISO 9000/2000 versiyonunda; 9001, 9002, 9003 standartları 9001 başlığı altında teke indirgenmiştir / 61

34 Toplam Kalite Yönetiminin Yararları
Çalışanlara ·  Bilgilerini artırma ·  Birlikte çalışmayı öğrenme ·  Etkileşimi öğrenme ·  Moral yüksekliği ·  Özgüven yüksekliği ·  Sistematik çalışma ·  Etkinlikleri planlama ·  Problem çözme tekniklerini öğrenme ·  Problemleri önleyebilme ·  Daha başarılı tanı koyma ·  Daha etkin ve ekonomik ilaç kullanımı ·  Gizli kalmış yeteneklerin ortaya çıkması ·  İş tatmininda artma ·  Yeni beceriler kazanma ·  İşinde terfi etme imkanı Liderlik özelliklerinin gelişmesi / 61

35 Toplam Kalite Yönetiminin Yararları
İşverene ·   Maddi tasarruf ·   Daha az işten çıkarma ·   Çalışanların işe gelmeme oranlarında azalma ·   Ürünün hızlı ulaştırılması ·   Ürün kalitesinde artma ·   Araç ve gereçlerin etkin kullanımı / 61

36 Toplam Kalite Yönetiminin Yararları
Genel ·  Ürün kalitesinde artma ·  İletişimde artma ·  Daha iyi eğitilmiş iş gücü ·  Daha etkili ekip çalışması ·  Güven ortamı oluşması ·  İşe katılım ve motivasyon ·  İş güvenliğinde artma / 61

37 Kalite Ölçülebilir mi? Kalite Belirteçleri (Endikatörleri)
Performans (aktivite) endikatörleri / 61

38 ÖZETLEYELİM Kalite nedir?
Kalite açısından sağlığın hangi özellikleri vardır? Kalite uygulamalarının çalışanlara ne gibi yararları vardır? Kalite güvence sistemlerinden ne anlıyoruz? / 61

39 SORU Hangisi önleyici kalite yaklaşımı sisteminin özelliklerinden değildir? a. Müşteri isteklerinin tespiti (Pazar araştırması) b. Tasarım ve geliştirme faaliyetleri c. Karşılaşılan hataların düzeltilmesi d. Proses kontrol e. Pazarlama ve satış / 61

40 / 61

41 TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I ÖĞRENCİLERİNDE KALİTE ÇEMBERLERİ
Amaç: Bu dersin sonunda katılımcıların Kalite çemberleri hakkında bilgi sahibi olmaları ve fakültemizde dönem 1 öğrencileri arasında bir kalite çemberi oluşturulması amaçlanmaktadır. Özel amaçlar: Bu oturum sonunda; Katılımcılar geçmiş dönemde fakültemizde yapılan kalite çemberi uygulamaları hakkında bilgi sahibi olacaklar. Kalite çemberinde görev almak isteyen gönüllü öğrenci listesi belirlenecektir. Eğitim Metodları: Anlatma, Soru-Cevap,Tartışma Araç-Gereç: Projeksiyon Cihazı,Ders Notları Süre: 25 dakika Konu ve Amaç / 61

42 Neden Kalite Çemberleri ?
Kalite çemberi iş ve iş yeri ile ilgili ürünlerin, hizmetlerin vs. iyileşmesi için çalışan aynı iş yerindeki bir ekiptir. Giriş İşçiler Öğrenciler İş yeri Ürün Okul Eğitim / 61

43 Kalite Çemberlerinin Örgütlenme Şekli
/ 61

44 Amaç Kurumun gelişmesi İnsani ilişkilere saygı ve iş tatmini
Çalışanların potansiyellerini ortaya koyma / 61

45 Balık Kılçığı Diyagramı
Probleme yol açan etki ve nedenleri sistematik bir şekilde incelemeye yarar 4 M: Methods, Machines, Materials, Manpower 4 P: Place, Procedure, People, Policies 4 S: Surroundings, Suppliers, Systems, Skills / 61

46 / 61

47 Kalite Çemberlerinin İşleyiş Şekli
7-10 kişi 1 moderatör Haftada 1 toplantı İşle ilgili problemlerin ortaya konması Çözüm üretilmesi Çözümlerin yönetime sunulması Sonuçların değerlendirilmesi / 61

