Çevre ve Toplum Prof.Dr.Orhan KURAL Hava Kirliliği

... konulu sunumlar: "Çevre ve Toplum Prof.Dr.Orhan KURAL Hava Kirliliği"— Sunum transkripti:

1 Çevre ve Toplum Prof.Dr.Orhan KURAL Hava Kirliliği
Gökhan GÜLERYÜZ Abdullah Can KOÇ

2 Hava Kirliliği nasıl tanımlanıyor???
Hava kirliliği, insan ve diğer canlılara zarar verecek miktar ve süredeki kirleticilerin, atmosfere karışması olarak tanımlanabilir. Kirleticiler doğal veya yapay (insan aktiviteleri) olarak atmosfere karışabilirler. Genel olarak kirlilik, havadaki katı parçacıklar ve kükürtdioksit miktarına göre belirlenir.

3 Günümüzde, her geçen gün artan çevre sorunlarının başında gelen hava kirliliği, geleceğin dünyasını ciddi bir şekilde tehdit etmekte, ekolojik tehlikelerle karşı karşıya bırakmaktadır. Dünya nüfusunun hızla artmasına paralel olarak, artan enerji kullanımı, endüstrinin gelişimi ve şehirleşmeyle ortaya çıkan hava kirliliği insan sağlığı ve diğer canlılar üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.

4

5 Nedir Havamızı Kirleten??
Saf hava, başta azot ve oksijen olmak üzere argon, karbondioksit, su buharı, neon, helyum, metan, kripton, hidrojen, azot monoksit, karbon monoksit, ksenon, ozon, amonyak ve azot dioksit gazlarının karışımından meydana gelmiştir.

6 Doğal olan saf atmosfer büyük bölümü suni olan yabancı maddelerin üretimi ile kirletilir. Bunların başında petrol ürünleri ve endüstriyel kirleticiler gelmektedir. Özellikle son yıllarda, endüstriyel aktivitenin, şehirleşmenin ve nüfusun artması ile kirletici maddelerin kullanımı hızla artmaktadır. Atmosfere dağılarak, onu kirleten kirleticiler katı, sıvı ve gaz halindedirler. Çeşitli kaynaklardan meydana gelen kirlilik maddeleri toz, is, sis, buhar, kül, duman vb. olarak havaya geçerler.

7

8

9 Bu kirleticiler 2 şekilde oluşuyorlar;
Kirletici kaynaklarından atmosfere doğrudan verilen kirleticiler (kükürtdioksit, azot oksitler, karbon monoksit, hidrokarbonlar). Kirleticilerle, atmosferik özellikler arasındaki kimyasal olaylar sonucu oluşan kirleticiler (floroklorokarbonlar, güneşten gelen zararlı UV (ultraviole) ışınları). Doğal veya insan yapısı sonucu atmosfere karışan kirleticiler, her iki halde de atmosfere yayıldıkları anda hızla kimyasal reaksiyonlar oluştururlar ve hava akımları ile karışır, dağılır, yayılır ve taşınırlar. Ve hava kirliliği çalışması yapıldığında, ilk olarak o bölgenin meteorolojik koşulları ve havanın kimyasal yapısı incelenmelidir.

10 HAVA KİRLİLİĞİNİN KAYNAK VE NEDENLERİ?
Hava kirliliği ilk olarak, atmosfer bileşiklerinin değişmesiyle başlamaktadır. Atmosfer, genellikle içerisine karışan toksinli maddeleri eriterek etkisiz hale getirmesine rağmen meteorolojik ve topoğrafik şartlara bağlı olarak devamlı bir şekilde kirlenmektedir. Çeşitli amaçlarla yakılan ateşler, fabrika ve ev bacalarının dumanları, araçların egzoz gazları havaya zehirli gazlardan olan karbon monoksit, kükürt dioksit ve nitrik asit gibi gazların bol miktarda karışmasına neden olur.

