İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
1 1

DERSİN İÇERİĞİ MODÜL:1- ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ A-İş Güvenliği
B-Çevrede Güvenliği Tehdit Edici Unsurlar C-Kaza ve Yaralanma D-Yangın E-İlk Yardım F-Meslek Hastalıkları MODÜL:2- İŞ GÜVENLİĞİ HUKUKU A-İş Güvenliği Mevzuatı B-İş Kazalarında Mesuliyet ve Yapılacak Hukuki İşlemler

MODÜL:1- ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ
Dersin içeriği MODÜL:1- ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ A-İş Güvenliği B-Çevrede Güvenliği Tehdit Edici Unsurlar C-Kaza ve Yaralanma D-Yangın E-İlk Yardım F-Meslek Hastalıkları 3 3

İş Güvenliğinde Geçen Kavramlar Meslekî ve Teknik Eğitim
A- İŞ GÜVENLİĞİ Dersin içeriği Modül Başı İş Güvenliğinde Geçen Kavramlar Meslekî ve Teknik Eğitim Mesleki Eğitim Nedir? Kişiye, belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazandıran ve kişinin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitim sürecine “mesleki eğitim” denir. 4 4

İş Güvenliğinin Amacı 1. Çalışanları korumak 2
İş Güvenliğinin Amacı 1.Çalışanları korumak 2. Üretim güvenliğini sağlamak İşletme güvenliğini sağlamak

Teknik Eğitim Nedir? Dersin içeriği Modül Başı İleri düzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekler gerektiren meslek kademeleri için gerekli olan, bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazandıran ileri düzeyde ki mesleki eğitime “teknik eğitim” denir. 6 6

Mesleki ve Teknik Eğitimin Amacı Nedir?
Dersin içeriği Modül Başı Toplumun hedefleri ve iş çevrelerinin talepleri doğrultusunda, bireylere belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve uygulama yeterliliklerinin kazandırılmasıdır. 7 7

İnsan Sağlığı Dersin içeriği Modül Başı Sağlık Nedir? Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre; kişinin, bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halinde olmasıdır. 8 8

Dersin içeriği İşçi Sağlığı Modül Başı Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını; sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma şartlarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından; “çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal bakımdan tam iyilik halinin devamı, iş koşulları ve kullanılan zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına gelebilecek zararların önlenmesi, işçinin psikolojik ve fizyolojik özelliklerine uygun işlerde çalıştırılması gerekir” şeklinde tanımlanmıştır. 9 9

İş Güvenliği Nedir? Dersin içeriği Modül Başı Atölye ve işyerlerinde, işin yapılması sırasında, çeşitli sebeplerden kaynaklanan, sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak amacı ile yapılan sistemli, planlı ve bilimsel çalışmalara “iş güvenliği” denir. Diğer bir tanıma göre; İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemlere “iş güvenliği” denir. Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6 saatte de bir işçimiz hayatını kaybetmektedir. Bu evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak için çalışmaya giden 4 işçimizin akşamları evlerine dönememeleri anlamına gelmektedir. İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale geldiğini açıklamaktadır..Bu çok acı bir durumdur. İş Kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı , dünyada ise 3. sırayı almaktayız.. Hayatlarımız bu kadar ucuz olmamalı.. 10 10

Kaza Nedir? Dersin içeriği Modül Başı Belli bir zarar ve arızalanmaya sebep olan, beklenmeyen, umulmayan ve önceden planlanmamış olaylara “kaza” denir. Diğer iş kazası tanımları şöyledir: 1-Güvensiz davranış ve şartlardan doğan, bir fonksiyon ya da faaliyeti kesintiye uğratan (aksatan) önceden planlanmamış olaydır. 2-Toplumla ilgili bir düzenleme içinde; a)Önceden planmayan, bilinmeyen veya kontrol dışına çıkan, b)Çevresine zarar verebilecek nitelikte bulunan olaya “kaza” denir. 3-İnsanların isteği dışında, ani bir kuvvet sonucu, fiziki veya zihni hasara neden olan olaydır. (Dünya Sağlık Teşkilatının kaza tanımı) Yukarıdaki üç tanımdaki ortak noktalar tespit edildiğinde bir olayın iş kazası sayılabilmesi için; a)Planlanmamış olması, b)Ani bir kuvvet sonucu meydana gelmesi ve kontrol dışına çıkması, c)Zarar verebilecek özelliğe sahip olmasıdır. 11 11

İş Kazası Nedir? 5510 Sayılı Kanun’un 13. maddesine göre;
Dersin içeriği 5510 Sayılı Kanun’un 13. maddesine göre; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Modül Başı 12 12

Dersin içeriği Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaya “iş kazası” denir. Modül Başı 13 13

İş kazalarının meydana gelmesini etkileyen faktörler
1.Makine ve teçhizat 2. Malzeme 3. Çevre (İş yeri ortamı) 4. İnsan (Çalışan kişiler)

İş kazalarında işçiyi olumsuz etkileyen faktörler
1.Fazla çalışma yapmak 2. Çok fazla iş yoğunluğu 3. Mantıksız iş seçimi 4.Fazla ve sürekli iş gücü harcanması 5. İşçinin fiziksel veya ruhsal yapısına uymayan iş 6.Sürekli gece vardiyası

İş kazalarının önlenmesinde alınacak tedbirler
Emniyetsiz durumları ortadan kaldırmak Emniyetsiz davranışları önlemek Çalışmada iyi yöntemlerin uygulanması Otomasyona geçmek Kişisel koruyucular kullanmak

İş Kazasını Meydana Getiren Nedenler
Dersin içeriği Modül Başı GÜVENSİZ HAREKETLER 1. Sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak, 2. Tehlikeli hızda çalışma ya da alet kullanma, 3. Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokma, 4. Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek, 5. Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleşme vb. davranışlar, 6. Güvensiz durum ya da duruşlar, 7. Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak, 8. Şaşırmak,kızgınlık, suistimal, irkilme gibi davranışlar, 9. Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamaktır. GÜVENSİZ ŞARTLAR 1. İşyerinde kötü koruyucu yapılmış olması, 2. Koruyucunun hiç yapılmamış olması, 3. Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş, çatlak aletler, 4. Güvensiz yapılmış makine, alet, tesis ve benzerleri, 5. Güvensiz düzen, yetersiz bakım, tıkanıklıklar, kapanmış geçitler, 6. Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kaynakları, 7. Güvenli iş elbisesi ya da gözlük, eldiven ve maske vermemek, yorucu yüksek topuk ve benzeri şeyler, 8. Yetersiz havalandırma, çevre, hava kaynakları vb. 9. Güvensiz yöntemler v e mekanik, kimyevî, elektriksel, nükleer koşullar. SONUÇ OLARAK İŞ KAZALARI: % 2 önlenemez, % 98 önlenebilir, % 50 kolaylıkla önlenebilir. 17 17

Dersin içeriği Yaralanma Nedir? Modül Başı İş kazaları sonucunda insan vücudunun parçalanması olayına “yaralanma” denir. Yaralanma ikiye ayrılır: Yaralanmanın tedavisi sonucu vücutta hiçbir iz kalmıyorsa “geçici yaralanma”, Yaralanmanın tedavisi sonucu vücutta iz kalıyorsa “kalıcı yaralanma” denir. Yaralanmanın en şiddetlisi, kaza sonunda çalışanın hayatını kaybetmesidir. 18 18

Meslek Hastalığı Nedir?
Dersin içeriği Meslek Hastalığı Nedir? 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Madde 14’e göre; Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hallerine “meslekhastalığı” denir. Modül Başı 19 19

İlkyardım Nedir? Dersin içeriği Modül Başı Hasta ya da yaralı kişiye, hastalanması veya yaralanmasından hemen sonra, doktor gelinceye veya sağlık kurumuna götürülünceye kadar, hayatını kurtarmak için veya durumunun kötüye gitmesini önlemek amacıyla yapılan ilk müdahaleye “ilkyardım” denir. UNUTMA: İLKYARDIM MUTLAKA BİLEN BİRİ TARAFINDAN YAPILMALIDIR. 20 20

İş Güvenliği Kavramının Tarihsel Gelişimi
Dersin içeriği Modül Başı Dünya’da İş Güvenliği Çalışmaları Çalışanların sağlığı ile yapılan iş arasındaki ilişki çok eski çağlara dayanmaktadır. Yunanlı düşünür Herodot, yine aynı çağlarda Eflatun ve Aristoteles gibi düşünürler işçilerin sağlığı ve iş kazaları üzerinde durmuşlardır. Ancak bilimsel esaslara dayalı olarak bu konunun ele alınması 17. yüzyılda İtalya'da Bernandino Ramazzini tarafından olmuştur. 21 21

Dersin içeriği Daha sonraları İngiltere'de Sanayi Devriminin başlamasıyla birlikte sağlık ve iş güvenliği sorunları ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak devlet, gerekli yasal düzenlemeleri yapmıştır. 1890 yılında, Rusya dışında 17 Avrupa devletinin katılımı ile Berlin Konferansı yapılmıştır. Konferansta, aşağıdaki öncelikli dört konu belirlenerek bu konularda çalışmalar yapılması kabul edilmiştir. Modül Başı 22 22

Çocukların çalıştırılmaması, Sosyal güvenliğin sağlanması,
Dersin içeriği İş sağlığı güvenliği, Çocukların çalıştırılmaması, Sosyal güvenliğin sağlanması, Çalışma sürelerinin kısaltılması. Modül Başı 23 23

Dersin içeriği 1919 yılında, temel çalışma hakları, örgütlenme hakkı, toplu pazarlık, fırsat eşitliği ve çalışma hayatı ile ilgili diğer konularda asgari standartlar koymak amacıyla “Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)” kurulmuştur. 7 Nisan 1948’de “Dünya Sağlık Örgütü (WHO)” kurulmuştur Nisan her yıl "Dünya Sağlık Günü" olarak kutlanmaktadır. Modül Başı Türkiye 1932’ de Uluslararası Çalışma Örgütü’ne katılmıştır. (ILO) Türkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanunla Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı onaylayarak WHO’ ya resmen üye olmuştur. 24 24

Cumhuriyet Öncesi Dönemde İş Güvenliği
Dersin içeriği Modül Başı Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk sanayileşme çabaları 19. yüzyılda Avrupa'nın etkisiyle başlar. Bu yüzyılın ikinci yarısında da işçi sayısının artmasına bağlı olarak, işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ortaya çıkmıştır. İşçiler yoğun olarak madencilik sektöründe yer aldığı için, ilk yasalar da bu alanda çıkarılan, “Dilaver Paşa Nizamnamesi ve Maadin Nizamnamesi*” olmuştur. *Dilaver paşa nizamnamesi Ereğli de çalışan kömür isçilerinin çalışma koşullarını düzeltmek, işverenin isçi üzerindeki haksiz baskısını ortadan kaldırmak için 1865 yılında yürürlüğe konulmuş düzenlemedir. Aslında sunu özellikle eklemek gerekir. Nizamname ile isçi hakları iyileştirilmiştir ancak asıl maksat isçi halkını iyileştirmekten çok o dönemdeki isçi azlığına çare bulmaktır. Koşullar iyileştirilerek milletin tarla yerine madende çalışması istenmiştir. " adresinden alındı. Maadin Nizamnamesi: 2 subat 1869 tarihli nizamname. buna gore maden islerinde angarya kaldirilmis, iskazalarini onleyici tedbirler alinmasi ongorulmus. kaza ve hastalik hallerinde eczaci ve hekim bulundurulmasi, olum halinde tazminat verilmesi gibi esaslar konulmus. dilaver paşa nizamnamesi'nin sadece zonguldak ve çevresindeki kömür havzalarını içine almasından ötürü imparatorluk çapındaki tüm kömür madenlerini kapsaması amacıyla çıkarılmış nizamnamedir. 25 25

Cumhuriyet Döneminde İş Güvenliği
Dersin içeriği Modül Başı Cumhuriyet döneminde işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili bir çok yasal düzenleme yapılmıştır. En önemlileri şunlardır: 1937 yılında yürürlüğe giren 3008 sayılı İş Kanunu. (Bu yasayla, ilk kez işçi sağlığı ve iş güvenliği konusu ayrıntılı ve sistemli olarak düzenlenmiştir.) Cumhuriyet Dönemi Cumhuriyetin ilk yıllarında hafif sanayi denilen gıda, dokuma, dericilik gibi alanlarda yoğunlaşmış bir sanayi bulunmaktadır. Bu sanayi yapısında küçük işletmeler büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak ülke sanayinin geliştirilmesine yönelik bir çok yatırım gerçekleştirilmiştir. Özellikle 1963 yılından itibaren beş yıllık kalkınma planları yürürlüğe konarak uzun dönemli hedef ve stratejiler belirlenmiştir. Bu dönemde sanayinin gayri safi milli hasıladaki payı giderek artmış; birinci beş yıllık planda % 17,5, ikincide % 20,5 ve üçünde ise % 22,5 olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak kamu yatırımları ile gelişkin sanayileşme sürecine giren ülkemizde son yıllarda kamu yatırımları azalmış, özelleştirme politikaları yürürlüğe konmuş ve özel kesim yatırımları ağırlık kazanmıştır. Sanayileşmede sağlanan gelişmelerin yarattığı sorunların giderilmesi amacıyla Cumhuriyet döneminde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili pek çok yasa, tüzük, yönetmelik çıkarılmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra ilk yasal düzenleme 2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayılı Hafta Tatili Yasası olmuştur. Bu yasa Cumhuriyet döneminde işçi sağlığı ve iş güvenliği konusundaki ilk olumlu düzenlemelerden birisidir yılında yürürlüğe giren Borçlar Yasası'nın 332.nci maddesi işverenin iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan hukuki sorumluluğunu getirmiştir. Hizmet akdi ve işin düzenlenmesi ile ilgili yeni hükümler getiren bu yasa sosyal güvenlikle ilgili herhangi bir zorunluluk getirmemekle birlikle iş kazası ve hastalık hallerinde işçi yararına bazı hükümler içermektedir. Ülkemizde iş yasanın bulunmaması nedeniyle işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili hükümler taşıyan Umumi Hıfzısıhha Yasası ve Belediyeler Yasası 1930 yılında yürürlüğe konulmuştur sayılı Belediyeler Yasası'na göre işyerlerinin işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden bazı açılardan denetlenmesi görevi belediyelere verilmiştir. Bu yasanın 15.nci maddesinin 38 ve 76.ncı fıkraları ile belediyeler genel olarak endüstriyel kuruluş ve fabrikaların elektrik tesisatının, makine ve motor düzenlerinin, kazan, ocak ve bacaların gerek ilk önce gerekse sonradan sürekli olarak teknik muayenelerini yapmak; çevre toplumunun sağlık, huzur ve malları üzerine zararlı etkisi olup olmadığını incelemek, zararlarını önlemek, işyerlerinin ve işçi kamplarının sağlık denetimlerini yapmaktan sorumlu tutulmuşlardır. Yine 1930 yılında yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 7.nci kısmı işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden bugün bile çok önemli olan hükümler getirmiştir. İşyerlerine sağlık hizmetinin götürülmesi görüşü bu yasa ile başlamıştır. Yasanın maddeleri ile endüstriyel kuruluşlarda, çocuk ve kadınların çalıştırılma koşulları, işçiler için gece hizmetleri, gebe kadınların doğumdan önce ve sonra çalıştırılma koşulları, işyerlerindeki işçi yasağı konuları hükme bağlanmıştır. Yasanın 179.ncu maddesi işçilerin işyerinde çalıştırıldıkları sürece sağlık ve güvenliklerinin korunması amacıyla tüzükler çıkarılmasını öngörmüştür. 180.nci maddesi ise işyerlerine sağlık hizmeti götürecek iş yeri hekiminin çalıştırılmasına ve diğer revir, hastane gibi kuruluşlara ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Daha sonra 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalışma yaşamının birçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı İş Yasası ile ülkemizde ilk kez işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir sayılı İş Yasası 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilmiş, 16 Haziran 1937 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1967 yılına kadar uygulamada kalmıştır. Bu yasa ile sosyal güvenlik açısından yeni bir anlayış getirilmiştir. Bu yasa hükümlerine göre 1 yıl içinde çıkarılması öngörülen sosyal sigortalar sisteminin kurulmaya başlanması ancak, 1945 yılında olmuştur. 2.nci Dünya Savaşı, bütün ülkelerin olduğu gibi ülkemizin de ekonomisini sarsmış, savaş öncesine kıyasla büyük kitlelerin yaşam düzeylerinde gerilemeler olmuştur. Bu nedenle bir güvenlik sistemine her zamandan daha fazla gereksinim duyulmaya başlanmıştır. Savaş sonrasının sosyal politika anlayışları ülkemize de yansımış, iş kazaları meslek hastalıkları ve analık sigortaları kurulmuştur. 28 Ocak 1946 tarih 4841 sayılı Çalışma Bakanlığı kuruluş yasasının birinci maddesi ile Bakanlığın görevleri arasında sosyal güvenlikte yer almıştır. Mevzuatımıza sosyal güvenlik ilk kez bu yasa ile girmiştir. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik çalışmaların tek elden yürütülmesi amacıyla Çalışma Bakanlığının kurulması sonrasında bu görev İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğü'ne verilmiştir. Bunun sonucunda 81 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesinin 9.uncu maddesinin onanmasına dair 5690 sayılı Yasa 13 Aralık 1950 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yasa gereği olarak işyerlerinin işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden denetimini yapmak, çalışma yaşamını düzene koymak, yol gösterici uyarılarda bulunmak üzere hekim, kimyager ve mühendis gibi teknik elemanların görevlendirilmesi ile ilgili 174 sayılı Yasa çıkarılmıştır. Adı geçen yasanın onayından sonra ilk kez 12 Ocak 1963 tarihinde İstanbul ve sonrasında Ankara, Zonguldak, İzmir illerinde İş Güvenliği Müfettişleri Grup Başkanlıkları kurulmuştur. Daha sonra Bursa, Adana, Erzurum gibi illerde de kurulan ve sayıları artırılan Grup Başkanlıkları ile işyerlerinin işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden denetimi çalışmaları yoğunlaştırılmıştır. 26 26