48 Kalite Çemberlerinin İşleyişi
/ 61

49 Dönemi Öğrencilerin katılımı öğrenme kalitesini artırıyor mu? Öğrencilerin ne tür problemleri var? Öğrencilerin araştırmalara dahil edilmesi Öğrencilerle ileriye dönük iletişim kurulması Amaç / 61

50 Nasıl Çalıştık? Dönem başında kalite çemberlerini anlatan ders sunuldu
Gönüllüler: 26 kişi Her toplantıya 6 üye Her toplantıda bir moderatör Fasilitatör: aile hekimliği öğretim üyesi Haftada bir toplantılar Problemler ve çözüm önerileri dekan beye iletildi Metod / 61

51 Kalite Çemberi Toplantıları
Üyeler / 61

52 Kalite Çemberi Toplantıları
Üyeler / 61

53 Hangi Problemler Var? Kasım 2000 - Mayıs 2001: 14 toplantı
Problem havuzu: 50 problem 22 eğitimle ilgili 28 konaklama vs ile ilgili Bulgular / 61

54 Problemlerin Önem Derecesi
Likert skalası En Önemli 10 problem: Bulgular Sosyal aktiviteler 77 % Hastane hizmetleri Bilgisayar lab. Ve internet servisi 75 % Ders notları Derslerden önce ders notu verilmesi Yemekhane ile ilgili problemler 67 % Tuvalet ve lavaboların temizliği 66 % Eğitimin içeriği 60 % Sınavların zorluk derecesi 55 % TürkanSabancı’daki Konferansların zamanı / 61

55 Hangi Problemler Tartışıldı?
Bulgular 14 toplantıda 7 problem Tuvaletlerin temizliği Kantin hizmetleri Yemekhane servisleri Anfilerin fiziksel durumları Eğitim sistemi Briç kulübü kurulması Eğitim kaynakları / 61

56 Herhangi Bir Değişim Sağlanabildi mi?
Kalite Değerlendirme Anketi Eğitimin çeşitli yönlerini değerlendiren bir anket uygulandı 21 soru, 5 dereceli Değerlendirme / 61

57 Herhangi Bir Değişim Sağlanabildi mi?
Kalite Değerlendirme Anketi Aralık 2000:  0.52 Mayıs 2001:  0.58. Fark anlamlı: t=3.506, p=0.001. Değerlendirme / 61

58 Kalite Çemberi Neler Kazandırdı?
Başarılı Olunan Noktalar Problemler çözüldü Öğrenci motivasyonu sağlandı Öğrenciler için araştırma imkanları Öğrenci-öğretim üyesi yakınlaşması sağlandı Kalite kavramı fakültede tartışılmaya başlandı Artılar / 61

59 Karşılaşılan Engeller
Yönetimin güvenini kazanmak Süre ksıtlılığı Yetersiz kaynaklar Kalite kültürünün olmayışı Engeller / 61