11

12

13 Hava kirliliğine neden olan kirleticilerin kaynakları en başta da söylendiği üzere iki çeşittir:
DOĞAL KAYNAKLI İNSANI AKTİVİTELER SONUCU

14 DOĞAL KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİ
Tabii kirliliği oluşturan, doğada bulunan kirletici kaynaklarından: tozlar, meteorlardan, yer yüzeyindeki büyük çöl alanlarından ve kumluk alanlardan rüzgarlarla atmosfere taşınırlar; orman yangınları ile atmosfere önemli miktarlarda duman ve zehirli gazlar karışır; foto kimyasal olaylarla azot dioksit; yanardağlardaki volkanik faaliyetler sonucunda kükürt dioksit, hidrojen klorür, hidrojen florür; deniz çalkalanmasından sodyum klorür sayılabilir.

15

16

17 İNSANİ AKTİVİTELER SONUCU OLUŞAN HAVA KİRLİLİĞİ
Ulaşım Katı yakıtlar Elektrik santralleri Endüstri ve ısınma için kullanılan yakıtlar Endüstriyel işlemler olarak sıralanabilir

18

19

20

21 Hava Kirliliğinin Zararlı Etkileri
Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak üzere görüş mesafesi, bitkiler ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Katı yakıtlar ve akaryakıt gibi karbonlu maddelerin tam yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parçacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir çeşididir ve görüş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir.

22 Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar üzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi vardır.
Ayrıca hava kirliliği ile meydana gelen asit yağmurları, göllerde ve ırmaklarda yaşamı bitiren, ormanları mahveden, tohumları yok eden olaylara da neden olur.

23

24 Astımlı hastalar özellikle tehlikededir. .
Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar. Dışarıdaki hava kirliliği; burun gerisine akıntı, öksürük, hapşırık, sinüzit, nefes alma zorlukları, kronik öksürük, ses problemleri (özellikle kronik kısıklık ve larenjit) ve baş ağrısına sebep olur. Astımlı hastalar özellikle tehlikededir. .

25 HAVA KİRLİLİĞİNE KARŞI ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

26 Türkiye’ deki Mevcut Durum
Türkiye’de ulusal çevre eylem planı yapılması gündeme getirilmiş, bir plan hazırlanmış ancak halen tam anlamıyla uygulamaya geçilememiştir. Öyle ki, geleneksel kirleticiler dediğimiz ve ağırlıklı olarak sanayiden kaynaklanan kirleticiler için dahi ülke genelinde bir emisyon envanteri oluşturulamamıştır. Gelişmiş ülkelerde bütün geleneksel hava kirleticilerinin konsantrasyonları izlenmesine rağmen Türkiye’de Çevre Bakanlığı’nın verdiği bilgiye göre, ülke genelinde hava kirliliği seviyesinin izlenmesi için 69 il merkezi ve 7 ilçe merkezinde olmak üzere toplam 171 istasyonda sadece kükürtdioksit (SO2) ve partiküler madde (PM) ölçümleri yapılmaktadır.

27 Türkiye’ deki Mevcut Durum

28 Türkiye’ deki Mevcut Durum
Emisyonların azaltılması amacıyla, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayınladığı bilgilere göre, kurşunlu yakıtlar sebebiyle atmosfere gidecek kurşun miktarını azaltmak için TÜPRAŞ normal benzinde kurşun miktarını 0.42 den 0.15g/l ye, süper benzinde ise 0.84 g/L'den 0.40 g/L' ye düşürmüştür. Hâlihazırda, TÜPRAŞ'ın mevcut rafineri imkanları ile ton kurşunsuz benzin üretebilme kapasitesi olmasına karşın, yaklaşık ton kurşunsuz benzin satılıyor, toplam tüketim içindeki payı ise %6.62 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran diğer ülkelerle kıyaslandığında (ABD %98, Japonya %100) düşük kalmaktadır. 1995 yılından itibaren motorlu taşıtların AB standartlarında yani EURO-93 normlarında üretilmesi ve otomotiv sektörünün gerekli teknolojik değişimleri tamamlaması hedefiyle, Türk Otomotiv Sanayiin Avrupa Topluluğu'nda 1993 yılında yürürlüğe giren EURO-93 otomobil Egzoz Emisyon Standartlarına geçişini içeren bir Uyum Programı ve Otomotiv Sanayii Çevre Deklarasyonu 1993 yılı sonunda OSD ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında imzalanmıştır.