1946 yılında İşçi Sigortaları Kurumu kuruldu.
1946 yılında Çalışma Bakanlığı kuruldu. 1950 yılında Hastalık ve Analık Sigortası Yasası çıkarıldı. 1950 yılında Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Hakkındaki uluslararası sözleşme onaylandı. 1957 yılında İhtiyarlık Sigortası Yasası çıkarıldı. Dersin içeriği Modül Başı 27 27

1971’de 1475 Sayılı İş Kanunu çıkarıldı.
Dersin içeriği 1964 yılında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası kabul edildi. (Bu yasa ile bu alandaki düzenlemeler tek çatı altında toplanmıştır.) 1971’de 1475 Sayılı İş Kanunu çıkarıldı. Modül Başı 28 28

İş Güvenliğinin Önemi ve Amacı
Dersin içeriği Modül Başı İş Güvenliğinin Amacı Nedir? Çalışanlara sağlıklı ortam sunarak, iş kazalarına karşı korumak, İş ve işçi arasında en iyi uyumu sağlamak, Üretim güvenliğini sağlamak, İşletme güvenliğini sağlamak. İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek. 29 29

Dersin içeriği Modül Başı 30 30

İş Güvenliğinin Kapsamı ve Önemi Nedir?
Dersin içeriği Modül Başı İş güvenliği çalışmaları: Öncelikle, çalışanların can güvenliğini, Daha sonra makine, araç ve gereçlerin güvenliğini, İşyerinin güvenliğini, Çevre güvenliğini, Son olarak ta, üretilen malın güvenliğini kapsar. İŞVEREN AÇISINDAN ÖNEMİ İşyerinde işçilerden birinin kazaya uğraması işçi için olduğu kadar işveren açısından da büyük önem taşımaktadır. İş kazası işin akışını durdurarak üretim temposunu yavaşlatmakta, üretim ve verimlilik kaybına neden olmaktadır. Çalışma ortamının iyileştirilerek iş güvenliğinin sağlanması, işin akışını durduran insan, makine, malzeme, ürün ve zaman kaybına neden olan koşulların ortadan kalkmasını ya da minimize edilmesini getirecek, yüksek verimlilik ve etkinlik sağlayacaktır. İş güvenliğine yönelik çabalar aynı zamanda maliyetlerin düşmesini ve ürün düzeyinde artışı da beraberinde getirecektir. Başka bir deyişle iş kazalarının önlenmesi ikincil ya da yan bir etki olarak işyerinde verimlilik ve üretim artışına yol açmaktadır 31 31

Çünkü, bu çalışmalar çok sayıda insanı, makineyi ve çevreyi etkiler.
Bu açıdan bakınca, iş güvenliği çalışmalarının önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Çünkü, bu çalışmalar çok sayıda insanı, makineyi ve çevreyi etkiler. Bu nedenle, bir iş yerinde, iş güvenliği varsa, orada sağlık ve mutluluk vardır İş güvenliği yoksa, can kaybı, sakatlık, hastalık, para ve zaman kaybı vardır. Dersin içeriği Modül Başı 32 32

İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Sebep Olduğu Kayıplar ve Ekonomiye Etkileri Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İş kazalarının ve meslek hastalıklarının maliyetini, çalışan ve işveren açısından ayrı ayrı inceleyelim. İş kazaları ve meslek hastalıklarının işverene maliyetini, genel olarak iki başlık altında toplayabiliriz: Doğrudan Kayıplar, Dolaylı Kayıplar. İşçi Açısından İş kazalarının sonuçlarından en önemlisi tartışmasız çalışan insanın yaşamını yitirmesidir. Kuşkusuz insan yaşamının değerini ölçmek ve maliyetini değerlendirmek olanaklı değildir. İş kazalarının işçi açısından maliyetinin önemi açık olarak ortaya çıkmakta ve en büyük bedeli işçi ödemektedir. İş kazası sonucu yaşamını yitiren işçinin ailesi maddi ve manevi yıkıma uğramaktadır. İş kazasında yaşamını yitiren işçinin ailesi, kaybettiklerinin acısını çekerken diğer yandan da gelirinin azalması veya tü mden bitmesi nedeniyle geçim sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. İş kazasına uğrayan işçi sosyal güvenlikten soksun ise bu durumda ailesi herhangi bir ödenek de alamamaktadır. İş kazasına uğrayan işçi yaşamını yitirmese bile beden ve ruh sağlığında önemli kayıplar oluşabilmektedir. İş kazası sonucu çalışamayacak durumda sakat kalan veya çalışma gücü azalan işçiyi bu kez başka önemli sorun olan işsizlik beklemektedir. İş kazasına uğrayan işçi eğer sosyal güvenlik kapsamında ise geçici yada sürekli iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanmaktadır. Ancak, sürekli iş göremez duruma düştüğünde gelir yaratma yeteneği azalacak, rehabilitasyon sonrası daha düşük gelir getiren bir işte çalışmak zorunda kalacaktır. İş kazasına uğrayan işçi sosyal güvenlik kapsamında değilse yada iş kazası ölümle sonuçlanmışsa yukarıdaki olasılık da ortadan kalkmaktadır. Ülkemizde çalışanların ancak yüzde otuz beşinin sosyal sigortalar kapsamında olduğu ve ölümle sonuçlanan iş kazalarının büyük oranlara ulaştığı düşünüldüğünde konunun önemi ve iş kazalarının işçi açısından maliyetinin boyutları daha iyi kavranacaktır. İşyeri Açısından İş kazaları neden oldukları acı ve izdırapların yanı sıra makine, malzeme, ürün kayıplarına da neden olmakta ve verimliliği düşürmektedir. Uluslararası kuruluşlarca yapılan araştırmalar iş güvenliği ile iş gücü verimliliği arasında karşılıklı etkileşim olduğunu, sağlık ve güvenli işyerlerinde verimliliğin arttığını ortaya koymuştur. İş kazalarının önlenerek iş güvenliğinin sağlanması, ikinci yada yan etki olarak işyerinde verimlilik ve üretim artışına da yol açmaktadır. İş kazaları işin akışını durdurarak üretim kesintiye uğramasına neden olmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) araştırmalarında üretimde kullanılan makine ve tezgahlarda koruma sistemlerinin geliştirilerek iş güvenliğinin sağlanması sonucu önemli ölçüde üretim artışı sağlandığı saptanmıştır. İş kazaları nedeniyle üretim araçlarında ve iş gücünde uğranılan kayıplar üretim maliyetlerini de olumsuz yönde etkilemektedir. İş kazaları verimlilik ve üretim etkinliği üzerindeki kayıpların yanısıra makine, araç, gereç ile hammadde, malzeme ve ürün kayıplarına en önemlisi ise iş gücü kayıplarına neden olmaktadır. İş kazaları sonucu üretimin durması, gerekli yeniden düzenleme ve onarım çalışmaları da diğer kayıpları oluşturmaktadır. Ayrıca iş kazalarının işçiler üzerindeki etkisi ile iş yavaşlamakta, yaralanan işçiye yardımcı olan işçiler ve gözlemci personel ile olayı izleyen işçiler ve üst düzey yöneticilerinin zaman ve iş gücü kayıpları ortaya çıkmaktadır. İş kazaları sonucu işçilerin moral bozukluğu ve çekingenliği artmakta bu da üretimde niteliksel ve niceliksel düşmelere neden olmaktadır. Yine iş kazasına uğrayan işçinin yerine yenisinin bulunup yerleştirilmesi, eğitilmesi ve gerekli niteliklerin kazandırılması işletmeye ek maliyetler yüklemektedir. 33 33

İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları.
Doğrudan Kayıplar Dersin içeriği Modül Başı İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları. Kazazedeye ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri. Kazazedeye veya ailesine ödenen tazminatlar. Mahkeme giderleri. Ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri. 34 34

Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz: İş gücü kaybı,
Dersin içeriği Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz: İş gücü kaybı, Üretim kaybı, Siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar, Üst makam ve hükümetçe yapılan soruşturma masrafları, Ülke ekonomisinin uğradığı kayıplar. Modül Başı 35 35

İş Gücü Kaybı Kazazedenin çalışamaması nedeniyle.
Dersin içeriği İş Gücü Kaybı Modül Başı Kazazedenin çalışamaması nedeniyle. Kazazedeye yapılan ilk yardım nedeniyle. Kazazedenin işyeri arkadaşlarının verdikleri aralar nedeniyle. Usta ve yöneticilerin kazayı incelemek için kaybettikleri zaman nedeniyle. Yasal işlemler için kaybedilen zaman nedeniyle oluşan kayıplar. 36 36

Üretimin aksaması nedeniyle iş akışı ve programdaki gecikmeler.
Üretim Kaybı Dersin içeriği Modül Başı Üretimin aksaması nedeniyle iş akışı ve programdaki gecikmeler. Makinelerin durması ya da hasara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. Malzeme ve hammaddenin zarara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. Kazaya uğrayan işçinin işine dönmesi halinde verimdeki düşmeler nedeniyle oluşan kayıplar. 37 37

Siparişlerin Zamanında Karşılanamamasından Doğan Kayıplar
Dersin içeriği Modül Başı Firmanın şöhret kaybı. Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları. Erken teslim halinde alınabilecek primlerin alınamamasından doğan kayıplar. Pazar payının düşmesi. 38 38

Ülke Ekonomisinin Uğradığı Kayıplar
Dersin içeriği Ülke Ekonomisinin Uğradığı Kayıplar Modül Başı Sosyal güvenlik sistemi ile hastane, rehabilitasyon merkezi gideri gibi toplumun tümüne yüklenen maliyetler oluşur. Bütçeden sağlık için ayrılan pay artar. Ülke ekonomisinin üretken kapasitesi olumsuz yönde etkilenir. Milli kaynaklar yok olur. Milli kalkınma yavaşlar ve refah azalır. 39 39

İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Çalışan Açısından Maliyeti Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İş kazalarının ve meslek hastalıklarının çalışan açısından en önemli sonucu, çalışanın hayatını kaybetmesidir. İnsan yaşamının değerini ölçmek ve maliyetini değerlendirmek mümkün değildir. Hayatını kaybeden işçinin ailesi maddi ve manevi yıkıma uğramaktadır. İşçi Açısından İş kazalarının sonuçlarından en önemlisi tartışmasız çalışan insanın yaşamını yitirmesidir. Kuşkusuz insan yaşamının değerini ölçmek ve maliyetini değerlendirmek olanaklı değildir. İş kazalarının işçi açısından maliyetinin önemi açık olarak ortaya çıkmakta ve en büyük bedeli işçi ödemektedir. İş kazası sonucu yaşamını yitiren işçinin ailesi maddi ve manevi yıkıma uğramaktadır. İş kazasında yaşamını yitiren işçinin ailesi, kaybettiklerinin acısını çekerken diğer yandan da gelirinin azalması veya tü mden bitmesi nedeniyle geçim sorunları ile karşı karşıya kalmaktadır. İş kazasına uğrayan işçi sosyal güvenlikten soksun ise bu durumda ailesi herhangi bir ödenek de alamamaktadır. İş kazasına uğrayan işçi yaşamını yitirmese bile beden ve ruh sağlığında önemli kayıplar oluşabilmektedir. İş kazası sonucu çalışamayacak durumda sakat kalan veya çalışma gücü azalan işçiyi bu kez başka önemli sorun olan işsizlik beklemektedir. İş kazasına uğrayan işçi eğer sosyal güvenlik kapsamında ise geçici yada sürekli iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanmaktadır. Ancak, sürekli iş göremez duruma düştüğünde gelir yaratma yeteneği azalacak, rehabilitasyon sonrası daha düşük gelir getiren bir işte çalışmak zorunda kalacaktır. İş kazasına uğrayan işçi sosyal güvenlik kapsamında değilse yada iş kazası ölümle sonuçlanmışsa yukarıdaki olasılık da ortadan kalkmaktadır. Ülkemizde çalışanların ancak yüzde otuz beşinin sosyal sigortalar kapsamında olduğu ve ölümle sonuçlanan iş kazalarının büyük oranlara ulaştığı düşünüldüğünde konunun önemi ve iş kazalarının işçi açısından maliyetinin boyutları daha iyi kavranacaktır. 40 40

Çalışma gücü azalan işçiyi, işsizlik sorunu beklemektedir.
Çalışan, sosyal güvenlikten yoksun ise ailesi herhangi bir tazminat alamamaktadır. Çalışan, yaşamını yitirmese bile beden ve ruh sağlığında önemli kayıplar oluşabilir. Çalışma gücü azalan işçiyi, işsizlik sorunu beklemektedir. Çalışan, (eğer sosyal güvenlik kapsamında ise) sürekli iş göremez duruma düştüğünde, düşük gelir getiren bir işte çalışmak zorunda kalacaktır. Dersin içeriği Modül Başı 41 41

Dersin içeriği Çalışan kişi, sosyal güvenlik kapsamında değilse, yukarıdaki ihtimal de ortadan kalkmaktadır. Ülkemizde, çalışanların çoğunluğunun sosyal güvenlik kapsamında olmadığı düşünülürse konunun işçi açısından önemi ve iş kazalarının maliyeti daha iyi anlaşılacaktır. Modül Başı 42 42

B-ÇEVREDE GÜVENLİĞİ TEHDİT EDİCİ UNSURLAR
Dersin içeriği B-ÇEVREDE GÜVENLİĞİ TEHDİT EDİCİ UNSURLAR Modül Başı Biyolojik Tehditler Biyolojik zararlılar, yapılan işin niteliğinden kaynaklandığı gibi, işyerinde bulunan hasta insanlardan da bulaşabilirler. Değişik iş alanlarında karşılaşılan biyolojik zararlılar, işyerlerindeki olumsuz şartlardan dolayı daha fazla etki gösterirler. 43 43

Biyolojik tehditler üç guruba ayrılır: Mikroorganizmalar*, Vektörler*,
Dersin içeriği Biyolojik tehditler üç guruba ayrılır: Mikroorganizmalar*, Vektörler*, Hasta insan ve hayvanlar. Modül Başı Mikroorganizmalar: gözle görülemeyecek kadar küçük olan ama insanları hasta eden canlılardır. Vektörler: insanları hasta edici mikroorganizmaları taşıyan sivrisinek, sinek, böcek gibi canlılardır. 44 44

Kimyasal Tehditler Tahriş edici kimyasal maddeler
Dersin içeriği Tahriş edici kimyasal maddeler Tahriş edici maddeler arasında, en önemlileri, deriye daha derin nüfuz ederek tehlike oluşturan sıvılardır. Bunlar çoğunlukla, aşağıda örnek verilen kuvvetli asitler ve bazlardır. Sodyum Hidroksit [Sudkostik] (NaOH), Nitrik Asit (HNO3), Hidroklorik Asit (HCl), Sulfirik Asit (H2SO4), Hidroflorik Asit (HF) v.b Modül Başı 45 45

Hidroksitli Kireç (KOH), Katı Sodyum Hidroksit [Südkostik] (NaOH),
Tahriş edici katı kimyasal maddeler* de uzun süre aynı yerde kaldıklarında hücrelerin salgıladıkları sıvılarla çözünerek tahriş etkisi gösterirler Bu katı maddelere örnek olarak ta; Hidroksitli Kireç (KOH), Katı Sodyum Hidroksit [Südkostik] (NaOH), Söndürülmemiş Kireç (CaO), Toz halinde Kalsiyum Karpit (CaC2), vb. gösterilebilir. Dersin içeriği Modül Başı *Tahriş edici kimyasal maddeler göz için en büyük tehlikeyi teşkil eder. Bir damlası dahi gözü kör edebilir. Bu yüzden bu tür tehlikelerin tehdidi altındaki yangın yerlerinde; gözleri korumak için maske, elleri ve ayakları korumak için lastik veya plastik eldiven ve çizme kullanılmalı, deri eldiven ve ayakkabı kullanılmamalıdır. Çünkü deri tahriş edici maddeyi içine çekeceğinden çok tehlikelidir. Özel durumlarda plastik veya özel kaplanmış komple elbiseler kullanılmalı ve koruyucu elbisenin pantolon paçasının çizmenin üzerine taşmasına dikkat edilmelidir. 46 46

Boğucu kimyasal maddeler
Dersin içeriği Modül Başı Boğucu gazlar solunum yoluyla vücuda girerler. Nefes yolları ve akciğerleri tahrip etmek suretiyle solunum sistemini etkilerler. Kanın ödemine neden olup, akciğerlerin sıvı ile dolması ve oksijen yetersizliği nedeniyle ölüme sebep olabilirler. Bu gruptaki maddeler; klor, fosgen, difosgen ve klorpikrin gazlarıdır. 47 47

Dersin içeriği Çok uçucu olan bu gruptaki gazların, genellikle renksiz ve yeni biçilmiş çayır, çürümüş saman ve mısır püskülü kokusu gibi kokuları vardır. Fizyolojik Etkileri, göğüste darlık ve solunum güçlüğü, öksürük ve gözlerde yaşarma, yorgunluk, dudaklarda morarma, burun ve boğazlarda tahriş ve akıntı, bulantı ve kusma şeklindedir. Modül Başı Bu maddeler, havadan ağır gazlar olup yüzeyde birikirler. Ancak gaz oldukları için kalıcılıkları yoktur. 48 48

Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler
Dersin içeriği Modül Başı Genel olarak, uyuşukluk, ağrı dindirici, uyku ve rehavet vericidirler. Bazıları şunlardır: Morfin türü ağrı kesiciler, acıyı dindirir, uyuşukluk ve uyku verirler. Düzenli kullanımı daima korkunç sonucu olan fiziksel bağımlılığa götürür. Alkol, depresan etki yapar. Adli açıdan sorun oluşturmaz, ancak kişinin ne miktar alkol aldığı bazı durumlarda önem kazanır. 49 49

Dersin içeriği Eroin, morfinin bazı kimyasal maddelerle tepkimeye sokulmasıyla sentetik olarak elde edilir. Suda kolay çözündüğünden damara kolayca enjekte edilebilir. Ayrıca deri altına verilebilir ve buruna çekilebilir. Yüksek derecede psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapar. Benzodiazepinler ve Barbitüratlar ise tedavi amaçlı kullanılan anestezik ve narkotik kimyasal maddelerdir. Modül Başı 50 50

Sistemik zehirler Dersin içeriği Modül Başı Canlı organizmaların ya da dokuların işlevini bozmak suretiyle etkisini gösteren kimyasal gazlara “sistemik zehirler” denir. Sistemik zehirlerin en yaygın olanları; Hidrojen Siyanür ve Hidrojen Sülfür’dür. Hidrojen Siyanür: Renksiz, hafif acı badem kokulu ve alev alabilen bir gazdır. Kaynama noktası: 26 0C olup, sudaki çözünürlüğü fazladır. 51 51

Dersin içeriği Hidrojen Sülfür: Renksiz, havadan ağır, kendine özgü çürük yumurta kokusu olan bir gazdır. Petrol alanları, kanalizasyon ve kimyasal endüstri alanlarında sıkça rastlanan, parlayıcı ve yanıcı bir gazdır. Endüstride karşılaşılan birçok maddenin buharı ve bazı gazlar da sistemik zehir etkisi gösterirler. Örnek olarak; benzen, cıva buharı, fosfor ve bileşikleri, kurşun oksit buharı gösterilebilir. Modül Başı 52 52

Dersin içeriği Benzenle* uzun süreli karşılaşma, çalışanı kan kanserine kadar götürebilir. Cıva da endüstride çok kullanılan bir maddedir. Cıvayla fazla temas edilmesi halinde, baş ağrısı, yorgunluk, psikolojik bozukluklar vb. hastalıklara yakalanma ihtimali artar. Fosfor ise, karaciğerde tahriş, kansızlık, kemik iltihabı vb. hastalıklara yol açabilir. Modül Başı *Taş kömürü katranından elde edilir. Renksiz, kendine özgü kokusu olan uçucu bir sıvı olup, parlayıcı ve yanıcıdır. 53 53

Partiküler maddeler (tozlar)
Dersin içeriği Havada asılı olarak kalabilen, ağırlığı nedeni ile çökme eğilimi gösteren, katı parçacıklara “toz” denir. Maden tozu, kömür tozu, ağaç tozu, kıl, yün, vb. tozların küçüldükçe yutulma ihtimali artacağından tehlikesi de artar. Tozların başlıca sakıncaları şunlardır: Deride ve mukozda* tahriş yapar. Akciğerde iltihap yapar. Alerjik etki yapar. Akciğer kanserine neden olabilir. Modül Başı Kaynak: İş Güvenliği (Abdullah GÖRKEM) *Muköz bezler; hücrenin büyük kısmında yapışkan musin maddesi bulunur. Salgı kıvamlı, kaygan ve yapışkandır. Salgılarına mukus denir. Mukus, bulunduğu epitelin üst yüzeyini korumaya yardımcı olur. Hücrelerin çekirdekleri, yassılaşmıştır ve bazal kısımda bulunur. Muköz bez hücreleri, metakromazi özelliği gösterirler. Çok hücreli ilkel hayvanların ve bitkilerin çoğunda muköz hücreler bulunur. Islak ve nemli yerlerde bulunan kayganlık bundan kaynaklanır. Goblet hücreleri, çenealtı ve dilaltı tükürük bezleri , dişi üreme kanalı ve yemek borusu bu tip beze örnektir. 54 54

Işık ve Aydınlatma Bozuklukları
Fiziki Tehditler Dersin içeriği Modül Başı Işık ve Aydınlatma Bozuklukları Çalışma ortamında kullanılan araç-gereçlerin yeterince görülmesi çok önemlidir. Yetersiz ve uygun olmayan aydınlatma, iş verimini ve işçi sağlığını olumsuz yönde etkileyerek iş kazası riskini artırır. İki çeşit aydınlatma vardır: Tabii (Doğal) aydınlatma, Suni aydınlatma. 55 55

Renkler ve İnsanlar Üzerindeki Etkileri
Dersin içeriği Modül Başı Renk nedir? Renk; ışığın değişik dalga boylarının gözün retinasına ulaşması ile ortaya çıkan bir algılamadır. Bu algılama, ışığın maddeler üzerine çarpması ve kısmen soğurulup kısmen yansıması nedeniyle çeşitlilik gösterir. Bunlara “renk tonu” veya “renk” denir. 56 56

Dersin içeriği Tüm dalga boyları birden, aynı anda gözümüze ulaşırsa, bunu beyaz, hiç ışık ulaşmazsa siyah olarak algılarız. İnsan gözü, 380 nm ile 780 nm arasındaki dalga boylarını algılayabildiği için, elektromanyetik dalgaların bu bölümüne “görünen ışık” denir. Modül Başı 57 57

Renklerin İnsan Üzerindeki Etkileri:
Dersin içeriği Modül Başı Günlük hayatımızda kullandığımız bir söz vardır: “Zevkler ve renkler tartışılmaz.” Ancak, son yıllarda yapılan bazı çalışmalar, renklerin insanlar üzerinde bazı etkilerinin olduğunu ortaya çıkarmıştır. Uzmanların yaptığı araştırmaların sonucunda, renklerin, yaydıkları titreşimler yoluyla değişik hormonlar üzerinde farklı uyarıcı etkilerinin olduğu anlaşılmıştır. Buna bağlı olarak ta, insanların ruh halinin ve bedensel fonksiyonlarının etkilendiği görülmüştür. 58 58

Bu araştırmalar sonucunda, renklerin insanlara etkisi şu şekilde belirlenmiştir:
Dersin içeriği Modül Başı Beyaz; istikrarı, devamlılığı ve temizliği simgeler. Beyaz giysiler kişinin temiz olduğu imajını verir. Siyah; ağırbaşlılık ve ciddiyetle özdeşleşmiştir. Gücü ve tutkuyu temsil etmekle birlikte, hırsın da bir ifadesidir. Kırmızı; canlılık ve dinamizmi simgeler, mutluluğu temsil eder. Gri; gözün en rahat algıladığı renklerden biridir. Hareketsizliği, yavaşlığı ve ciddiyeti temsil eder. 59 59

Pembe; rahat hissettiren ve dinlendiren bir renktir.
Dersin içeriği Kahverengi; gerçekçiliğin, plan ve sistemin rengidir. Kahverengi insanı hızlandırır. Pembe; rahat hissettiren ve dinlendiren bir renktir. Turuncu; enerji ve heyecan veren bir renktir. Diyalog ve mizah yeteneğini arttırır. Yeşil; huzuru ve üretkenliği temsil eder. Ayrıca, güven ve rahatlık veren bir renktir. Sarı; geçiciliğin ve dikkati çekiciliğin ifadesidir. Uyarıcı özelliği vardır ve insanları daha dinamik ve neşeli olmaya teşvik eder. Modül Başı 60 60

Dersin içeriği Mor; nevrotik* duyguları açığa çıkardığı, insanları bilinç altında korkuttuğu tespit edilen bir renktir. Konsantrasyon sağlamak için mordan daha iyi bir renk düşünülemez. Mavi; huzuru ve sakinliği temsil eder. İnsanlar üzerinde yumuşaklık, sevecenlik, tazelik gibi hisler uyandırır. Lacivert; sonsuzluğu ve otoriteyi temsil eder. İnsanların üzerinde başarılı ve güçlü imajı bırakır. Modül Başı Nevrotik: kişisel anlamda sorunları olan ve bunu da çevresine yansıtmaktan kaçınmayan kişi. 61 61

Ses ve Gürültü Ses nedir?
Dersin içeriği Modül Başı Ses nedir? En basit olarak ses; “kulağımızı uyaran ve bu yolla beynimizde duyumlara yol açan etkiler” şeklinde tanımlanır. İnsan kulağının algılayabildiği ses, herhangi bir kaynağın oluşturduğu titreşimden doğar, bir taşıyıcı aracılığıyla iletilir ve kulak ile beyin tarafından algılanır. 62 62

Gürültü nedir? Dersin içeriği Modül Başı İnsanlar üzerinde olumsuz etki yapan ve hoşa gitmeyen seslere “gürültü” denir. Gürültü şiddeti birimi desibel’dir. Desibel dB harfleri ile gösterilir. Sıfır (0) desibel duyma eşiğidir (sınırıdır). Yani sıfır desibelin altındaki sesleri duyamayız. Gürültünün insan sağlığı için zararlı olduğu eşik değer dB olarak kabul edilmiştir. Desibel: Ses şiddetini gösteren birimin onda biridir. Kulağın ses şiddeti bakımından sınırları arasındaki fark oldukça büyük olduğundan, aritmetik ses şiddetinden ziyade pratikte logartimik eşel yani desibel kullanılmaktadır. Desibel "db" ile gösterilir. Desibel adı telefonun mucidi olan Alexander Graham Bell' in isminden kaynaklanmıştır. Desi onda bir demektir, bel de BELL soyadından gelir. 63 63

Ses ve Gürültüye Karşı Alınması Gereken Tedbirler Nelerdir?
Dersin içeriği Ses ve Gürültüye Karşı Alınması Gereken Tedbirler Nelerdir? Modül Başı Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması, Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi, Kamuya açık olan yerler ile yerleşim alanlarında, müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek seviyede yüksek sesle kullanılmasının önlenmesi, 64 64

Yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımının sağlanması,
Dersin içeriği İşyerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza (Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen sınırlara) indirilmesi, Yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımının sağlanması, Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin seslerinin rahatsızlık verecek seviyede yükseltilmesinin önlenmesi. Modül Başı 65 65

İş Kazalarının Oluş Nedenleri Nelerdir?
C-KAZA VE YARALANMA Dersin içeriği Modül Başı İş Kazalarının Oluş Nedenleri Nelerdir? Yapılan bilimsel değerlendirmeler sonucunda; iş kazalarının nedenleri genel olarak dört gurupta toplanmıştır: Malzeme (kullanılan madde), Makine ve teçhizat, Çevre, İnsan. 66 66

1-Malzeme (Kullanılan madde):
Dersin içeriği Modül Başı Malzemenin kimyasal, fiziksel, atomistik özellikleri, Kullanılan maddenin yapısına uygun üretim sisteminin seçilmemiş olması. 67 67

Yeterli koruyucu tedbirlerin alınmaması,
2-Makine ve Teçhizat: Dersin içeriği Modül Başı Malzeme yorgunluğu, Yeterli koruyucu tedbirlerin alınmaması, İşe uygun olmayan araç-gereç seçimi ve yanlış kullanım. 68 68

Sıcaklık, nem, aydınlanma, gürültü gibi fiziksel etkiler,
3-Çevre: Dersin içeriği Modül Başı Sıcaklık, nem, aydınlanma, gürültü gibi fiziksel etkiler, Çalışma şartlarının sağlıksız olması, Mekanik etkiler. 69 69

4-İnsan: Eğitim ve bilgi eksikliği, Dalgınlık, dikkatsizlik,
Dersin içeriği Eğitim ve bilgi eksikliği, Dalgınlık, dikkatsizlik, İlgisizlik, düzensizlik, Bedenin işe uyumsuzluğu, İş yoğunluğu, Aile düzeni, Kişinin fiziksel ve ruhsal yapısına uymayan iş. Beslenme yetersizliği, vb. Modül Başı 70 70

Dersin içeriği Yukarıda sayılan faktörler incelendiğinde iş kazalarının sebebinin, genellikle kazadan hemen önceki hal ve hareketlere bağlı olduğu görülür. Bu sebeple, genel anlamda iş kazalarının nedeni; emniyetsiz durumlar veya emniyetsiz hareketlerdir diyebiliriz. Modül Başı 71 71

Kaza ve Yaralanmanın Analizi
Dersin içeriği Modül Başı Mesleğe Göre Analiz Çalışılan işin konusuna göre yapılan iş kazası analizidir. Bunlardan bazıları: Elektrik, elektronik işkolu kazaları, Maden işkolu kazaları, Ağaç işleri kazaları, Metal işleri kazaları, İnşaat işkolu kazaları vb. 72 72