60 EDİRNE’Lİ ERGENLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI
Eda Arş*, Nalan Öztürk*, Zekeriya Aktürk** GİRİŞ ve AMAÇ Beslenmenin temel amacı organizmanın enerji ihtiyacını karşılamak için gerekli öğeleri dengeli bir şekilde sağlamaktır. Bir gereksinim olmaktan çok geleneklerin biçimlendirdiği yemek yeme alışkanlığı hızlı yemek yiyerek, yemek sırasında başka şeylerle ilgilenerek, ya da zamansızlıktan yakınıp geçiştirilerekyeni alışkanlıklara dönüşüyor.Gençlerin morbiditelerinden sorumlu olan hastalıkla- rın en önemli 6 nedeninden biri beslen- meyle ilgili davranışlardır. Bu hastalıklar arsında kalp hastalıkları (%34), kanser (%23) ve inme (%7) başta gelmektedir (1). Ülkemiz gençliğinin kültüründe de hızlı bir batılılaşma gözlendiğinden beslenme alış- kanlıkları da buna paralel olarak değiş- mektedir. Edirneli ergenlerin beslenme alışkanlıklarını öğrenmek, böylece karşı karşıya oldukları riskleri saptamak ama- cıyla Edirne il merkezindeki ortaokul ve liseli gençler üzerinde bir araştırma yapıldı. MATERYAL ve METOT Araştırma Edirne il merkezindeki toplam 28 ortaokul ve lisedeki öğrenci üzerinde yapılmıştır. Evreni oluşturan öğrencilerden okullara ve cinsiyete göre tabakalandırılarak öğrenci (% 9.23) rasgele örnekleme yöntemiyle seçildi. Örneklem sayısına ve cinsiyet dağılımına uygun olacak şekilde her sınıfın bir şubesi seçildi ve bu sınıftaki bütün öğrencilere araştırmacıların geliştirdikleri bir anket uygulandı. Araştırma sonunda toplam 883 öğrenciye (% 6.83) ait verilere ulaşıldı. Dörder kişilik iki araştırma ekibi oluşturuldu. Ekiplere anketle ilgili eğitim verildi ve bir öğrenci grubuna deneme anketi uygulandı. Araştırmacılar okullara giderek belirlenen sınıflardaki bütün öğrencilere araştırmacıların hazırladığı ve öğrencilerin demografik özellikleri ile sosyoekonomik durumları ve beslenme durumlarını sorgulayan bir anket uyguladı. Sosyoekonomik durum Neyzi ölçeği (2) ile ölçüldü. Anketler sınıftaki bütün öğrencilere aynı anda, araştırmacıların gözetiminde, kendi kendine doldurma yöntemiyle uygulandı. Sonuçlar bilgisayar ortamında SPSS paket programı kullanılarak değerlendirildi. KAYNAKLAR N % Cinsiyet Kız Erkek 484 399 54.8 45.2 Yaşadığı yer Ailesiyle Akrabalarıyla Yabancı aileyle Arkadaşlarla Özel yurtta Kamu yurdu Yetiştirme y. Yalnız Diğer Toplam 769 28 3 8 11 45 6 2 880 87.4 3.2 0.3 0.9 1.3 5.1 0.7 0.2 100.0 BULGULAR 1. Center for disease control and prevention, National center for health statistics. Advanced report of final mortality statistics Monthly vital statistics report 1992;40(8): 2. Neyzi O, Alp H, Orhon A. Sex Maturation in Turkish girls. Annals of Human Bioloji, 1975;2:49-59   SONUÇ Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi *Dönem I Öğrencileri, **Aile Hekimliği AD Yrd. Doç. Dr. Grafik 1: Ergenlerin haftalık fast-food yeme alışkanlıkları Grafik 2. Ergenlerin haftalık sebze yeme durumları Grafik 3: Ergenlerin haftalık et yeme durumları Tablo 1: Ergenlerin demografik özellikleri Ergenlerin haftalık fast food, sebze ve et yeme durumları tablo 2’de görülmektedir. Min. Max. Ort. SS Fast food 637 21 3.24 2.74 Sebze 772 20 3.85 2.65 Et 16 3.16 2.01 Tablo 2: Ergenlerin haftalık fast food, sebze ve et yeme sıklıkları Haftalık meyve yeme sıklıklarına bakıldığında 1 öğrencinin hiç yemediği, 154 öğrencininnadiren yedikleri, 367 öğrencinin sık Grafik 4: Ergenlerin haftalık meyve yeme sıklıkları Ergenlerin sosyoekonomik durumlarına göre fast-food, sebze ve et yeme durumlarının karşılaştırıldığında SED arttıkça fast food yeme sıklığının da arttığı, sebze ve et yeme sıklığının ise azaldığı görüldü (Grafik 6). Sebze yeme ile SED arasında istatistiksel bir ilişki varken (F=3.409, p=0.017), et ve fast food yeme arasında herhangi bir ilişki saptanmadı (sırasıyla F=1.073, p=0.360; F=0.607, p=0.186). Grafik 7: Ergenlerin yaş gruplarına göre fast-food, sebze ve et yeme durumlarının karşılaştırılması Grafik 5: Ergenlerin ailelerinin yanında yaşama durumlarına göre fast food, sebze ve et yeme durumları istatistiksel bir ilişki saptanmadı (sırasıyla F=0,356, p=0.551; F=0.080, p=0.777; F=1.069, p=0.302) (Grafik 5). Grafik 6: Ergenlerin SED’ları ile fast food, sebze ve et yeme durumlarının karşılaştırılması Ergenlerin yaş gruplarına göre fast food, sebze ve et yeme durumları karşılaştırıldığında 16 yaş ve üzerindeki ergenlerde fast food ve sebze yeme sıklığının arttığı, et yeme sıklığının ise azaldığı görüldü. Yaş ile birlikte fast food yeme sıklığı anlamlı oranda artarken (F=4.794, p=0.029) sebze ve et yeme sıklıkları arasında istatistiksel bir fark saptanmadı (sırasıyla F=0.024, p=0.878; F=0.324, p=0.569) (Grafik 7). Tablo 3: Ergenlerin cinsiyetlerine göre fast-food, sebze ve et yeme durumlarının karşılaştırılması 3.17 3.73 2.87 371 427 423 2.85 2.45 1.81 3.35 4.01 3.52 266 345 349 2.57 2.88 2.18 Top. t 0.689 2.259 20.466 P 0.407 0.133 0.000 Grafik 8: Ergenlerin cinsiyetlerine göre fast-food, sebze ve et yeme durumlarının karşılaştırılması sık yedikleri, 295 öğrencinin ise her gün meyve yedikleri görüldü. Ailesiyle birlikte yaşayan ergenlerin ailesiyle birlikte yaşamayan-lara göre haftalık fast food, sebze ve et yeme sıklıkları arasında Bulgularımız ergenlerin fast food, sebze ve et yeme oranlarının dengeli olduğunu göstermektedir (Tablo 2). Her ne kadar haftada 6 öğünden fazla fast food yiyenlerin oranı %13.9 ise de bu oranın beklediğimizden az olması sevindiricidir. Bunun yanı sıra ergenlerin %19’unun nadiren meyve yemesi ve %1’inin hiç meyve yememesi düşündürücüdür. İstatistiksel açıdan bir fark saptanmamış olsa da ailesiyle birlikte yaşayanların daha az fast food, fakat daha fazla et ve sebze yedikleri görülmektedir. Bu bulgu, beklenin aksine ailelerin beslenme konusunda ergenlere yeterince olumlu etkilerinin olmadığını göstermektedir. Diğer taraftan bu bulgu Türk mutfağının dengeli beslenmeye uygunluk açısından sorgulanması gerektiğini de akla getirmektedir. Kesin yorum ancak ailenin genel beslenmesi hakkıında araştırmalar yapılarak gösterilebilir. 16 yaş ve üzerindeki ergenlerin fast food yeme sıklığının fazla olmasının sebebi olarak arkadaş çevresi ve ergenlik dönmeinin kendine özgü ruh halinin etkisinin olduğu düşünülmüştür. Önemli hastalıkların altında yatan sebeplerin başında gelen beslenme alışkanlığı, dengeli beslenmeden giderek uzaklaşıp yerini yeni yeme alışkanlıklarına bırakmaktadır. Bu nedenle dengeli beslenmenin bir ifadesi olan herşeyden bir parça, biraz her şeyden sloganını uygulmayı öneriyoruz. - herşeyden bir parça, biraz her şeyden - / 61

61 EDİRNE’Lİ ERGENLERDE OBEZİTE
Fulya Karaman*, Tuğcan Alp*, Zekeriya Aktürk** GİRİŞ ve AMAÇ Obezite vücutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Besinlerle alınan enerji miktarının, metabolizma ve fizik aktivite ile tüketilen enerji miktarını aştığı durumda ortaya çıkar. Obezite insan vücudunda kalp ve damar sistemi, solunum sistemi, hormonal sistem, sindirim sistemi gibi sistemleri etkileyen ve birçok önemli rahatsızlığa zemin hazırlayan bir hastalıktır. Kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol, solunum rahatsızlıkları, eklem hastalıkları, adet düzensizlikleri, kısırlık, iktidarsızlık, safra kesesi hastalıkları, taş oluşumu ve bazı kanser türleri obezite ile doğrudan ilişkilidir (1). Amerika’da yapılan araştırmalarda yaş arası ölümlerin %60’ının, akut ve kronik hastalıkların ise büyük çoğunluğunun sadece 3 nedene bağlı olduğu görülmüştür: kalp hastalıkları (%34), kanser (%23) ve inme (%7). Bu 3 nedene yol açan davranışlar; tütün kullanımı, sağlıksız beslenme ve fizik aktivite eksikliğidir (2). Sağlıksız beslenme ve fizik aktivite eksikliği ise obezitenin en önemli nedenleridir. Ülkemizde; Kadın nüfusun 1/3’ü Erkek nüfusun 1/5’i OBEZDİR. İnsanların morbidite ve mortaliteleri açısından bu kadar önemli olan ve sıklığının da her geçen gün arttığını bildiğimiz bu hastalığın önlenmesi için prevalansına yönelik sağlam verilerin bulunması gerekir. Bu nedenle eğitime ve değişime en uygun populasyon olan ergenlerin Edirne ili için obezite prevalanaslarını saptamak amacıyla bir araştırma yapıldı. MATERYAL ve METOT Araştırma Edirne il merkezindeki toplam 28 ortaokul ve lisedeki öğrenci üzerinde yapıldı. Evreni oluşturan öğrencilerden okullara ve cinsiyete göre tabakalandırılarak öğrenci (% 9.23) rasgele örnekleme yöntemiyle seçildi. Örneklem sayısına ve cinsiyet dağılımına uygun olacak şekilde her sınıfın bir şubesi seçildi ve bu sınıftaki bütün öğrencilere araştırmacıların geliştirdikleri bir anket uygulandı. Araştırma sonunda toplam 883 öğrenciye (% 6.83) ait verilere ulaşıldı. Dörder kişilik iki araştırma ekibi oluşturuldu. Ekiplere anketle ilgili eğitim verildi ve bir öğrenci grubuna deneme anketi uygulandı. Araştırmacılar okullara giderek belirlenen sınıflardaki bütün öğrencilere araştırmacıların hazırladığı ve öğrencilerin demografik özelliklerini sorgulayan bir anket uyguladı. Her öğrencinin boy ve ağırlıkları ölçüldü. Boy ölçümleri ayakkabılar çıkarılmış şekilde duvara monte mezuro kullanılarak yapıldı. Ağırlık, ceket ve ayakkabılar çıkarılarak sanyo marka yer baskülü ile ölçüldü. Anketler sınıftaki bütün öğrencilere aynı anda, araştırmacıların gözetiminde, kendi kendine doldurma yöntemiyle uygulandı. Her birey için ağırlık/(boy)2 formülü ile vücut kitle endeksi (VKİ) hesaplandı. Vücut kitle endeksine göre obezite sınırları şekil 2’de görülmektedir. Hesaplamalarda 25’in üstü obezite için sınır olarak kabul edildi. Şekil 2: Vücut kitle endeksine göre obezite sınırları Sonuçlar bilgisayar ortamında SPSS paket programı kullanılarak değerlendirildi. < 20 ≥ 40 Şekil 1: Ülkemizde cinsiyete göre obezite prevalansı KAYNAKLAR N % Cinsiyet Kız Erkek 484 399 54.8 45.2 Yaşadığı yer Ailesiyle Akrabalarıyla Yabancı aileyle Arkadaşlarla Özel yurtta Kamu yurdu Yetiştirme y. Yalnız Diğer Toplam 769 28 3 8 11 45 6 2 880 87.4 3.2 0.3 0.9 1.3 5.1 0.7 0.2 100.0 BULGULAR Öğrencilerin yaş ortalamaları  1.80 (Min. 11, Max. 19) olarak hesaplandı. Diğer demografik özellikler tablo 1’de görülmektedir. Grafik 2: Öğrencilerin boy dağılımları Grafik 3: Öğrencilerin ağırlık dağılımları Ailesiyle birlikte yaşayan ergenlerin diğerlerine oranla anlamlı derecede daha obez oldukları saptandı (Ki kare=7.870, p=0.005) (Tablo 2). Grafik 1: Vücut kitle endeksine göre obezite dağılımları 1. 2. Kolbe LJ, Kann L, Collins, JL. Overview of the youth risk behavior surveillance system. Public Health Reports 1993;108(Supp 1):2-8. 3. Boreham CA, Twisk J, Savage MJ, Cran GW, Physical activity, sports participation, and risk factors in adolescents. Medicine & Science in Sports & Exercise 1997;97: 4. Guinn B, Semper T, Jorgensen L, Skaggs S. Body image perception in female Mexican-American adolescents. Journal of School Health 1997;67(3): VKİ 15 yaş ve altı 16 ve üzeri Topl. 20'den az 308 202 510 125 167 292 35 22 57 4 5 9 472 396 868 Obez değil 692 107 799 % 86.6 % 13.4 % 100.0 Obez 65 1 66 % 98.5 % 1.5 757 108 865 % 87.5 % 12.5 Cinsiyete göre vücut kitle endeksleri karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel bir farklılık bulunamadı (Ki kare = 2.973, p= 0.396) (Tablo 3) Kız (%) Erkek(%) 270 (56.5) 240(61.5) 510 (53.7) 167 (34.9) 125(32.8) 292 (33.6) 36 (7.6) 21(5.4) 57 (5.6) 5 (1) 4 (1.7) 9 (1.1) 478 (100) 390 (100) 868 (100) SONUÇ Bulgularımız Edirne’li ergenlerin %8’inin obez olduklarını göstermektedir. Ülkemizin erişkin nüfusunda obezite prevalansının %20-33 arasında olduğu göz önüne alınırsa (1) Edirne’li ergenlerdeki obezite prevalansının düşük olduğunu söyleyebiliriz. Örneklemimizdeki kızların obezite prevalansı erkeklere göre hafif fazla olmakla birlikte bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Diğer taraftan 15 yaş ve altındakilerin diğerlerine oranla daha obez oldukları saptanmıştır. Bu farklılıkların ergenlik döneminde fizik aktivitenin daha fazla olması (3) ve vücut görünümüne önem verilmesinden (4) kaynaklandığını düşünüyoruz. 15 yaş altındaki ergenlerin diğerlerine oranla daha obez olmaları da bu yaş grubu için vücut görünümünün daha önemsiz olmasından kaynaklanabilir. Diğer taraftan ailesiyle birlikte yaşayanların anlamlı oranda daha obez oldukları görülmektedir. Bu bulgu, kültürel yapı nedeniyle ülkemizdeki ebeveynlerin çocukların beslenmesi konusundaki titizlikleriyle paralellik göstermektedir. Obezite gibi sağlığı tehdit eden davranışlar genellikle gençlik çağında kazanılır ve erişkinde devam eder. Bizim bulgularımız da ergenlik döneminde müdahale edildiğinde erişkinlikteki obezite prevalanslarının düşürülebileceğini göstermektedir. Bunun sağlanabilmesi ise ancak gençlere dengeli beslenme ve düzenli fizik aktivite imkanlarının sağlanması ve dengeli beslenmenin önemi konusunda eğitim verilmesiyle mümkün olacaktır. Bütün aşamalarda ailenin de sürece dahil edilmesi ihmal edilmemelidir. Tablo 1: Öğrencilerin demografik özellikleri Vücut kitle indeksine göre %7’si hafif olmak üzere ergenlerin %8’inin obez olduğu saptandı (Grafik 1). Örneklemimiz içerisinde morbid obezite vakasına rastlanmadı. Ergenlerin boy ortalamaları  10.01cm, ağırlık ortalamaları 54.7  kg olarak saptandı (Grafik 3 ve 4) Tablo 3: Cinsiyetle vücut kitle endeksi arasındaki ilişki Yaşla vücut kitle endeksleri karşılaştırıldığında 15 yaş ve altındaki öğrencilerin istatistiksel olarak anlamlı derecede daha obez oldukları saptandı (Ki kare = , p=0.000) (Tablo 4). Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi *Dönem I Öğrencileri, **Aile Hekimliği AD Yrd. Doç. Dr. Tablo 2: Ergenlerin aileleriyle birlikte yaşama durumlarına göre obezite prevalansları Tablo 4: Yaş gruplarına göre vücut kitle endeksleri / 61