29 Türkiye’ deki Mevcut Durum
Türkiye, hava kirliliği ve onun yarattığı problemleri çözmeyi amaçlayan uluslararası bir kaç antlaşmaya imza koymuştur. Bu antlaşmalar Türkiye’yi taahhüt ettiklerini uygulamaya koyma durumuna getirmektedir. Bu antlaşmaları özetlersek, Ozon Tabakasının Korunmasına dair olan Viyana Sözleşmesi ve bunun geliştirilmiş şekli olan Kopenhag Sözleşmesi (1995). Bu sözleşme dahilinde ozon tabakasını incelten maddelerin kullanımı belirli bir oranı aşmayacak şekilde sınırlandırılmıştır. Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirlenmesi Sözleşmesi’nde, ilk olarak kükürt dioksitin izlenmesi ve kontrolüyle başlayan bu anlaşmanın, dünyadaki trendlerin toksiklere kayması sonucu kapsamı genişletilmiştir.

30 CO2 Salınımı Karbondioksit salınımında %36 lık oranla taşıma ve ulaşım başı çekiyor, evlerimizde tükettiğimiz elektrik ve doğalgaz gibi enerji çeşitlerinin kullanılmasından açığa çıkan CO2 miktarı %30 ile ikinci sırada, endüstri %21 ve son olarak da tarım %13 lük paya sahip. Avrupa Komisyonu 2020’ye kadar yeni arabalardan ve hafif ticari taşıtlardan (kamyonetlerden) karbon dioksit (CO2) salınımını ciddi ölçüde azaltacak hedefler belirlemek için önerilerde bulundu. Bunlar; Yeni araçlarda 2011 yılında kilometre başına 135,7 gram olan CO2 oranını 2020’ye kadar 95 grama (g CO2/km), 2015 yılında ise zorunlu bir hedef olarak 130 grama düşürecek yılında kamyonetlerden 181,4 gram olarak gerçekleşen salınım, 2020 yılında 147 gram/km’ye ve 2017’de zorunlu olarak 175 grama düşürülecek.

31 CO2 Salınımı Tüketiciler için net tasarruflar
2015 hedefiyle kıyaslandığında her yeni araç sahibinin ilk yılda yakıt masraflarında yaklaşık 340 Avro ve kamyonetler için ilk yılda ortalama yakıt tasarrufu yaklaşık 400 Avro olacak. Toplamda, tüketiciler yakıt harcamalarında yılda 30 milyar Avro tasarruf edecek ve bu hedeflerin AB gayrisafi yurtiçi hasılasını da yılda 12 milyar Avro artırması ve istihdamda harcanmasının da yılda yaklaşık 9 milyar Avro kar getirmesi bekleniyor. Öneri toplamda 160 milyon ton yakıttan tasarruf sağlayacak- bu da bugünün parasıyla yaklaşık 70 milyar Avro ediyor- ve 2030 yılına kadar 420 milyon ton CO2 tasarrufu sağlayacak.

32 CO2 Salınımı Türkiye’de kullanılan otomobillerde 2012 yılından itibaren Motorlu Taşıtlar Vergisi artık emisyon oranına göre alınacak. Yani eskimiş olan araçlardan yüksek vergi, yeni araçlardan ise düşük vergi alınacak. Ancak araçların kullandıkları yakıtlara göre karbon salınımları farklılaşıyor. Hyundai Getz 1.4 benzinli: 141 CO2 Emisyonu (gr/km) Ortalama Hyundai Getz 1.5 dizel: 118 CO2 Emisyonu (gr/km) Ortalama Renault Fluence 1.6 benzinli: 155 CO2 Emisyonu (gr/km) Ort. Renault Fluence 1.5 dizel: 119 CO2 Emisyonu (gr/km) Ortalama