Tezgâh, Makine ve Avadanlıklara Göre Analiz
Dersin içeriği Tezgâh, Makine ve Avadanlıklara Göre Analiz Modül Başı İş kazalarının; tezgah, makine ve takımların kullanılması bakımından analizidir. Matkabın elbiseyi, kravatı sarması, Testerenin eli kesmesi, Torna, frezede parçanın fırlaması, Boru bükme makinesinde elin silindire kaptırılması, Giyotin makasa el veya kolun kaptırılması vb. 73 73

İş ve İşlemlere Göre Analiz
Dersin içeriği Modül Başı İmalat, tamirat ve hizmet sırasında yapılan iş ve işlerin özelliği ve çeşidine göre yapılan analizdir. Bunlardan bazıları; Motor sökümü ve bakımı, Tavan kalıbı yapımı, Toprak kazma, Döküm, Demir toplama, vb. 74 74

Yaralanma Şiddetinin Belirtilmesi
Dersin içeriği Modül Başı Kaza Tekrarlama Oranı: Bir işyerinde, iş kazalarının 1 milyon iş saatine göre, ne kadar sıklıkta olduğunu gösteren orandır. Şu şekilde hesaplanır: Toplam Çalışma Saati (ti); Yıllık Ortalama İş Saati olan 2.400’ün (300 gün x 8 saat = gün. saat ’in ) Eleman Sayısı ile çarpımıyla bulunur. (ti=2.400 x Eleman Sayısı ) 75 75

Kaza Şiddet (Ağırlık) Oranı
Dersin içeriği Modül Başı Bir iş yerinde, iş kazalarının 1 milyon iş saati içerisinde ne ölçüde ağır ve ciddi olarak gerçekleştiğini gösteren orandır Şu şekilde hesaplanır: 76 76

İnsanların En Çok Yaralanan Uzuvları
Dersin içeriği Modül Başı İş kazaları sonucunda zarar gören organlar, işkollarına göre büyük farklılıklar göstermekle birlikte, İLO verileri şu oranları ortaya çıkarmaktadır. 77 77

İş Kazalarına Karşı Alınabilecek Tedbirler
Dersin içeriği Modül Başı Öncelikle, işveren iş güvenliği ile ilgili koruyu malzemeleri temin etmelidir. İş ve işyeri güvenliği konusunda belirli aralıklarla eğitim çalışmaları yapılmalıdır. Çalışanlar, yaptıkları iş ve tehlikeleri konusunda bilgilendirilmelidir. İşe alınan yeni işçiye, işiyle ilgili bilgiler verilmeli, işçi bir süre usta nezaretinde çalıştırılarak işe alıştırılmalıdır. 78 78

Dersin içeriği İşçiye, çalıştığı makine ve kullandığı malzemelerin özellikleri, ortaya çıkabilecek tehlikeler öğretilmeli ve bu tehlikelerden korunma yöntemleri anlatılmalıdır. Unutulmamalıdır ki iş kazalarının sebeplerinden biri de bilgi eksikliğidir. İşveren, işçilerin iş güvenliği kurallarına uyup uymadıklarını kontrol etmeli ve uymaları için gerekli tedbirleri almalıdır. Modül Başı 79 79

D-YANGIN Dersin içeriği Yangın Nedir? Herhangi bir yanıcı maddenin, çeşitli nedenlerle oksijenle kimyasal reaksiyona girmesi sonucu ısının açığa çıkmasına “yanma” denir. İstenmeyen ve zarar veren, kontrolden çıkmış yanma olayına “yangın” denir. Modül Başı 80 80

Yangının Nedenleri Nelerdir?
Dersin içeriği Yangının Nedenleri Nelerdir? Modül Başı Korunma önlemlerinin alınmaması, Bilgisizlik, İhmal, Kazalar, Sabotaj, Sıçrama, Doğa olayları. 81 81

Yangına Karşı Alınması Gereken Önlemler
Dersin içeriği Modül Başı Yapısal Olarak Alınabilecek Önlemler: Yapılarda yanmaz veya yanması güç yapı malzemeleri kullanılmalı, Yangının yayılmasını önlemek amacıyla, yangın bölümleri oluşturulmalı, Dumanların yayılmasını önlemek için duvardan sızmalar önlenmeli, Yangına yüksek derecede dayanıklı yapı oluşturulmalı, 82 82

Yangının etkilerinden korunmuş, kaçış yolları sağlanmalı,
Dersin içeriği Yangının etkilerinden korunmuş, kaçış yolları sağlanmalı, Ateşleyici ve yanıcı malzeme kaynakları binalardan ayrılmalı, Her an çalışabilecek durumda yangın söndürme cihazları bulundurulmalıdır. Modül Başı 83 83

Organizasyon Bakımından Yangından Korunma Önlemleri:
Dersin içeriği Modül Başı İyi bir bina idaresi, Gerekli yasakların konularak takibinin yapılması, Tesisatın sık sık kontrolden geçirilmesi, Yangın tatbikatının yapılması, Acil ışıklandırma sisteminin kurulması, Korunma sistemi ve planının düzenli kontrolünün yapılması, vb. 84 84

Evlerde Alınacak Önlemler Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı Bacalar düzenli olarak temizlenmelidir. Yangın ihtimali yüksek olan soba, kalorifer ve mutfak ocaklarını kullanırken azami dikkat gösterilmelidir. Çocukların ateşle oynamalarına engel olunmalıdır. Ev içerisinde sigara içilmemelidir. Elektrikli ısıtıcılar perde, koltuk gibi yanıcı eşyalardan uzak tutulmalıdır. 85 85

Elektrik donanımı, ehliyet sahibi kişilere kontrol ettirilmelidir.
LPG tüpü ve doğalgaz kombilerinin bulunduğu mutfak ve banyo havalandırmaları sık sık kontrol edilmelidir. Evlerde, yangına karşı korunma cihaz ve donanımları bulundurulmalıdır. Dersin içeriği Modül Başı 86 86

İşyerlerinde Alınacak Önlemler Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı Yangın talimatnamesi hazırlanarak uygun bir yere asılmalıdır. Yangın söndürme cihazlarının mutlaka bulundurulmalı, bakımları zamanında yapılmalıdır. Çalışanlar arasında, söndürme, kurtarma, koruma ve ilk yardım ekipleri kurulmalıdır. Yanıcı maddeler iş yerinin uygun bir yerinde bulundurulmalıdır. 87 87

İşyerlerinde uygulanan sigara içilmemesi kuralına uyulmalıdır.
Kaynak ve kesme işlemlerinde gereken özen ve dikkat gösterilmelidir. Elektrik tesisatları periyodik olarak kontrol edilmelidir. İşyerinde yangın alarm sistemi kurulmalıdır. Çalışanlara yangın ve yangından korunma hakkında bilgi verilmelidir. Dersin içeriği Modül Başı 88 88

İşyerlerinde Çıkabilecek Yangınlar
Dersin içeriği Modül Başı İş yerlerinde yangınlar genellikle; Arızalı veya eskimiş elektrik donanımında oluşan kısa devrelerden, Hammadde veya mamul maddelerin tutuşmasından, İş güvenliği kurallarına uyulmamasından meydana gelir. İş yerlerinde yangına karşı gerekli tedbirler alınmalı ve çalışanlar eğitilmelidir. 89 89

E-İLK YARDIM İnsan Vücudu
Dersin içeriği Modül Başı İnsan Vücudu İskelet: Kemiklerden oluşmuş, eklem ve bağlarla birbirine tutturulmuş,etrafı kaslarla sarılı destek yapıya “iskelet” denir. İskelet veya iskelet sistemi, canlıya fiziksel destek sunan,iç organların korunmasını sağlayan bir organdır. İskelet, organizmanın kendine özgü şeklinin oluşmasını sağlar. 90 90

Dersin içeriği Kaslar ve hareket: İskeletin üzerini sararak vücuda şekil veren, kasılıp gevşeme özelliğiyle hareketi sağlayan yapıya “kas” denir. Kasılan bir kas; kısalır, sertleşir ve şişer. Gevşeyen bir kas ise uzar, yumuşar ve incelir. İskelet kasları çoğunlukla kirişlerle (tendon) farklı iki kemiğe bağlandığından kasların kasılıp gevşemesi, eklemlerde hareket meydana getirir. Kaslar, beyinden gelen sinir uyarılarını alarak kasılır. İnsanda hareket; sinir, iskelet, kas ve eklem sisteminin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir. Kas, vücutta bulunan, gelişmekte olan asıl hücreciklerin mezodermal tabakalarından oluşan, büzülebilen bir dokudur. Vücuttaki görevi güç oluşumu ve dış veya iç (organlar arası) hareket sağlamaktır. Kas hareketlerinin büyük çoğunluğu bilinç dışında gerçekleşir ve yaşam için gerekli fonksiyonların gerçekleşmesi için büyük önem taşımaktadır (kalbin kasılarak kan pompalaması gibi). Gönüllü kas hareketleri vücüdun hareket etmesi için kullanılır. Kaslar, çizgili, düz ve kalp kası olmak üzere üçe ayrılır. Çizgili kaslar, isteğimiz doğrultusunda çalışan kaslardır. Düz kaslar isteğimiz dışında çalışır. Kalp kası da bir çizgili kas olmasına rağmen, isteğimiz dışında çalıştığı için, kalp kası adı verilmiştir. Kasların faydaları şunlardır. 1 iskeletle birlikte vücudumuza şekil verir. 2 kemiklere destek görevi yapar. 3 iskeleti oluşturan kemik ve eklemleri hareket ettirir. 4 bu hareketlilik vücudumuzun hareketini sağlar Kas Sistemi İskeletin üzerini sararak vücuda şekil veren, kasılıp gevşeme özelliğiyle hareketi sağlayan yapıya kas denir. Kasları oluşturan ipliksi yapılara kas lifi denir. Çok sayıda kas lifi birleşerek kas demeti denen kalın iplikleri oluşturur. Çizgili kasların kemiklere tutunmasını sağlayan yapılara kas kirişi ya da tendon adı verilir. Kasların Çalışması Kasılan bir kas; kısalır, sertleşir ve şişer. Gevşeyen bir kas ise uzar, yumuşar ve incelir. İskelet kasları çoğunlukla kirişlerle (tendon) farklı iki kemiğe bağlandığından kasların kasılıp gevşemesi, eklemlerde hareket meydana getirir. Kaslar, beyinden gelen sinir uyarılarını alarak kasılır. Kasılma esnasında çok enerji harcanır. İnsanda hareket; sinir, iskelet, kas ve eklem sisteminin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir. 91 91

Dersin içeriği Dolaşım sistemi: Dolaşım sistemi, maddelerin vücuttaki dolaşımını sağlayan organ sistemidir. Ayrıca, vücut sıcaklığını ve pH’yi* dengelemeye de yardımcı olur. Besin ve oksijenin hücrelere götürülmesi ve hücrede oluşan atıkların (karbondioksit ve zararlı madde) hücrelerden dışarı atılmasını da dolaşım sistemi sağlar. İnsanda dolaşım sistemi; kan, kalp, kan damarları ve lenf sisteminden oluşur. Modül Başı *pH Nedir? Bir maddenin asit veya alkali değerini anlamak için kullandığımız ölçüye pH (potansiyel hidrojen) denir. Maddenin içindeki asit nitelikli hidrojen iyonlarının yoğunluğuna göre ölçüm yapılır. pH cetveli arasıdır. 0 aşırı asit, 14 de aşırı alkali demektir. 7 pH derecesi ise ne asit ne alkali yani maddenin nötr olduğunu gösterir. Bedenimizin bizi koruma çabası Modern yaşamda sürekli asit oluşturan etkilere maruz kalırız. Metabolizmanın kendisi asit oluşturur. Çevremizdeki kirlilik ve kimyasallar da bedenimizde asit oluşumunu artırır. İyi bir pH dengesi yakalayın ve iyi hissedin Organlarımızın pH dereceleri küçük farklılıklar gösterse de bedenimiz için ideal ortam hafif alkali olandır. Kanı doğru bir pH derecesinde tutmak bedenimizin en önemli görevidir. Ufak sapmaların bile sağlığımız üzerinde büyük etkileri olur 92 92

Dersin içeriği Solunum sistemi: Hücrelerimizde, besinlerin oksijenle yakılmasıyla su, karbondioksit ve enerji açığa çıkar. Canlılarda, hücrelere oksijen iletilmesi ve bu oksijenin yakılması sonucunda oluşan karbon dioksitin dışarıya atılması olayına “solunum”, bunu gerçekleştiren sisteme de “solunum sistemi” denir. Solunum sistemi; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerden meydana gelir. Modül Başı Solunum Sistemi: Canlılık faaliyetlerinin gerçekleşmesi için enerji gerekir. Hücrelerimizde mitekondrilerde besinlerin oksijenle yakılmasıyla su, karbondioksit ve enerji açığa çıkar. Canlıların büyük bir bölümü hayatını devam ettirebilmek için hücrelere oksijen iletmek ve hücrelerde oluşan karbon dioksiti de dışarıya atmak zorundadır. Bu olaya solunum, bunu gerçekleştiren sisteme de solunum sistemi denir. Solunum Sisteminin Görevleri 1. Atmosferde bulunan oksijen gazını dolaşım sistemine aktarır. 2. Hücre içi solunumu sonucu oluşan atık maddeler (karbondioksit, su buharı) dolaşım yoluyla akciğere taşınır. Bu atık maddeleri vücuttan uzaklaştırır. Solunum Organları a. Burun: İnsanda solunum sistemi burunla başlar. Burnun yapısında kıllar, mukuslu yüzey ve yüzeye yakın kılcal damarlar bulunur. Bu yapılar, solunum esnasında alınan havanın, mikrop ve tozlarının tutulmasını, ısınmasını ve nemlendirilmesini sağlar. b. Yutak: Ağız ve burun boşluğunun birleştiği yerdir. Alınan havanın soluk borusuna, besinlerinde yemek borusuna geçmesini sağlar. c. Gırtlak: Yutaktan gelen havayı solukborusuna ileten organdır. Kıkırdaktan yapılmıştır. Ses telleri gırtlakta bulunur. d. Soluk Borusu: Yutak ile akciğer arasında bulunur. Kıkırdak halkalı yapıdadır. Akciğere hava iletimini sağlar. Soluk borusunun içinde titrek tüylü epitel doku bulunur. Ayrıca soluk borusunun içi kaygan ve yapışkan sıvı ile kaplıdır. Bu madde toz ve mikropları tutar. e. Akciğer: sağ ve solda birer adet bulunur. Soluk borusu akciğerlere gelince bronş adı verilen iki kola ayrılır. Her bir kol ise yan kollara ayrılır. Her bir yan kola bronşçuk denir. Bronşçukların ucunda şişebilen hava kesecikleri vardır. Hava keseciklerinin ucunda ise alveol denilen bölümler bulunur. √ Oksijen ve karbondioksit değişimi alveollerle kılcal damarlar arsında gerçekleşir. Kaynak: 93 93

Dersin içeriği Sindirim sistemi: Büyük moleküllü besinlerin, hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere ayrılmasına “sindirim denir.” Besinlerin çiğnemeyle küçük parçalara ayrılmasına “mekanik sindirim”, besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına ise “kimyasal sindirim” denir. Sindirim sistemi; ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten meydana gelir. Modül Başı 94 94

İlk Yardımın Temel İlkeleri Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İlkyardımın temeli sayılan ilkeler şunlardır: Tedbir (İlkyardımı yapacak kişinin, kendisinin ve kazazedenin güvenliğini sağlaması), Telekomünikasyon (haberleşme) (112’yi arayın), Triaj (Öncelikli kazazedenin belirlenmesi), Teşhis, Tedavi (İlaç kullanmadan yapılan ilk müdahale), Taşıma (Hastanın, en yakın sağlık kurumuna bir an önce ulaştırılması). 95 95

İlk Yardımda Amaç Nedir?
Dersin içeriği Modül Başı Yaşamı koruma ve sürdürülmesini sağlama, Durumun kötüleşmesini engelleme, İyileşmesini kolaylaştırma. UNUTMA; İLK YARDIM UYGULAMASINDA KESİNLİKLE İLAÇ KULLANILMAZ. 96 96

Kesiklerde ve Kanamalarda İlk Yardım
Dersin içeriği Kesiklerde ve Kanamalarda İlk Yardım Modül Başı Kanama: Her hangi bir sebeple kanın damar dışına çıkmasına “kanama” denir. Kesik ya da benzeri nedenlerle dokularda yaralanma olduğu zaman ortaya çıkan kanama ikiye ayrılır: İç kanama, Dış kanama. İlkyardım, sadece dış kanama için uygulanabilir. KANAMALARDA İLK YARDIM Çeşitli nedenlerle kanın damar dışına çıkmasına kanama denir. Yetişkin bir kimsede 5-6 kg. kan vardır. 1-1,5 kg. kan kaybeden bir insanın hayatı tehlikeye girer. O HALDE KANAMALARI HEMEN DURDURMAK GEREKİR. Kanamaları kanın aktığı yere göre iç ve dış kanama olmak üzere ikiye ayırabiliriz. 1. İç kanamalar İç organlardaki dokuları besleyen kan damarlarının yırtılması veya zedelenmesi sonucu kanın damarlardan vücut boşluklarına akmasında denir. İç kanamaları kişiyi ölüme götürebilir. Bulguları; -Baygınlık hali, baş dönmesi, -Yüzde, dudaklarda ve parmak uçlarında solukluk, -Huzursuzluk, -Derinin nemli ve soğukluğu, -Susama hissi, -Hızlı ve zayıf nabız, nabzın güçlükle hissedilmesi, -Hızlı solunum, -Hava açlığı hissetmesi (Sanki hava alamıyormuş gibi bir hisse kapılması), -Bilincin azalması ve en sonunda bilincin kaybolması. Yapılacak ilk yardım -Yaralı sırt üstü yatırılır. -Baş yana çevrilir. -Şoka karşı tedbir alınır. -Ağızdan yiyecek-içecek verilmez. -Sarsmadan ambulans veya sedye ile hastaneye götürülür. 2. Dış Kanamalar Kanın damardan vücut dışına çıkmasına dış kanama denir. Dış kanama genellikle yaralanmalar sonucu olur ve atardamar, toplardamar, kılcal damar kanamaları şeklinde görülür. Dış Kanamaları Durdurucu Yöntemler a. Parmakla Basınç Yapma Yara ufak ve kanama az ise; Yara üzerine temiz bir bez ya da pansumanla BASTIRINIZ. b.Basınçlı Pansuman (Tampon) Yara içindeki yabancı cisimleri çıkarmadan yara üzerine temiz bir pansuman koyduktan sonra kravat, eşarp veya varsa sargı bezi ile sıkıca SARINIZ. c. Kanayan Yerin Yüksekte Tutulması Yaralı veya kanayan kısmın kalp seviyesi üzerine yükseltilmesi ile kanama oldukça azalır hatta durulabilir. d. Damar Üzerine Basınç Yapılacak Tazyik Noktaları Şakak bölgesi: Kulak önüne parmağınızla bastırınız. Yüz bölgesi: Kanamanın olduğu taraf alt çene kemiğinin orta kısmına parmağınızla bastırınız. Baş ve yüzün bir bölgesinde: -Önce yaralının arkasına geçiniz. -Hastanın başını kanayan yana doğru eğiniz. -Dört parmakla alt çene köşesinin hemen altına (kanayan tarafta) boyuna BASTIRINIZ. Kol bölgesinde (Omuz ve üst kol): -Yaralının önüne durunuz. -Başını kanayan tarafa doğru eğiniz. -Baş parmağınızla o taraf köprücük kemiğinin üçte bir iç kısmının arka ve alt tarafına doğru BASTIRINIZ. Bacak bölgesinde: -Yaralıyı sırt üstü ve düz yatırınız. -Kanayan tarafta yer alınız. -Kasık kıvrımının üçte bir kısmından geçen atardamarı sıkıştıracak bir kuvvetle bastırınız. -Kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız. e. Boğucu Sargılama (Turnike) Boğucu sargılama; kol ve bacaklardaki büyük kanamalarda atardamarı, deri ile kemik arasına sıkıştırarak kanamayı durdurma yöntemidir. Tek kemikler üzerine uygulanır. (Kolda pazı, bacakta uyluk kemiğine uygulanır). Uygulamada dar sargı, kravat, kemer, eşarp, mendil, ince lastik vb. malzeme kullanılabilir. Kesinlikle tel, kablo, zincir v.b. kullanılmamalıdır.Turnike uygulaması sonucu meydana gelen doku harabiyeti ve bunun ortaya çıkardığı istenmeyen etkiler nedeniyle günümüzde turnike uygulanmamaktadır. Ancak, aşağıda belirtilen özel durumlarda başka bir şey yapılamıyorsa turnike uygulanır. -Çok sayıda ciddi yaralının bulundugu bir ortamda tek ilk yardımcı varsa, kanamayı durdurmak ve daha sonra diğer yaralılar ile ilgilenmek gerekiyorsa -Yaralının güç koşullarda bir yere taşınması gerekiyorsa (örnegin, engebeli bir arazi geçilecekse), taşıma sırasında kanamayı durdurmak amacıyla -Uzuv kopması varsa ve kanama yerine en yakın atar damara baskı uygulaması yetersiz kalmışsa hasta/yaralıya turnike uygulanabilir. f. Boğucu Sargılama Uygulanması -Boğucu sargılama uygulanacak yer tespit edilir. -Boğucu sargılama malzemesi sıkıca 2-3 kez sarılır ve bağlanır. -Sıkıştırma çubuğu (turnike ağacı) yerleştirilir tekrar bağlanır. -Kan duruncaya kadar sıkıştırma çubuğu döndürülür, kan durunca çubuk sabitleştirilir. -Boğucu sargı bağlandıktan sonra uygulama zamanı bir kağıda kaydedilir ve görülecek şekilde vücuda asılır. -Her 20 dakikada bir 5-10 saniye boğucu sargı gevşetilir. -Turnike bir saatten fazla uygulanmamalı şayet uzun kalacaksa gevşetme aralıkları sıklaştırılmalıdır. -Kol ve bacak kopmaları varsa, temiz bir poşet içine konulan kopan uzuv buz ve su bulunan ikinci bir poşetin içine konularak kazazede ile birlikte tam teşekküllü bir hastahaneye götürülmelidir. 97 97

Kanamanın Şiddetli Olduğu Hallerde Şu Önlemler Alınmalıdır:
Dersin içeriği Modül Başı Yaralanan kısım başta değilse yaralıyı başı aşağıda olacak şekilde yatırın, bu önlem beyne kan gitmesini sağladığı için bayılmayı önleyecektir. Kanayan bölgeyi, (örneğin kolu ya da bacağı) kalp hizasından yukarıda tutun. Kanayan bölgeyi temizleyin. Ancak, yarayı kurcalayarak yaranın içindeki yabancı cisimleri çıkarmaya çalışmayın. 98 98

Kanayan yerin üzerine temiz bir bezle basınç (tampon) uygulayın.
Dersin içeriği Kanayan yerin üzerine temiz bir bezle basınç (tampon) uygulayın. Kanama duruncaya kadar basınç uygulayın, kanama durunca bir flaster ile tamponu sabitleyin ya da sargı beziyle sarın. Kanama, basınç uygulamasıyla durmuyor ve bezin üzerine çıkıyorsa, bezi değiştirmeyin, üzerine bez ekleyin. Modül Başı 99 99

Yaralıyı en yakın sağlık kuruluşuna nakledin.
Dersin içeriği Kanama devam ediyorsa, kanayan kısmın üst tarafından bir bezi sarın, ucunu düğümleyin ve arasına bir çomak veya kalem gibi bir şey sokarak burmaya başlayın (Turnike). Kanama durunca daha fazla sıkmadan 20 dakika süreyle bekleyin. Daha sonra 5-10 saniye için gevşeterek dokuların kangren olmasını önleyin, kanama devam ediyorsa tekrar sıkın. Bir yandan da yaranın üstüne basınç uygulamaya devam edin. Yaralıyı en yakın sağlık kuruluşuna nakledin. Modül Başı 100 100

Isı Yanıklarında İlk Yardım
Dersin içeriği Modül Başı Yaralının yanma süreci sona erdirilerek daha fazla yaralanma önlenir. Alevi söndürmek, kızgın metali uzaklaştırmak, ısıya maruz kalmış giysileri çıkarmak vb gibi. Alev yanığında sentetik giysiler deriye yapışmışsa dokunulmaz. Kaynar sıvı yanığında, eğer olayın üzerinden zaman geçmişse giysiler soğuk suya tutulmadan önce çıkarılmaz, aksi halde yapışan deri de giysi ile birlikte çıkar.) YANIK NEDİR? Isı, ışın, elektrik veya kimyasal maddelere maruz kalma sonucunda deri ve derialtı dokularda meydana gelen bir çeşit yaralanmadır. Yanıkların değerlendirilmesi : yanıkların şiddetini 5 ETKEN belirler. 1-Derinlik 1. derece yanıklar: Derinin sadece en üst tabakasının zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik ve ağrı görülür. Örnek: güneş yanıkları. 2. derece yanıklar: Derinin üst ve değişen oranlarda alt kısmının etkilendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik, ağrı ve su toplanması (bül) ile karakterizedir. 3. derece yanıklar: Tüm deriyi kapsayan; derialtı dokularına, derin dokulara ve hatta kemiklere kadar ulaşan yanıklardır. Deri kuru kayış gibi olabilir veya renk değişikliği görülebilir (kömür gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ). Şiddetli yanıklarda, yüzeysel sinir uçları ve kan damarları zedeleneceğinden yanık alanda his kaybı olabilir, buna karşın çevredeki daha az yanmış olan doku aşırı ağrılı olabilir. 2- Yüzey miktarı : Dokuzlar kuralı ile belirlenir. 3- Kritik alanların yanması : Eller ayaklar, yüz ve cinsel organlar. 4- Hastanın yaşı : Çok genç veya çok yaşlı olma. 5- Hastanın genel sağlık durumu : Diğer yaralanmalar veya hastalıklar (diabet, kalp, kronik böbrek hastalığı vb gibi). KİMYASAL YANIKLAR Kuvvetli asit veya bazlarla meydana gelir. Çoğunlukla endüstri, laboratuar veya fabrikalarda görülür. Sadece kimyasal maddeler değil onların oluşturduğu gazlar ve buharlar da kimyasal yanıklara (özellikle solunum yolunda) neden olurlar. Bu gibi iş yerlerinde normalde gerekli önlemlerin alınmış, kişilerin eğitilmiş olması gerekir. Bu kişilerin yönlendirmeleri ile yardımcı olunması, ilk yardımcının kendisini koruması açısından önemlidir. İlkyardım: · Kendinizi korumayı sakın ihmal etmeyin. · Hastanın kimyasal madde ile teması kesilmelidir. Kimyasal madde; KURU (TOZ) ise: Toz kimyasal madde, önce bir fırça veya kuru bezle (en doğrusu elektrik süpürgesi ile) iyice vücuttan uzaklaştırılır, ondan sonra bol akan su ile yıkanır. Öncelikle fırçalamanın nedeni: toz halindeki kimyasal madde su ile karşılaştığında aktive olarak ciddi yanıklara yol açmaktadır. SIVI ise: Hemen etkilenen bölgedeki giysiler çıkarılır ve etkilenen alan basınçlı su ile en az 10 dakika (ağrı dinene kadar) yıkanır. · Açık yanık yarası oluşmuşsa, hemen steril gazlı bezle kapatılıp hastaneye götürülür. ELEKTRİK YANIKLARI Elektrik yanıkları, düşük veya yüksek voltajlı akımla temas sonucu meydana gelir : mA etkisizdir mA hafif etkilenme/ağrı mA kol ve/veya bacakta kuvvet azalması mA solunum durması 75mA - 4 A kalp ritminde bozulma veya kalp durması 4 A ve üstü, kalp durması ve ölüm nedeni olabilir. Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar genellikleyüksek voltajın bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlarda görülmektedir. Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması gerekir. Elektrik yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike vardır: Doku hasarı, dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine iç kısımda (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giriş yarası küçük ama çıkış yarası tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve deriyi, organ amputasyonu gerektirecek ölçüde harap edebilir. Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akıma kapılmış kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çıkartılır (gevşetilip bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o zaman, yalıtkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağından, ya da elektrik kaynağı (kablo vb ) kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir. Elektrik yanıklarının, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlaması sonucu oluştuğu hatırdan çıkarılmamalıdır. DİKKAT: Akım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın hiçbir sakıncası yoktur. Akım kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarması (yani sizde de elektrik çarpması olması) söz konusu değildir. O nedenle dokunmaktan korkmayın. ABC değerlendirilir ve devamlılığı sağlanır. Gerekiyorsa TYD sağlanır. Unutmayınız ki elektrik akımına kapılma nedeniyle kalbi durmuş kişileri hemen başlatılan TYD ile hayata döndürme şansı çok yüksektir. Yanık yaraları varsa kuru steril pansumanla kapatılır. Olası kırıklar tesbit edilerek atellenir. Tüm elektrik yanıkları hastanede daha ileri tedavi gerektiren ciddi yaralanmalardır. 101 101

Kırıklarda İlk Yardım Dersin içeriği Modül Başı Kırık: Darbe sonucu veya kendiliğinden kemik bütünlüğünün bozulmasına “kırık” denir. Hasta sarsılmaz ve hareket ettirilmez. Kanama varsa durdurulur. Hasta taşınmadan önce, kırılan kemik sert bir cisim kullanılarak hareketsiz hale getirilir. Açık kırık varsa (kırık uçları görülüyorsa) kırık kemik parçalarına kesinlikle dokunulmaz ve bunlar yerleştirilmeye çalışılmaz. Yara üzerine temiz bir gazlı bez kapatılır. 102 102

Boğulmada İlk Yardım Dersin içeriği Canlının, temiz havayı alınıp kirli hava olarak geri atmasına “solunum”, çeşitli nedenlerle solunum durması haline de “boğulma” denir. Boğulmaya neden olan etken ortadan kaldırılır. (Yabancı cisim, ağızda takma diş, sakız v.b) Boyun, çene yere dik olacak şekilde, arkaya bükülür. Çene açılır, dil öne çekilir. Suni solunum yapılır. Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz. Modül Başı Boğulma aşağıdaki durumlarda gerçekleşebilir: -Solunum yolu; bilinçsiz olarak dilin arkaya gitmesi, başın öne doğru bükülmesi, yabancı cisim, takma diş, ağızda biriken kanın solunum yolunu kapatması veya solunum yollarının yaralanması, ses tellerinin şişmesi gibi nedenlerle tıkanabilir. -Çeşitli zehirli gazlar, kafa yaralanmaları gibi nedenlerle santral sinir sisteminin çalışmasının yavaşlaması, suda boğulma ve iple boğulmalar v.b. nedenlerle solunum yavaşlayabilir veya durabilir. -Kalp durması, şok durumu, elektrik çarpması, karbonmonoksit zehirlenmesi nedeniyle de solunum durabilir. -Göğüs duvarının delici cisimlerle yaralanmaları sonucu da boğulma olabilir. Boğulma belirtileri, boğulmanın derece ve şiddetine göre ikiye ayrılırlar. a. İlk Safhada Görülenler -Baş dönmesi ve halsizlik, -Nefes darlığı, -Nabız sayısının artması, -Kısmi bilinç kaybı, -Boyun damarlarında şişme, -Yanak ve dudaklarda morarma ile birlikte yüzde kızarma, kan toplanması. b. Sonraki Safhada Görülenler -Dudaklar, burun, kulaklar ve ayak parmakları mavimtırak gridir. -Solunum kesik kesiktir veya hiç yoktur. -Nabız yavaş ve düzensizdir. -Tam bilinç kaybı vardır. Boğulma anında ne yapılmalıdır? -Boğulmaya neden olan etken ortadan kaldırılır. (yabancı cisim, ağızda takma diş, sakız v.b) -Boyun, çene yere dik olacak şekilde, arkaya bükülür. Çene açılır, dil öne çekilir. -Ağızdan ağıza yapay solunum yapılır. Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz. Suda Boğulmada İlkyardım -Suda boğulma tehlikesi geçiren kişi karaya çıkarılıp, sırt üstü yatırılır -Yakası ve kemeri gevşetilir -Takma dişi çıkarılır -Ağzının içindeki yabancı cisimler temizlenir. Ağızdan ağıza yapay solunum yapılır. Soluk verdiği zaman kişinin başı yana çevrilmelidir. Bu hareket 5-6 kez tekrarlanır. Böylece; fazla su köpürerek dışarı çıktığı gibi kişiye yeterli solunum da yapılmış olunur -Daha sonra ıslak giysiler çıkarılıp, yaralı battaniyeye sarılır -Yutulan suyun çıkartılması için iki el ile yaralının karnı altından tutularak gövdesi yukarı kaldırılır. Bu suretle hava yolundaki suların boşalmasına yardım edilmiş olunur 103 103

Zehirlenmede İlk Yardım
Dersin içeriği Modül Başı Zehirlenme: Zehirli maddelerin vücuda girmesi sonucu ortaya çıkan duruma “zehirlenme” denir. Zehirlenmelerde, yaralının bilinci yerinde ise gecikmeden sağlık kurumuna götürülür. Bilinci kaybolmuş ise; Yaralıyı yan yatırınız. Baş ve boynu arkaya çevirerek soluk yolunu açınız. ZEHİRLENMELER VE İLK YARDIM Zehirli maddelerin vücuda girmesi sonucu ortaya çıkan duruma ZEHİRLENME denir. 1. Zehirlenme Şekilleri a. Ağız Yolu İle; *Gıda zehirlenmeleri, ilaçlarla olan zehirlenmeler, kimyasal madde ile zehirlenmeler, alkol zehirlenmesi. b. Solunum Yolu İle; *Karbonmonoksit zehirlenmeleri, diğer zehirli gazlarla olan zehirlenmeler. c. Deri Yolu İle; *Zehirli gazlar, böcek öldürücü ilaçlarla olan zehirlenmeler, diğer kimyasal maddelerle olan zehirlenmeler. 2. Belirtiler -Ağızda yanma, özel tat, yutkunma zorluğu, bulantı, kusma, karın ağrısı, karın krampı, ishal, halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi ve terleme, -Bilinçte değişik derecelerde bozukluk, -Solunum ve dolaşımda değişik derecelerde bozukluk, hatta durma, -Önemli durumlarda idrar miktarı azlığı hatta hiç idrara çıkamama, -Görmede bozukluk, nabızda zayıflama, gözbebeklerinde küçülme, kan basıncında düşme ve havaleler olabilir. a. Bilinci Yerinde ise; -Mümkün olduğu kadar çabuk tıbbi yardım isteyiniz: bir ambulans (Tel: 112) çağırınız. Zehirlenmenin nedenini biliyorsanız, haber verirken belirtiniz. Ayrıca Zehirlenmelerde Başvurulacak Danışma Merkezini arayabilirsiniz. -Tıbbi yardım ulaşana kadar hasta yalnız bırakılmamalıdır.-Kusturarak mide içindekileri boşaltınız. b. Bilinci Kaybolmuş ise; -Yan yatırınız. -Baş ve boyunu arkaya çeviriniz, soluk yolunu açınız. -Alt çeneyi ve dili öne çekiniz. -Gerekirse ağızdan ağıza yapay solunum yapınız. -Kalp durmuşsa kalp masajı uygulayınız. -Hastahaneye gönderiniz. 3. Zehirli mantar, Tütün ve Zehirli Diğer Bitkiler ile Olan zehirlenmelerde İlk yardım -Ağızdan bol su içirerek sulandırınız. -Parmağınızı zehirlenenin ağzına sokarak kusturmaya çalışınız. Tırnağınız uzunsa hastanın boğazını yaralayabilirsiniz. Tırnağınızı kesiniz. -Kusarak çıkarılanı saklayınız. Birlikte hastahaneye götürünüz. Böylece zehrin cinsi saptanabilir. -Zehirli gıdayı aldıktan sonra 3-4 saat geçmişse müshil vererek dışarı atılmasını sağlayınız. -İki üç yemek kaşığı tıbbi kömürü bir bardak su içinde karıştırarak içiniz. Tıbbi kömür zehirleri bünyesinde tutar. -Şoku önleyiniz. Hastahaneye gönderiniz. DİKKAT: Genel kural olarak zehirlenen kişiyi kusturmayın; bu kuralın tek istisnası eğer kişi bilinçli ise ve kısa bir süre önce olması "ilaç içimi" söz konusu ise kusturulabilinir. 104 104

Alt çeneyi ve dili öne çekiniz. Gerekirse suni solunum yapınız.
Kalp durmuşsa kalp masajı uygulayınız. Yaralıyı en yakın sağlık kuruluşuna naklediniz. DİKKAT: Genel kural olarak, zehirlenen kişiyi kusturmayın. Bu kuralın tek istisnası, eğer kişi bilinçli ise ve kısa bir süre önce "ilaç içimi" söz konusu ise kusturulabilir. Dersin içeriği Modül Başı 105 105

Bayılmada İlk Yardım Dersin içeriği Modül Başı Bayılma: Aniden ortaya çıkan, dolaşım yetmezliğine bağlı olarak, beynin kısa süreli kansız kalması sonucu görülen, geçici bilinç kaybına “bayılma” denir. Nedeni; açlık, kan basıncının düşmesi, beklenmedik bir olay veya herhangi bir şeyle karşılaşma, aşırı sevinç ya da üzüntü, uzun süre havasız ve kapalı ortamda bulunma vb. olabilir. Bayılan kişinin elbiseleri boyundan, göğüsten ve karından gevşetilir. 106 106

Hastaya uyarıcı kokular koklatılır.
Dersin içeriği Hastanın beynine kan gitmesini sağlamak için düz bir yerde sırtüstü yatırılarak, ayakları yukarı kaldırılır. Kesinlikle başının altına yastık konmaz. Hastaya uyarıcı kokular koklatılır. Hastanın zorlanmaksızın kendine gelmesi beklenir. Kendine geldiğinde su, çay gibi içecekler azar azar verilmelidir. DİKKAT: Eğer kişi 5 dakikaya kadar kendine gelmemişse mutlaka hastaneye götürülmelidir. Modül Başı 107 107

Şokta İlk Yardım Dersin içeriği Modül Başı Şok: Beyin ve kalp gibi organların devamlı ve belirli miktarda kana ihtiyaçları vardır. Herhangi bir sebeple, kan akımının birkaç dakikadan fazla kesilmesi sonucu, hücreler ya ölürler ya da fonksiyonlarını kaybederler. Dolaşım sistemi tarafından, vücudun her tarafına yeterli miktarda kanın pompalanamadığı duruma “şok” denir. Şoka uğrayan yaralı uygun bir yere sırt üstü yatırılır ve etrafındaki kalabalık dağıtılır. Şokun Belirti ve Bulguları : - Huzursuzluk ve endişe - Bakışlar mat ve anlamsız, gözbebekleri genişlemiş - Hızlı ve zayıf nabız - Susama hissi - Soğuk ve nemli deri - Bulantı ve kusma - Aşırı terleme - Hipotansiyon - Solukluk ve siyanoz - Hızlı gelişen şokta, şuur kaybı - Yüzeysel, hızlı, zor, düzensiz ve tutuk solunum (özellikle göğüs yaralanmalarında) 108 108

Yakası, kemeri, gömleği gevşetilir.
Beynin kan dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için, ayaklar cm kaldırılır. Yakası, kemeri, gömleği gevşetilir. Solunum yolu tıkanıklığı varsa giderilir. Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmı hafifçe yükseltilir. Isı kaybına karşı üzeri örtülür. Yaralının bilinci yerinde değilse, kesinlikle katı yiyecek içecek verilmez. (İhtiyaç olması halinde, yaralının dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatılır). Dersin içeriği Modül Başı 109 109

Elektrik Çarpmasında İlk Yardım
Dersin içeriği Modül Başı Öncelikle, ilk yardımcı kendi güvenliğini sağlar. Mümkünse sigorta indirilerek akım kesilir. Akım kesilemiyorsa, kuru tahta parçası, sopa, ip, deri kemer ve lastik gibi yalıtkan maddelerle hasta çekilerek veya kablo itilerek akımdan kurtarılır. 110 110

Kazazedeye vurmak suretiyle akımdan kurtarılmaz.
Kazazedenin akımla teması kesilmeden önce kesinlikle dokunulmaz. Kazazede, şuursuz ve soluk almıyorsa, suni solunum, kalp durmuş ise kalp masajı yapılır. Kazazede, şuursuz fakat soluk alıyorsa, şok durumu önlenir. Varsa yanık tedavisi uygulanır. Dersin içeriği Modül Başı 111 111

Göze Yabancı Cisim Kaçtığında İlk Yardım
Dersin içeriği Modül Başı Göze bir cisim kaçtığında: Asla gözler ovuşturulmaz. Üst göz kapağını kirpiklerden tutarak hareket ettirmek suretiyle ve birkaç kez göz kırparak cisim gözden çıkarılabilir. Gözler açılıp soğuk suyla yıkamak ta yararlı olabilir. Göze Sert Bir Çarpma Olmuşsa: Ağrı ve şişmeyi önlemek için hemen, 15 dakika süreyle soğuk baskı uygulanır (buz ya da soğuk suya batırılmış havlu ya da bez parçası ile). Kornea gözün ön duvarını oluşturan saydam tabakadır. Tırnak, ağaç dalı, kağıt kenarı, oyuncak gibi cisimlerle kornea sıyrıkları gelişebilir. Matkap, taşlama, çekiçleme gibi atölye işleri yaparken sıçrayan yabancı cisimlerle (demir çapağı) kornea yaralanmaları görülebilir. 112 112

İlkyardım Araç ve Gereçleri
Dersin içeriği Genel olarak ilk yardım çantasında aşağıdaki araç-gereçler bulunmalıdır. Flaster, steril paketlenmiş gazlı bezler, kağıt gaz bez, Gaz kompresler, hazır pansumanlar, Değişik ölçülerde üçgen ve rulo sargılar, turnike, Küt uçlu makas, pens, enjektör, plastik buz torbası, Modül Başı 113 113

Çengelli iğne, pamuk paketleri, termometre,
Antiseptik solüsyonlar, ağrı kesiciler, antibiyotikli yara ve yanık pomatları, vazelin, Tentürdiyot, alkol, amonyak, karbonat, Kalem, not defteri, el feneri, İlk yardım el kitabı. Dersin içeriği Modül Başı 114 114

Yaralı Taşımanın Genel Kuralları Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İlkyardımcı kendi sağlığını riske atmamalıdır, Sırtın gerginliğini korumak için dizler ve kalçalar bükülmelidir, İlkyardımcı yerden destek alacak şekilde her iki ayağını da kullanarak birini diğerinden biraz öne yerleştirmelidir, İlkyardımcı kalkarken, ağırlığını kalça kaslarına vererek dizlerini en uygun biçimde doğrultmalıdır, 115 115

Yön değiştirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır,
Dersin içeriği Baş, her zaman düz tutulmalı, homojen ve düzgün bir şekilde hareket ettirilmelidir, Yavaş ve düzgün adımlarla yürümek gerekir, adımlar omuzdan daha geniş olmamalıdır, Yön değiştirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır, Hasta/yaralı mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir, Hasta/yaralı baş-boyun-gövde ekseni esas alınarak en az 6 destek noktasından kavranmalıdır, Modül Başı 116 116

Dersin içeriği Tüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kişi olmalı, bu kişi hareketler için gereken komutları (dikkat, kaldırıyoruz gibi) vermelidir. Bu kişi genellikle ağırlığın en fazla olduğu ve en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan baş ve boyun kısmını tutan kişi olmalıdır. 117 117

F-MESLEK HASTALIKLARI
Dersin içeriği Modül Başı Meslek Hastalığı Nedir? 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre; Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hallerine “meslek hastalığı” denir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 14 118 118

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre, 2008 yılında ülkemizde; meslek hastalığı meydana gelmiş ve bunlardan 1 tanesi ölümle sonuçlanmıştır. Dersin içeriği Modül Başı Yanda, asbest tozundan kaynaklanan bir akciğer kanseri görülmektedir. 119 119

Meslek Hastalıklarının Meydana Gelme Nedenleri Nelerdir?
Dersin içeriği Meslek Hastalıklarının Meydana Gelme Nedenleri Nelerdir? Modül Başı İş kazaları ve meslek hastalıklarının temelinde ekonomik, sosyal, psikolojik ve çevresel bazı etkenler rol oynar. Ülkemizde ekonominin tarımsal niteliği ve sanayileşme temellerinin henüz yeni atılmakta oluşu, kazaların en önemli sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. 120 120

Dersin içeriği Sanayileşmenin artması sonucunda, tarım kesiminden sanayi kesimine işgücü kaymaktadır. Bu durumda, çok sayıda niteliksiz işçi üretim sürecine katılmaktadır. Öte yandan, ülkemizde küçük ve orta boyutlu işletmelerin, iş güvenliği, işçi eğitimi ve denetimi konularına yeterli önemi vermemesi, bu işlere yönelik finansman kaynaklarının sınırlı olması, iş kazalarını arttırıcı bir etki yapmaktadır. Modül Başı 121 121

Yeterli, Dengeli ve Düzenli Beslenme
Dersin içeriği Modül Başı Beslenme: İnsanın büyüme ve gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan enerjiyi, proteini, vitaminleri ve madenlerin her birini ihtiyaç duyulan (yeterli) miktarlarda almasıdır. Beslenme, insan sağlığını etkileyen en önemli faktördür. Yetersiz ve dengesiz beslenme, büyüme ve gelişmeyi engeller, çalışma gücünü azaltır, sağlık harcamalarını artırır ve ömrü kısaltır. İnsanın beden ve akıl gelişimine etki eden faktörler arasında beslenmenin çok önemli bir yeri vardır. Kötü beslenen toplumlarda insanlar, iyi beslenen toplumlardakinden daha kısa boyludurlar ve sakat olanların oranı daha yüksektir. Beslenme durumunun düzeltilmesiyle boy uzunluğunun arttığı, sakatlıkların azaldığı çeşitli ülkelerde yapılan araştırmalarla gösterilmiştir. İnsanın doğuştan getirdiği akıl yetenekleri iyi bir beslenme ve sosyo-kültürel çevre bulunduğu zaman gelişir. İnsan beyninin anne karnında oluştuğu, hayatın ilk üç yılında büyümesinin büyük ölçüde tamamladığı deneysel araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu dönemlerde çocuğun kötü beslenmesi, beyin yapısının eksik ve bozuk olmasına yol açar. Çocuk daha sonraki yıllarda çok iyi beslense bile beynindeki bu yapısal bozukluk düzeltilemez. Bu tür çocuklar okula başlayınca öğrenmekte güçlük çekerler ve çeşitli davranış bozuklukları gösterirler. İnsan, tükettiği enerjiyi besinlerle karşılar. Bütün hayat olayları; büyüme, ölen hücrelerin yenilenmesi ve yapılan her türlü bedensel hareket enerji harcamasını gerektirir. İnsan harcadığı düzeyde enerji almazsa, büyümesi yavaşlar, dikkatinde, hareket hızında ve çalışma gücünde azalmalar olur ve sonuçta iş verimi düşer. İnsan bu durumda zorla çalıştırılırsa zayıflar, dış etkilere karşı direnci azalır. Bu da işe veya okula devamsızlığı, iş kazalarını ve sağlık harcamalarını artırır. İnsan harcadığından çok besin tükettiğinde de çalışma gücünde azalmalar olur. İnsan besinlerle aldığı enerjiyi harcamadığında vücudunda yağ tutarak şişmanlar. Şişmanlık bireyin hareket yeteneğini azaltır, organların çalışma düzenini bozarak bir çok hastalığın oluşmasına zemin hazırlar. Böylece, besinlerde gerektiğinden çok enerji almak sağlıklı yaşama süresini kısaltır. Ülkemizde okulöncesi yaş grubu çocukların ortalama %20’si normal büyüme standartlarının altındadır. Çocukların %10-15’inde kemik bozuklukları, kadınların ve çocukların yarıya yakınında kansızlık gözlenmiştir. İlk yılarda kötü beslenmiş çocukların zekalarının da geri kaldığı tespit edilmiştir. Okul çağında çocuklarda ise; erkeklerin %18’i şişman, %16’sı zayıf; kızların %20’si şişman, %16’sı zayıftır. Yetişkinlerde şişman olanların oranı daha da artmaktadır. Erkeklerin %26’sı hafif, %8’i ileri derecede şişman iken kadınların %38’i hafif, %27’si ileri derecede şişmandır. Çocuklukta şişman olanların yetişkinlikte de şişman olma olasılığı yüksektir. Kadınlarda daha sık olarak görünen guatr, erken yıpranma, kemik bozuklukları gibi hastalık ve olumsuzluklar, yetersiz ve dengesiz beslenme sebebiyle oluşur. Yetersiz ve dengesiz beslenme yüzünden çocuklarda doğal olarak görülen kızamık ve ishal gibi hastalıklar ağır seyretmekte ve ölümlere yol açabilmektedir. Yeterli ve dengeli beslenen çocuklar, kızamık ve ishalden ve bağırsak enfeksiyonundan ölmez. Çünkü aldığı besinlerden dolayı vücudunda bu hastalıklara karşı direnç meydana getirir. 122 122

Enerji, protein, vitamin ve madenlerin kaynağı besinlerdir.
Dersin içeriği Enerji, protein, vitamin ve madenlerin kaynağı besinlerdir. Bazı besinlerin enerji değeri, bazılarının protein değeri yüksektir. Bazı vitaminler bazı besinlerde çok iken, diğerlerinde çok az veya hiç yoktur. Bu sebeple, besinlerin besleyici değerleri yönünden belirli gruplardan yeterli miktarlarda tüketilmesi, yeterli ve dengeli beslenmenin temel ilkesi olarak kabul edilir. Modül Başı 123 123

Gürültü ve Titreşimin Olumsuz Etkileri
Dersin içeriği Modül Başı Gürültü: İstenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen seslere “gürültü” denir. Ses şiddetinin ölçüm birimi, desibel’dir ve dB simgesi ile gösterilir. Titreşim: İşyerlerinde; makine, tezgah, araç ve gereçler ile tezgah üzerinde veya kurulmuş sistemlerden kaynaklanan istenmeyen seslere “titreşim” denir. Desibel değerlerine göre sesler 0-30 Desibel arası Çok sessiz 30-50 Desibel arası Sessiz 50-60 Desibel arası Orta derecede gürültü 60-70 Desibel arası Gürültülü 70-80 Desibel arası Çok gürültülü ortam Seslerin sınıflandırılması Gürültü dB(Desibel) İşitebilen 0 desibel Sakin yerde bir ev 30 desibel Ortalama bir ev 40 desibel Bir iş yeri 50 desibel Normal konuşma 60 desibel Orta ağırlıkta trafik 70 desibel Kulağın rahatsız olduğu 85 desibel Ağır trafik 90 desibel Hava kompresörü 95 desibel 500 m.’den uçan bir jet uçağı 120 desibel 124 124

Dersin içeriği Gürültünün insan sağlığı için zararlı olduğu eşik değer 85 dB olarak kabul edilmiştir. 85 db’den daha gürültülü yerlerde çalışırken gerekli güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Modül Başı 125 125

Gürültü ve Titreşimin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Dersin içeriği Gürültü ve Titreşimin İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Modül Başı İşitme Sistemine Etkisi Gürültü, işitme sistemine geçici ve kalıcı olarak iki şekilde etki yapmaktadır. Geçici etkisi; geçici işitme kaybı, duyma eşiği (noktası) kayması veya duyma yorulması olarak bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıptır. Gürültü ile etkileşim çok fazla olursa, işitme sistemi eski özelliğine kavuşamaz ve bu durumda kalıcı işitme kaybı ortaya çıkabilir. b)Titreşim : İşyerinde makine, tezgah, araç ve gereçler ile tezgah üzerinde veya kurulmuş sistemlerde ya da binalarda meydana gelen titreşimlerdir. Örneğin delme işleminde kullanılan kompresörlerde, un fabrikalarında, uygun zemin üzerine oturtulmamış yüksek devirli makinelerde vibrasyon çok fazladır. Vibrasyonun varlığı çalışanı yorar ve sinirli yapar. Delme işleminde kullanılan kompresörlerde çalışanlarda parmakların hassasiyetinin kaybolduğu ve iltihaplanmalara sebep olduğu görülmüştür. 126 126

Fizyolojik Etki Dersin içeriği Modül Başı Gürültü, günümüzün en önemli stres kaynaklarından biridir. Ani gürültüler, kişilerin kalp atışlarında (nabız), solunum hızında, kan basıncında, metabolizmasında, görme keskinliğinde geçici değişmelere sebep olmaktadır. Eğer gürültü sürekli ise, yüksek kan basıncının kalıcı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca uykusuzluk, gürültüden kaynaklanan en önemli sağlık problemidir. 127 127

Psikolojik Etki Dersin içeriği Gürültülü ortamlarda çalışan kişiler, rahatsız, tedirgin ve sinirli olmakta, gürültü kalktıktan sonra da bu durum devam edebilmektedir. Sinirli insanlarda mide ve barsak rahatsızlığı ihtimali diğer insanlara göre daha fazladır. Bilinen gürültü sınır değerlerinin aşıldığı yerlerde yorgunluk ve zihinsel faaliyetlerde yavaşlama gözlenmektedir. Ani gürültüler ise, insanlarda geçici korkulara sebep olabilmektedir. Modül Başı 128 128

Performans Etkisi Dersin içeriği Modül Başı İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin engellenmesi gibi etkiler şeklindedir. Yapılan araştırmalar sonucunda; hangi sektörde olursa olsun çok gürültülü ortamların, iş verimliliğini ve üretimi düşürdüğü, iş kazası riskini de artırdığı görülmüştür. Gürültü Kirliliğinin Önlenmesi 􀂾 İnsan ve çevresinin pek çok yönden olumsuz yönde etkileyen gürültü her şeyden önce eğitimle önlenmelidir. Ancak, eğitim meyvesi geç alınan bir faaliyet olduğu için bununla birlikte teknik tedbirler ve kanuni (yasal) tedbirler acil olarak alınmalıdır. 􀂾 Gürültü kirliliğine neden olacak yapıların ve eğlence ne ait mekanların ses yalıtımlarını arttırıcı önlemler alınmalıdır. 􀂾 Bir taşıttan çıkan gürültünün önlenmesi için uygun susturucunun tasarımı ve imalatı yapılmalıdır. 􀂾 Trafik gürültüsünü önlemek için hız kontrolü ve sinyalizasyon tedbirleri alınabilecek ilk tedbirler olarak düşünülmelidir. 129 129

Gürültü Kirliliğinin Önlenmesi
Dersin içeriği Modül Başı Her şeyden önce eğitimle önlenmelidir. Teknik ve yasal tedbirler alınmalıdır. Gürültü kirliliğine neden olan yapıların ve eğlence mekanlarının ses yalıtımlarını arttırıcı önlemler alınmalıdır. Taşıtlardan çıkan gürültünün önlenmesi için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. 130 130

Meslek Hastalıklarından Korunma Yolları
Dersin içeriği Modül Başı İşyerlerinde, meslek hastalıklarına sebep olan faktörler tümüyle ortadan kaldırılamayabilir. Ancak, bazı çalışmalar yapılarak insan sağlığı üzerindeki zararlı etkileri en aza indirilebilir. Bu önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz: Tıbbi korunma önlemleri, İşyerindeki çalışma çevresine ait korunma önlemleri, İşçiye ait korunma önlemleri. 131 131

Tıbbi Korunma Önlemleri
Dersin içeriği Modül Başı Tıbbi korunma önlemleri birkaç safhadan meydana gelir: İlk işe giriş tıbbi kontrolleri, Periyodik tıbbi kontroller, Eğitim ve uyarma. 132 132

İşyerinde Çalışma Çevresine Ait Korunma Önlemleri
Dersin içeriği Modül Başı Kullanılan zararlı maddenin değiştirilmesi, İşyeri ortamında zaman zaman analizler yapmak, Nemli (ıslak) çalışma yöntemi, İşyeri üretim ve planlaması, Kapalı çalışma yöntemi, Sürekli temizlik ve bakım, Havalandırma. İşyerinde çalışma çevresine ait korunma önlemleri : İşyerinde sağlığa zarar verecek etkenler belirli bir zaman içinde işyeri içerisine yayılan duman, toz, buhar talaş, gibi maddelerden ileri gelir. Bunlar kullanılan zararlı maddelerin zararsız veya daha az zararsız maddelerle değiştirmekte önlenebilir. Zararlı madde değiştirilemiyorsa tehlikeli işlerin tamamının kapalı ortamlarda yapılması ile zarar en aza indirilebilir. Çalışma esnasında zararlı madde oluşumu görülen ya da sağlığa zararlı ışın, görüntü vb. fiziksel faktörlerin ortaya çıktığı iş çeşitlerinin ayrılmasıyla gerçekleşir. Havalandırmada bütün işyerlerinde yapılması gereken bir durumdur 133 133

İşçiye Ait Korunma Önlemleri
Dersin içeriği İşyerindeki çalışma çevresine ait koruyucu önlemlerin yetersiz kaldığı durumlarda meslek hastalıklarının önlenmesi için kişisel korunma önlemlerine başvurulur. İş kazalarından korunmada da önemli bir yer tutan kişisel korunma araçlarını iki ana başlık altında toplayabiliriz: Solunum sisteminin korunması (Solunum cihazları veya maskeler). Vücudun korunması (Ellerin, gözlerin, başın, ayakların, kulakların korunması). Modül Başı 134 134

Meslek Hastalıklarının Toplum Üzerindeki Etkileri
Dersin içeriği Meslek Hastalıklarının Toplum Üzerindeki Etkileri Modül Başı İs kazaları ve meslek hastalıklarının maliyeti ve toplum üzerindeki etkileri tam olarak bilenemez. Yalnızca işçinin ailesi üzerinde değil, toplumun bir çok kesimi üzerinde de olumsuz etki yapacaktır. Kısacası sosyal maliyetinin bugün için tam olarak hesaplanması mümkün değildir. Bu bakımdan, işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda zaman geçirmeden ciddi çalışmalar yapılmalıdır. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ ONEMİ İş kazaları ve meslek hastalıklarının sonucları ve bu olayların onlenmesi calısmaları, ulke ve toplum icin sosyal, ekonomik ve siyasi yonlerden buyuk onem tasımaktadır. İş kazası sadece isciyi etkilememekte, iscinin ailesini, yakınlarını,is arkadaslarını, aynı is kolunda calısan diğer iscileri, isvereni, sendikaları devleti ve dolayısıyla butun ulke ve toplumu etkilemektedir. Boylece is kazaları ve meslek hastalıkları, hem iscilerin calıstıkları, hem de yasadıkları cevrede baslayan zincirleme etkilerle "sosyal olay" haline donusmektedir Bir ulkede is kazalarının ve meslek hastalıklarının artması toplumda olusturacağı olmusuz psikolojik ve ekonomik etkiler nedeniyle calısma barısının, uyumunun ve is huzurunun bozulmasına yol acacaktır. Buna karsılık is guvenliği ve isci sağlığının sağlanması is kazaları ve meslek hastalıklarının onemli boyutlara ulasmasını onleyerek calısma yasamında barıs, denge ve uyumu getirecektir. isci ve Ailesi Acısından is Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Psiko-Sosyal Maliyeti Ekonomik faaliyette bulunan her isci toplumun bir uyesi olarak kendi calısmaları cercevesinde toplumun diğer uyeleri ve ekonomik aktiviteleri ile yakın iliski icindedir. Bunlar is ile ilgili organizasyonlardan sosyal faaliyetlere kadar uzanmaktadır. iscinin bir kazaya uğraması ya da hastalığa yakalanması halinde olayın boyutlarına gore farklı derecelerde hem kisisel olarak kendisi hem de ailesi etkilenir. Đs kazaları ve meslek hastalıklarının isci ve ailesi uzerindeki olumsuz etkieri asağıdaki gibi ozetlenebilir iscinin normal tedavi dısında evde bakım, bakıcı temin etme, tedavi veya protez uygulama icin sağlık merkezlerine gidip gelme masrafları, ilk etapta iscinin calısamadığı sure icinde ucret kaybı, Eğer kaza ya da hastalık iscinin mesleğinde normal calısmasını ve yukselme imkanlarını onlemisse gelecekteki ucret kayıpları, iscinin fiziksel aktivitesindeki azalma nedeniyle sosyal yasamındaki değisiklikler, is kazası iscinin gorevinde değismeye ve ozellikle de daha değisik statude bir gorev almaya neden olmussa ortaya cıkan sıkıntı ve ızdırapların maliyeti, Surekli organ kaybında fiziksel ve psikolojik etkilenme ve yeni ilgi alanları bulmada zorluklar, Ozel bakıma muhtac ise ailenin diğer bireylerinin ona bakabilmek amacıyla calısamaması sonucu olusabilecek maddi kayıplar, Aile uyelerinin moral kaybı ve diğer sosyal iliskilerin bozulması, toplumdan tecrit edilmenin maliyeti, Eğer isci olmusse esi ve cocuklarının maruz kaldığı ya da gelecekte ortaya cıkabilecek herturlu sosyal ve ekonomik kayıplar. is kazası ve meslek hastalığı olum ile sonuclandığında eğer olen kisi ailenin reisi durumunda ise ve ailenin gelirinin tamamını ya da onemli bir bolumunu sağlıyorsa, geride kalan aile uyeleri icin olayın sonucları cok daha ciddidir. Đscinin korumasız kalan cocuklarının her zaman suca itilmesi, esinin toplumda onemli bir statu kaybına uğraması ihtimali bulunmaktadır. iscinin esi ve cocuklarının toplum dısına itilmesinin maliyeti hicbir zaman hesaplanamaz. Organ kaybı sonucu toplumda statu kaybına uğrayan, calısma arkadaslarıyla iliskilerini kesen, kendine, topluma karsı yabancılasan bir iscinin maliyeti kuskusuz hesaplanamaz. iste bu noktada dıssal boyutlar kazanmaktadır. is kazalarının isciye ve ailesine olan dıssal maliyetinden yalnız kendileri değil, uzun donemde tum toplum etkilenecektir. SONUÇ: is kazaları ve meslek hastalıklarının toplumsal boyutlarının hicbir sekilde hesaplanamayan dıssal yonu bulunmaktadır. Dıssallıklar hesaplanamayan sosyal olayları icermektedir. is kazalarının dıssal maliyeti, toplumun hangi kesimlerine, hangi kusaklara, hatta hangi uluslara ve hangi cağa kadar ulasacağı belli olmayan bir zincir andırmaktadır. Dıssallıklarla ilgili olarak yapılan calısmalarda genelde dıssallık zincirinin ilk halkalarındaki etkilenenler goz onune alınmaktadır. Oysa is kazalarının ve meslek hastalıklarının dıssal maliyeti yalnızca iscinin esi ve cocukları uzerinde değil, belki toplumun bircok kesimi uzerinde de olumsuzluklar sergileyecektir. Orneğin iskazası sonucunda siparislerini zamanında yetistiremeyen bir isletmenin calısanları ve aileleri yanında, siparis edilen mala ihtiyac duyan baska ulkenin vatandasları da bundan etkilenecektir.Belki o maldan fazla satamadığı icin birim alamayan kasiyerlere kadar uzanan bir dıssal maliyet zinciri olusabilecektir. İs guvenliğinin dıssal yarar ziniciri ile iskazalarının dıssal maliyet zinciri yasamın cok yonluluğu kadar cesitli boyutlar sergilemektedir. Bir baska deyisle birbiriyle cok alakasız gibi gorunen olaylar arasında cok yakın iliskiler bulunabilmektedir. Dıssal maliyet boyutları da goz onune alındığı taktirde iskazaları ve meslek hastalıklarının psiko-sosyal maliyetinin asla hesaplanamayacağı ortaya cıkacaktır. Dıssal maliyetlerin ucuncu sahıslar dısında gelecek kusakların sağlıklı ve dengeli bir cevrede yasama hakkı uzerinde de etkisi bulunmaktadır. Butun bu boyutlar bize iskazaları ve meslek hastalıklarının toplumsal etkilerinin kestirilemeyeceğini gostermektedir. Hic kuskusuz, isguvenliği ve isci sağlının gercek anlamda sağlanabilmesi, devlet, isci ve isveren kesiminin bu konuda bilinclendirilmesi ve aktif olarak is guvenliği ve isci sağlığı calısmalarına katılmaları ile mumkun olacaktır. KAYNAK: İS KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINDAN KAYNAKLANAN PSİKO-SOSYAL SORUNLARIN DIŞSAL MALİYETİ Yard. Doc. Dr. Gokhan OFLUOĞLU Zonguldak Karaelmas Universitesi, İ.İ.B.F. Oğretim Uyesi. Yard. Doc. Dr. Fusun UYSAL Trakya Universitesi, Corlu Muhendislik Fakultesi, Cevre Muhendisliği Bolumu Oğretim Uyesi. 135 135

İş Kazalarının Önlenmesinde Eğitimin Önemi
Dersin içeriği Modül Başı Çalışanlar, yaptıkları iş ve tehlikeleri konusunda eğitilmeli, işe yeni alınan işçi bir süre usta nezaretinde çalıştırılarak işe alıştırılmalıdır. İşçiye, çalıştığı makine ve kullandığı malzemelerin özellikleri, ortaya çıkabilecek tehlikeler öğretilmeli ve bu tehlikelerden korunma yöntemleri anlatılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, iş kazalarının en önemli sebeplerinden biri bilgi eksikliğidir. İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİNDE EĞİTİMİN ÖNEMİ VE GEREĞİ : İşyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin uygulanmasında eğitim önemli bir rol oynamaktadır. Meslek hastalıkları ve iş kazalarının meydana gelmemesi; kişileri yaptıkları iş ve tehlikeleri konusunda bilgilendirerek kısmen de olsa önlenebilir. Öncelikle işe yeni alınan her işçiye işiyle ilgili bilgiler verilmeli, işçi bir süre usta nezaretinde çalıştırılarak işe alıştırılmalıdır. Çalıştığı makine ve kullandığı malzemelerin özellikleri, yaratabileceği tehlikeler öğretilmeli ve bu tehlikelerden korunma yöntemleri anlatılmalıdır. Unutulmamalıdır ki iş kazalarının sebeplerinden biri de bilgi eksikliğidir. 136 136

MODÜL:2 İŞ GÜVENLİĞİ HUKUKU
Dersin içeriği MODÜL:2 İŞ GÜVENLİĞİ HUKUKU A-İş Güvenliği Mevzuatı B-İş Kazalarında Mesuliyet ve Yapılacak Hukuki İşlemler 137 137

A-İŞ GÜVENLİĞİ MEVZUATI
Dersin içeriği Modül Başı İş güvenliği mevzuatı Kanunlar Tüzükler Yönetmelikler 138 138

Kanunlar Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982).
Dersin içeriği Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (1992). 4857 Sayılı İş Kanunu (2003). 4841 Sayılı Çalışma Bakanlığının Kuruluş ve görevleri hakkında kanun (1946). 1593 Sayılı Umumî Hıfzısıhha Kanunu (1972). 1580 Sayılı Belediyeler Kanunu (1930). 3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu (1986). Modül Başı 139 139

Tüzükler Ağır ve tehlikeli işler tüzüğü, Fazla çalışma tüzüğü,
Dersin içeriği Tüzükler İlgili tüzüklerin bazıları şunlardır: Ağır ve tehlikeli işler tüzüğü, Fazla çalışma tüzüğü, İş süreleri tüzüğü, İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü, Bedensel engellilerin istihdamı hakkında tüzük, Gebe veya emzikli kadınların çalıştırılma şartlarına dair tüzük. Modül Başı 140 140

Yönetmelikler İlgili yönetmeliklerin bazıları şunlardır:
Dersin içeriği Modül Başı İlgili yönetmeliklerin bazıları şunlardır: Yıllık ücretli izin yönetmeliği, Engelli indiriminden yararlanacak hizmet erbabının sakatlık derecelerinin tespit şekli ile uygulanması hakkında yönetmelik, İşyerlerinde özürlü ve eski hükümlü çalıştırılmasına ilişkin tebliğ, Özürlü ve eski hükümlülerin istihdamı ile ilgili tebliğ. 141 141

İş Güvenliği İle İlgili Kuruluşlar
Dersin içeriği Modül Başı Kanunlar, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili çalışmaları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı aşağıdaki kurumlara vermiştir: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Çalışma Genel Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK). Ayrıca, Sağlık Bakanlığının ilgili kuruluşları da kanunlar gereği meslek hastalıkları ve işçi sağlığı konularında çalışma yapmakla görevlendirilmişlerdir. Milli Prodüktivite Merkezi, iş güvenliği konusunda her düzeyde (işçi, teknisyen ve mühendis) yaygın olarak seminerler düzenleyen, yayın ve döküm an hazırlayan kuruluşlardandır. Ayrıca belediyeler, işçi ve işveren sendikaları, üniversiteler, basın ve yayın organları, iş adamları dernekleri, sivil toplum kuruluşları da iş güvenliği konusunda etkin görevli kuruluşlardır. 142 142

B-İŞ KAZALARINDA MESULİYET VE YAPILACAK HUKUKİ İŞLEMLER
Dersin içeriği Modül Başı İş Kazalarında Mesuliyet Devletin Mesuliyeti İş Yeri Sahibinin Mesuliyeti Çalışanların Mesuliyeti Sendikaların Mesuliyeti 143 143

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre, 2008 yılında ülkemizde; iş kazası meydana gelmiş ve bunlardan 866 tanesi ölümle sonuçlanmıştır. Dersin içeriği Modül Başı 144 144

Devletin Mesuliyeti Nelerdir?
Dersin içeriği İşyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği bakımından gerekli şartları ve standartları mevzuat şeklinde belirlemek. Sorunların bilimsel yoldan çözümlenmesine zemin hazırlamak. İş güvenliği ile ilgili kanun ve yönetmeliklerin uygulanıp uygulanmadığını denetlemek. İşyerlerini belirli zamanlarda denetleyerek, güvensiz davranış ve şartları ortadan kaldırmak. Modül Başı 1.İŞ GÜVENLİĞİNDE DEVLETİN MESULİYETİ : Devletin insan sağlığı ve iş güvenliği konularında katkısı zaman içinde değişik aşamalardan geçmiştir. Başlangıçta müdahale, zorlayıcı nitelik taşımıştır. Şimdi müdahaleler gittikçe azalmaktadır. Sonraları yol gösterici, teşvik edici, danışma rolü ağırlık kazanmıştır. Bugün daha geçerli olan katkı metodu budur. İş güvenliğinde devletin rolü, işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği bakımından gerekli şartları ve standartları mevzuat şeklinde belirtmektir. İnceleme, araştırma, eğitim kuruluşları aracılığı ile sorunları ilmi yoldan çözümlenmesine zemin hazırlamak da son yıllarda devlet katkısı olarak daha sık görülen uygulamadır. Bu kuruluşlarda koruyucu geliştirme, işin insan yeteneklerine uygulanarak, ekonomi bilimi kurallarına uygun şekilde düzenlenmesine önem verilir. Geniş ölçüde yaygın eğitim yapılır. İş güvenliği ile ilgili kanun ve yönetmeliklerin uygulanıp uygulanmadığını denetlemek de devletin önemli görevleri arasında yer alır. Bu amaçla denetleme mekanizmaları çalıştırılır. İş güvenliği teşkilatının ana görevi, işyerlerini belirli zamanlarda denetlemek, güvensiz davranış ve şartları ortadan kaldırmak ve dolayısıyla iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesine katkıda bulunmaktır. İş kazaları ve meslek hastalıklarını asgari seviyeye indirmek ve iş güvenliği ile ilgili koruyucuların standartlaştırılması için bir başka kuruluş da İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi (İSGÜM) dür. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın insan sağlığı ve iş güvenliği hakkında görevleri kısaca şunlardır: a)Çalışma hayatını düzenleyici, işçi-işveren ilişkilerinde çalışma barışının sağlanmasını kolaylaştırıcı ve koruyucu tedbirler almak, b)Çalışma hayatındaki mevcut ve muhtemel sorunları ve çözüm yollarını araştırmak, c)İşçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlayacak tedbirleri almak, d)Sosyal güvenlik imkanını sağlamak. KAMU KURUMLARININ ALMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1- Güvenlik ve sağlık standartları hazırlanmalıdır. 2- Yasa, tüzük ve yönetmeliklerle zorlayıcı ve yasaklayıcı önlemler almalıdır. 3- Koruyucu hekimlik ve iş kazaları hastaneleri yaygınlaştırılmalıdır. 4- İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusuna gereken önemi veren işletmeler ödüllendirilmelidir. 5- Ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin tüzük esaslarına zorunlu periyodik muayelerinin SSK sağlık tesislerinde yapılması temin edilmelidir. 6- Herhangi bir nedenle sakat kalan işçileri yeniden sağlıklarına kavuşturmak ve yeni bir meslek kazandırmak amacıyla tıbbi ve mesleki rehabilitasyon merkezleri kurulmalıdır. 7- İş kazaların ve meslek hastalıklarına neden olan etmenler araştırılmalı ve önleyici tedbirlerin tespit edilmesi çalışmaları arttırılmalıdır. 8- Denetimin nicelik ve nitelik yönünden etkinliği sağlanmalıdır. 9- Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli iş yapılan işletmelerde iş güvenliği kurullarının kurulması şartını daha küçük çaplı işletmelere de uygulama zorunluluğu getirilmelidir ve her işletmede bir iş güvenliği sorumlusunun bulunması mecburi olmalıdır. 10- Okullarda, özellikle teknik okullarda, işçi sağlığı ve iş güvenliği dersleri okutulmalıdır. 145 145

İşverenin Mesuliyeti Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İşyerini, iş güvenliği ile ilgili kanun, yönetmelik ve tüzüklere uygun hale getirmek. Çalışanların iş güvenliği ile ilgili kurallara uyup uymadıklarını takip etmek. İş ve işyeri güvenliği konusunda gerekli eğitimi sağlamak. Çalışanları kazaların önlenmesi açısından motive etmek. İŞVERENİN ALMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1- İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili mevzuatın uygulanmasında titizlik gösterilmelidir. 2- Her işletmede bir iş güvenliği şefi bulundurulmalı ve gerekirse işçi sağlığı ve iş güvenliği kurulları kurulmalıdır. 3- Kaza sıklığını en aza indirmenin yolları araştırılmalıdır. 4- İşçiler işe alınırken mutlaka sağlık muayenesinden geçirilmeli,kendilerine uygun olan işlere yerleştirilmelidir. 5- İşyerinde sağlık personeli bulundurulmalıdır. 6- Çalışma süresi,mevzuatın tayin ettiği sınırlar üzerine çıkarılmamalıdır. 7- Çalışanların uygun çalışma ritminden daha hızlı bir şekilde çalışmaları istenmemelidir. 8- Uygun çalışma metodları yerleştirilmeli ve uygulanmalıdır. 9- İşyerlerinde iyi bir düzen ve temizlik temin edilmelidir. 10- Çalışanlar kazaların önlenmesi açısından motive edilmeli ve en az kaza yapan işçi ve gruplar ödüllendirilmelidir. 11- Çalışanların tatmini için tayinlerde çalışanların ailevi durumunu gözönüne alınmalıdır. 12- Kaza tehlikelerinin azaltılması,yangın tehlikelerinin ortadan kaldırılması veya yangın söndürme ekipman ve yönetiminin etkenliğinin arttırılması ve işletmenin çalışılan bütün bölümlerindeki sağlık koşullarının iyileştirilmesi için iş güvenliği organizasyonu yapılmalıdır. 146 146

Dersin içeriği Ülkemizde, iş kazalarının yaklaşık % 20’si işveren ve yönetim hatasından meydana gelmektedir. Modül Başı 147 147

İşçinin Mesuliyeti Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı İş güvenliği ile ilgili kuralları ve uyarıları dikkate alarak çalışmak. Bilgisi ve çalışma alanı dışında olan işlere müdahale etmemek. İş disiplini ve ciddiyeti konusunda gerekli hassasiyeti göstermek. 3.ÇALIŞANLARIN (İŞÇİLERİN, İŞ GÖRENLERİN) MESULİYETİ : Kazaların % 80-90’ının çalışanların hatasından ve kurallara uyulmamasından meydana gelmektedir. İş kazalarının önlenmesinde ancak kaza zincirinin üçüncü halkası olan güvensiz davranış ve şartlara etki edebilir ve çalışmaların bu ana faktöre yöneltilmesi gerekmektedir. Makine üzerinde alınabilecek koruyucu tedbirler ve tertibatlar her zaman için çalışanı koruyacak nitelikte olmayabilir. Bu sebeple çalışanlar daha dikkatli çalışmalıdır. Sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan tehlikeli biçimde çalışılmamalıdır. İşyerinde kesinlikle şakalaşma, itişip kakışma olmamalıdır. Çalışanların iş güvenliği ile ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerin ve diğer talimatların getirdiği yükümlülükleri bilerek iş yapmaları kendilerine düşen en büyük mesuliyettir. İŞÇİNİN ALMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1- İşçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına dikkatle uymalıdırlar. 2- Alet ve makineleri talimatlara uygun bir şekilde kullanmalıdırlar. 3- Koruyucu tedbirlere uymalıdırlar. 4- Çalışanlar işin tehlikesini azaltmak için koruyucu gözlük,başlık ,yüz siperi, kulak tamponu,gaz maskesi,koruyucu ayakkabı giysi gibi malzemeleri,yaptıkları işe uygun olarak kullanmalıdırlar. 5- Yanıcı ve tutuşucu malzemeler civarında kaynak yapmamalıdırlar. 6- İşyerlerinde çalışırken işçiler birbirleriyle şakalaşmamalıdırlar. 7- Bütün bağlantıların mükemmel olmasına dikkat etmelidirler. 8- Gaz tüpü gibi tehlikeli maddelere dikkat etmelidirler. 148 148

Dersin içeriği Ülkemizde, iş kazalarının yaklaşık olarak % 80’i çalışanların hatasından ve iş güvenliği kurallarına uyulmamasından meydana gelmektedir. Modül Başı 149 149

Sendikaların Mesuliyeti Nelerdir?
Dersin içeriği Modül Başı Çalışanlara yönelik, eğitecek konferanslar, seminerler ve film gösterileri yapmalı, eğitici kitap, broşür ve afişler hazırlanmalı. İşletmelerde, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurullarının kurulup işletilmesini sağlamalı. İş güvenliği ile ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerin ve diğer talimatların getirdiği sorumlulukları bilmeli ve yerine getirmelidir. İşletmelerin, işyeri güvenlik kurullarının aldığı kararlara uyup uymadıklarını denetlemelidir. 150 150

İş Kazalarında Hukuki İşlemler
Dersin içeriği Modül Başı İş Kazasının Bildirilmesi TC Emekli Sandığı eski sigortalıları; iş kazası geçirmeleri halinde; bunları çalıştıran işveren tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine veya kendi mevzuatına göre yetkili mercilere derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumu'na da en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, 151 151

Dersin içeriği SSK eski sigortalıları iş kazası geçirmeleri halinde; işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu'na da üç iş günü içinde, Bağ-Kur eski sigortalıları; Sosyal Güvenlik Kurumu'na kendisi, yakınları veya hak sahipleri tarafından bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde bildirilmelidir. (Bildirim yapmaya engel durumlarını hekim raporu ile belgelemeleri şarttır). Modül Başı 152 152

İş yerlerinde genellikle hazır, basılı olarak bulundurulur.
İş Kazası Raporları Dersin içeriği Modül Başı Hukuki problemlerin çözümü, tekrarının önlenmesi için alınması gereken tedbirler ile yaralanmanın derecesinin tespiti için düzenlenir. İş yerlerinde genellikle hazır, basılı olarak bulundurulur. Bütün iş kazalarında mutlaka kaza raporu düzenlenmelidir. 153 153

Dersin içeriği Modül Başı 154 154

İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim