Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi

... konulu sunumlar: "Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi"— Sunum transkripti:

1 Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi
Dr. Selçuk CANDANSAYAR

2 İlaçların gruplandırılması
Antidepresan; depresyon Anksiyolitik: anksiyete Antimanik: mani Hangisi? Antipsikotik: psikoz Antişizofrenik: şizofreni ????

3 Antipsikotik ne demek Psikotik belirtileri geçiren mi İyileştiren mi
yatıştıran mı

4 Şizofreni dil, düşünce, algılama, affekt, davranış kendilik duygusu gibi özelliklerini etkileyen, biliş ve emosyon gibi temel zihinsel süreçlerin bozulduğu kronik bir hastalıktır.

5 Yaşam boyu prevalans % 1-1,5 Kadın/erkek oranı hemen hemen eşit Ortalama başlangıç yaşı erkeklerde 15-25, kadınlarda Hastalar genellikle kış ve ilkbahar doğumlu Evlenmemişlerde ve düşük sosyoekonomik düzeyde daha sık

6 Hastalığın klinik belirtilerinden hiç biri ‘tanı koydurucu’ (patognomonik) değil.
Hastalığın tanısı, belirti ve bulguların genel örüntüsü, süre, hastanın işlevsellik düzeyindeki bozulma ve kronik dönemde ortaya çıkan yıkım (detoriasyon) gibi ölçütlerle konulur.

7 Psikoz Psikoz: Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu tüm durumlar
Halüsinasyon Hezeyan Düşünce bozukluğu

8 Psikoz Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon
Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık Emosyonel: eksilme- depresyon- mani Dışardan görünüm: tuhaf- korkutucu

9 Psikoz hangi hastalıklarda
Şizofreni Bipolar affektif bozukluk Psikotik depresyon Kısa psikotik atak Sanrısal bozukluk Demans Deliryum Madde kullanımı Kişilik bozukluğu (?) ……

10 Psikoz hangi sıklıkta Şizofreni Bipolar affektif bozukluk
Psikotik depresyon Kısa psikotik atak Sanrısal bozukluk Demans Deliryum Madde kullanımı Kişilik Bozukluğu (?) ……

11 Psikoz neye yol açar Yetiyitimi Yıkım Stigma İntihar Kronisite
Aile yükü Toplumsal yük Sağlık sistemi yükü

12 MİTLER Psikozun çaresi yoktur Psikoz en iyi ihtimalle yatıştırılabilir
Psikozlar, psikiyatrinin kanseridirler Psikozu tedavi edemezsin, ancak çevreyi hastadan koruyabilirsin Psikoz hastasını izlemek giderek çürüyen bir ağacı sulamaya benzer

13 ELLİ YILLIK MİTLER Antipsikotiğin hastaya iyi gelmesi için ekstrapiramidal yan etkiler çıkması gereklidir En iyi antipsikotik en düşük dozda kullanabildiğimdir Antipsikotiklere hiç bir hasta uyum sağlamaz Hasta ilaçtan şikayet ediyorsa ilaç iyi demektir

14 Psikoza çağdaş yaklaşım
Sürekli ilaç kullanmak çok farklı hastalıklar için de geçerlidir Remisyon en az “cure” kadar değerlidir Yıkım engellenebilir/geciktirilebilir Yetiyitimi engellenebilir/geciktirilebilir Yaşam kalitesi artırabilmelidir İşlevsellik artırabilmelidir HASTA NE KADAR TOPLUM İÇİNDEYSE TEDAVİ O KADAR BAŞARILIDIR

15 Psikozda iyileşme Dış görünüm: tuhaf- korkutucu
Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık Emosyonel: eksilme- depresyon- mani Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon

16 Antipsikotiklerin kullanıma girişleri
Aripiprazol 2003 Ziprasidone 2001 Ketiyapin 1997 Olanzapin 1996 Sertindol Risperidon 1994 Klozapin Amisülpirid 1990 Haloperidol 1958 Tiyoridazin 1954 Klorpromazin 1952 32 YIL

17 Birinci derece yakınınıza antipsikotik başlamanız gerekirse
İlk tercih edeceğiniz ilaç hangisi? Kesinlikle tercih etmeyeceğiniz hangisi?

18 Tercihinizi belirleyen
Etki? Yan etki ? Kullanım süresi?

19 Klasik antipsikotik tedavi gören hastaların
Kendilerini alıklaşmış, donuklaşmış, bir konu hakkında düşünemez olmuş “zombi” gibi hissetmeye başladıklarından yakındıkları başlangıçtan beri bilinmektedir.

20 Klasik antipsikotik ilaçlarla tedaviye uyumu bozan etkenler
İlacın neden olduğu öznel rahatsızlık hissi Nöroleptik disforisi EPS

21 Toplum içinde olabilmek
Antipsikotikleri ne zaman öğrenmişsinizdir? Haloperidol kullanan birini 20 metreden tanımaya başladığınızda STİGMAYA TEDAVİNİN KATKISI

22 Geleneksel antipsikotiklerin sınırlılıkları
Etkinlik yokluğu Sadece bazı belirtileri iyileştirir Bazı belirtileri ise kötüleştirir Yan etkileri yetiyıkımına neden olur Yan etkileri stigmayı artırır Güvenlik ve tolerabilite düşüktür

23 Geleneksel antipsikotikler
%50 yanıtsız relaps Düşük yanıt kötü uyum yatış Yan etki pahalı

24 Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan
Negatif belirtileri düzeltme Mood belirtilerini düzeltme Bilişsel işlevleri düzeltme Düşük toksisite DAHA İYİ UYUM DAHA AZ RELAPS DAHA AZ HASTANE YATIŞI DAHA ÇOK YAŞAM KALİTESİ DAHA ÇOK İŞLEVSELLİK

25 Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan
Metabolik sendrom Diyabet

26 Tedavi başlangıcında bilinmesi gerekenler
Hastalık öyküsü Etnisite, yaş Obesite öyküsü (bireysel ve ailesel), beslenme alışkanlığı Boy, kilo, BMI Göbek hizasından bel çevresi ölçümü Kan basıncı Plazma glukoz düzeyi Lipid paneli Verilecek tedavi ile ilgili olarak ya da aile öyküsü açısından yüksek DM riskine sahip hastalar klozapin ya da olanzapin gibi atipik APler ile tedavi edilmemelidir!

27 Püf noktası 20 mg/gün haloperidol ile remisyona giren ve ayaktan tedaviye devam edilen hastanız öğretmenlik yapabilir mi? Peki ya 1000 mg/gün ketiyapin ile remisyona giren ve ayaktan tedavisi süren hastanız yapabilir mi?

28 En iyi antipsikotik Hastalar ve ailelerden önce hekime umut aşılayan
HASTAMA DAHA İYİ BİR YAŞAM SAĞLAYACAK MI?

29 İlaç seçiminde hastadan kaynaklanan etkenler
Tanı Şiddet Kronisite Özgül belirtiler Yaş Cinsiyet Eskiden iyi gelen ilaç Yan etki öyküsü Diğer tıbbi durumlar Ek psikiyatrik sorunlar

30 İlaç seçiminde hekimden kaynaklanan etkenler
Tanı Şiddet Kronisite Özgül belirtiler Yaş Cinsiyet Eskiden iyi gelen ilaç Yan etki öyküsü Diğer tıbbi durumlar Ek psikiyatrik sorunlar

31 Antipsikotik etki ne zaman başlar?
Eski bilgi: Üçüncü haftadan itibaren başlar, klinik iyileşme daha sonra gelir Çağdaş bilgi; İlk dozun alımıyla başlar

32 Antipsikotik etki de hedefler
Akut Emosyonel-davranışsal belirtiler Kronik Bilişsel- sosyal belirtiler

33 Emosyonel-davranışsal belirtiler
Anksiyete Saldırganlık İrritabilite Uykusuzluk Hareketlilik

34 Tedavi protokolü!! Haloperidol 5 mg/gün + Diazepam 30 mg/gün
??????????????????? Neden olmuyor?

35 Neden yüksek doz? Neden kombine kullanım?
En önemli neden ilaçların yetersizliği Sonra; İlaç dışı tedavilerin yetersizliği Akut bakım olanaklarının kısıtlılığı Cinsiyet Etnisite

36 Yüksek doz Antipsikotiklerin yüksek dozda kullanımları tüm dünyada yaygın bir “klinik” durumdur! %15- 20 Kombine tedavi %14 Yüksek doz tek ilaç %1

37 Hangisi yüksek doz? Haloperidol 20mg +olanzapin 10 mg
Haloperidol 20 mg + Ketiyapin 400 mg Olanzapin 30 mg Ketiyapin 1200 mg Haloperidol 30 mg + Klorpromazin 600 mg

38 Aşağıdaki ilaç dozlarından hangisini kullanırken bir öğretmen ders anlatabilir?
Haloperidol mg Klorpromazin 600 mg Ketiyapin mg Olanzapin mg Amisülpirid mg Klozapin mg Risperidon mg Ziprasidon 240 mg

39 Vaka 1 28 yaşında erkek yüksek okul mezunu
Uykusuzluk ve tuhaf düşüncelerle geçen birkaç kaftanın ardından, bir gece yarısı megalomanik, persekütif , schneider hezeyanları Fikir uçuşması yok İşitsel halüsinasyon yok

40 Bu vakada birincil hedef
Sedasyonu sağlamak Düşünce bozukluğuna yönelik hastalık içgörüsü geliştirmek Düşünce bozukluğunun düzelmesini sağlamak

41 Vaka 2 20 yaşında bayan Lise 2 den itibaren sosyal geri çekilme
Düşünce fakirleşmesi Depresif belirtiler Kendine bakımda azalma Otistik yaşantılar

42 Bu vakada birincil hedef
Depresif belirtileri iyileştirmek Kendine bakımı artırmak Sosyalleşmeyi sağlamak

43 En iyi ilaç Size göre ??? Bana göre;
En uzun süre kullanabilecek ilaçtır Doz aralığı en geniş olan ilaç Uzun dönem kullanımda yan etkisi en az olan ilaç Size göre ???