33 CO2 Salınımı Birey Olarak Bizler Neler Yapabiliriz? 1)Isınma ve Gaz
Evlerde en büyük enerji harcaması %70 ile ısınma için yapılıyor. Isı yalıtımı yapılmamış pencere ve kapılardan ısı kaybımız ise %20. Yapılan araştırmalar kişilerin su ısıtıcılarını nasıl kullanmaları gerektiğini tam olarak anlamadıklarını açıkça ortaya koyuyor. Isıtıcınızın ayarını sadece 1 derece azaltarak yılda yaklaşık 300kg daha az CO2 salınımı yaparsınız.

34 CO2 Salınımı Birey Olarak Bizler Neler Yapabiliriz? 2) Elektrik
Kullandığımız elektronik cihazların çeşidi arttıkça evlerde kullanılan elektrik miktarı da artıyor. Öncelikle evi kahve makinesi, elektrikli diş fırçası gibi gereksiz aygıtlarla doldurmaktan vazgeçmeliyiz. Çamaşır makinenizin ısı ayarını 60 dereceden 40 dereceye indirerek %40 oranında enerji tasarrufu yaparsınız. Eski tip ampuller enerjilerini %80 inini ısıya çevirirken çok az bir kısmını ışığa dönüştürebiliyorlar, tasarruflu ampullerle enerji israfını azaltın.

35 CO2 Salınımı Birey Olarak Bizler Neler Yapabiliriz? 3) Ulaşım
Otomobilinizin markası ve tükettiğiniz yakıt cinsi çok önemli. Örnegin Honda Civic için bu rakam 145, Renault Meganlar için 160 – 200 arası, Ford Focus için 220, Cherokee Jeep için 285… Otomobilinizin markasını, modelini ve kullandığınız yakıt türünü, internet adresindeki otomobil işaretine tıklayarak buradan seçebilir ve kendi otomobilinizin karbon emisyon miktarını görebilirsiniz.

36 CO2 Salınımı Birey Olarak Bizler Neler Yapabiliriz? 4) Yaşam Tarzı
Yaşam tarzımız da çevre kirliliğinde dolayısıyla hava kirliliğinde önemli bir etken. Misal teknoloji düşkünü biriyseniz karbon salınımınız biraz daha fazla olur. Örneğin 1970 yılında evlerde ki elektrikli cihaz sayısı 15 iken 2000 yılında bu sayı 45 olmuştur. Yasam tarzınız evinizde kaç yeni teknoloji ürünü olduğunu direk belirleyen bir etkendir.

37 -Her şeyin en yeni modelini alırım, alışveriş yapmaya bayılırım, paketlenmiş yiyecekler tüketirim” diyorsanız 3000 kg ekleyin. -“Tutumluyum, sadece ihtiyacım olduğunda yeni şeyler alırım, yiyeceklerimi çoğunlukla süpermarketlerden alırım” diyorsanız 2000 kg ekleyin. -“Kendi organik yiyeceklerimi yetiştiririm, yerel pazarlardan alışveriş yaparım, asla mevsimi olmayan yiyecekleri tüketmem” diyorsanız 600 kg ekleyin.

38 SONUÇ >1000-3000 kg : Ya fazlasıyla çevrecisiniz ya da yalancı.
> kg : Çevreye duyarlı bir hayat yasıyorsunuz. > kg : Sizinki ortalama bir zarar, daha dikkatli olabilirsiniz. > kg : Sınırı asıyorsunuz, hayat tarzınızda degisiklik yapmalısınız. > kg : Dünyayı mahvedenler arasındasınız, kendinize gelin. > kg : Küresel ısınma konusunda tam bir canisiniz > kg : Felaket! Amerikalılar gibi yasıyorsunuz. >21000 ve fazlası: Dünyanın geleceği için lütfen kendinizi öldürün!

39 KAYNAKÇA Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Web Sayfası
Yrd.Doç.Dr. Aysun Sofuoğlu, ‘Hava Kirliliği’ , İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kimya Mühendisliği Bölümü.

40 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER..