PROJE DÖNGÜSÜ YAKLAŞIMI İLE PROJE DOKÜMANI HAZIRLAMA

... konulu sunumlar: "PROJE DÖNGÜSÜ YAKLAŞIMI İLE PROJE DOKÜMANI HAZIRLAMA"— Sunum transkripti:

1 PROJE DÖNGÜSÜ YAKLAŞIMI İLE PROJE DOKÜMANI HAZIRLAMA
T.C. ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PROJE HAZIRLAMA VE EKONOMİK ANALİZ EĞİTİMİ Çeşme, İzmir Kasım 2011 PROJE ÇEŞİTLERİ, PROJE DÖNGÜSÜ YAKLAŞIMI İLE PROJE DOKÜMANI HAZIRLAMA Muzaffer Doğru

2 İÇİNDEKİLER I. Proje Tanımı ve çeşitleri
II. Proje döngüsü ve mantıksal çerçeve yaklaşımı (MÇY) ile proje hazırlama v  MÇY ile proje hazırlamanın aşamaları Analiz Aşaması Paydaş analizi Problem Analizi Hedef ve amaç analizi Strateji analizi Planlama Aşaması Hedef, Amaç, Gösterge, Doğrulama Kaynakları Varsayım, Risk MÇY matrisinin hazırlanması Proje Faaliyet Planı Proje Bütçesi Sürdürülebilirlik İzleme ve Değerlendirme

3 PROJE TANIMI Proje, belirlenmiş bir amacın gerçekleştirilmesine yönelik olarak belli bir zaman periyodu içinde, bu amaca tahsis edilen kaynakları (bütçe) kullanmak suretiyle, gerçekleştirilen bir dizi faaliyetler bütünüdür. Bu durumda KAYNAK+ ZAMAN+ FAALİYET projenin kapsamını oluşturan temel elemanlar olmaktadır. Bazı projelerde bunlara ilave olarak YER de proje’nin temel bir elemanını oluşturur.

4 Planlama ve Proje ile Farkı
Planlama, önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirmek için yapılması gereken işlerin saptanması ve izlenecek yolların seçilmesidir. Planlama, geleceğe bakma ve olası seçenekleri saptama sürecidir yani geleceği düşünmedir. Özetle planlama, bir eylemle ilgili tüm etkinliklerin önceden hazırlanması sürecidir. Amaçlar belirlenmiş. Daha uzun dönemli Daha Genel (Projelere Baz teşkil oluşturur)

5 Projelerin Temel Özellikleri
- Özgün (belirgin) (Specific) - Sonucu ölçülebilir (en azından değerlendirilebilir) (Measurable) - Elde edilebilir (Kabul edilebilir) (Achievable) - Gerçekçi (mevcut imkanlar gözönünde bulundurularak) (Realistic) - Zaman bağımlı (bir bitiş tarihi/zamanı olan) (Time Bounded) (İngilizcesi kısaltılmışı SMART-Şık- kelimesi kullanılmaktadır)

6 PROJE ÇEŞİTLERİ Sektörler itibariyle sınıflandırma - Enerji projeleri - Ormancılık projeleri - Kırsal kalkınma projeleri - Havza rehabilitasyon projeleri - Sulama projeleri

7 ORMANCILIK PROJELERİNE ÖRNEKLER
Ağaçlandırma projeleri Erozyon kontrolu projeleri Odun dışı orman ürünleri projeleri Eko-turizm projeleri Orköy projeleri Orman sanayi projeleri Havza Avan Projeleri Bölge Müdürlüğü projeleri (OGM/AGM)

8 - ÇEM-TİKA Çölleşme ile Mücadele bölgesel İşbirliği proj.
Proje tipi itibariyle sınıflandırma - Uygulama projesi - Araştırma-Geliştirme Projesi - Eğitim projesi - Teknik İşbirliği Projesi Büyüklük (alan/bütçe) itibariyle sınıflandırma - Büyük, orta, küçük ölçekli projeler Ülke projeleri-Bölgesel Projeler - ÇEM-TİKA Çölleşme ile Mücadele bölgesel İşbirliği proj. - ÇEM-FAO Orta Asya ve Kafkaslarda dağlık havzaların sürdürülebilir yönetimi için kapasite geliştirme projeleri

9 Proje sahibi kurumlar itibariyle sınıflandırma
- Kamu kuruluşları projeleri - Özel sektör projeleri - Sivil toplum örgütü projeleri Finans kaynakları itibariyle sınıflandırma - İç kaynaktan finanse edilen projeler - Dış kaynaklı projeler

10 Dış kaynaklı ormancılık projeleri (örnekler)
- Doğu Anadolu Havza Rehabilitasyon Projesi (DB) - Anadolu Havza Rehabilitasyon Projesi (DB) - Kuzey Anadolu Ormancılık Projesi (DB) - Akdeniz Ormancılık Projesi (DB) - Ormancılık Sektör İncelemesi Projesi (DB) - Çoruh entegre havza rehabilitasyon projesi (JICA) - Biyolojik Çeşitlilik Projesi (GEF) - Küre Dağları Projesi (GEF)

11 - Endüstriyel Orman Ağaçlandırmaları Projesi (FAO) - Ulusal Ormancılık Programı Geliştirme Projesi (FAO) - Toplum Ormancılığı Projesi (FAO) - Yapraklı Tür Orman Ağaçlandırmaları Projesi (FAO) - Milli parklar yönetim planlamasının geliştirilmesi projesi (FAO) - Küre Dağları Milli Park Projesi (GEF) - Yıldız Dağları Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Projesi ( ) - Türk-Alman Ormancılık (silvikültür-amenajman) Projesi (GTZ) - Türk-İtalyan Kavakçılık Projesi (İTALYA) - Ormancılık bilgi sistemleri projesi (Finlandiya) - Tüplü fidan üretim teknikleri projesi (Finlandiya

12 Dış Kaynaklı Proje Finansman Kuruluşları
Avrupa Birliği (AB) Dünya Bankası (DB) Küresel Çevre Fonu (GEF) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşk. (FAO) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Alman Teknik İşbirliği Taşkilatı (GTZ) Yabancı Ülkeler (Finlandiya, Hollanda, İtalya) TIKA OSB-FAO Ormancılık Projeleri Destekleme Fonu (2012 de başlaması bekleniyor)

13 Proje Döngüsü (Mantıksal Çerçeve) Yaklaşımı ile Proje Hazırlama
Proje hazırlanması ve değerlendirmelerinde proje döngüsü yaklaşımı kullanımının yaygınlaşması nedenleri: Proje uygulamalarında elde edilen deneyimler, başarısız projelerin değerlendirilmesi sonuçları. Projelerin performanslarının izlenmesi ve değerlendirilmesindeki yetersizlikler. İç ve dış finans kurumlarının proje döngüsü yaklaşımı ile hazırlanana projeleri desteklemesi.

14 Proje Süreci (Projelerin hazırlanması ve yürütülmesinin 6 aşaması)
Ön Değerlendirme Uygulama Finansman Proje Fikrini Belirleme Projenin Tasarımı Değerlendirme

15 Proje Sürecinin Aşamaları
Proje Fikrini Belirleme: Projenin ilk fikir ve tasarım aşamasıdır Projenin tasarımı: Projenin teknik ve operasyonel açıdan detaylı olarak tasarlandığı aşama Ön Değerlendirme: Tasarımı tamamlanmış olan projenin mantıki, çerçeve, teknik, mali, ekonomik, sosyal, çevresel, kurumsal yönlerden tutarlılığını, bütünselliğini, işlevselliğini değerlendirme. Finansman: Finansman teklifinin ilgili karar vericiler tarafından değerlendirildiği ve finansmanın sağlandığı aşama. Uygulama: Projede öngörülen faaliyetlerin uygulanması, performans ve sonuçlarının izlenmesi, denetlenmesi aşaması. Değerlendirme: Proje performans ve sonuçlarının değerlendirilmesi.

16 Integrated Watershed Development Approach (Case of one micro-catchment (MC))

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33 Proje Bölümleri (içeriği)
Kapak Sayfası Proje Özeti İçindekiler Tablosu Kısaltmalar 1. GİRİŞ Proje ile ilişkili genel koşullar, ulusal, sektörel politika, program, öncelikler. 2. MEVCUT DURUM ANALİZİ 2.1 Mevcut koşulların tanımı 2.2 Problem analizi 2.3 Paydaş analizi 2.4 Ana çözüm ihtiyaçları, amaç ve hedef analizi 2.5 Strateji (amaç ve hedeflerin elde edilmesi alternatifleri) analizi

34 3. PROJE ÇERÇEVESİ 3. 1 Hedef, Amaç, Çıktılar 3
3. PROJE ÇERÇEVESİ 3.1 Hedef, Amaç, Çıktılar 3.2 Faaliyetler (faaliyetler ile ilgili her türlü analizler, tanımlar, standartlar, vb.) 3.3 Riskler ve varsayımlar 3.4 Sürdürülebilirlik 4. PROJE YÖNETİMİ 4.1 Proje yönetimi, uygulamaları ile ilgili kurumsal düzenlemeler, sorumluluklar, eşgüdüm 4.2 Proje girdileri ve bütçesi 5. PROJE İZLEME VE DEĞERLENDİRME 5.1 İzleme ve değerlendirme, başarı göstergeleri 5.2 Bilgilerin paylaşımı

35 6. PROJE UYGULANABİLİRLİK (FİZİBİLİTE) ANALİZLERİ
6.1 Finansal ve Ekonomik Analiz (Fizibilite) 6.2 Çevresel Uygulanabilirlik (ÇED) 6.3 Sosyal Uygulanabilirlik 6.4 Projenin Dışsallıkları EKLER Proje Mantıki Çerçeve Matrisi Çalışma Planı Proje Bütçesi Fizibilite analizleri detay tabloları Proje sahası tanıtımı ile ilgili detay bilgiler, haritalar Faaliyetlerle ilgili standartlar, detay tanımlar, çizimler, vb. Diğer

36 PROJELERDE BAŞLICA BAŞARISIZLIK NEDENLERİ
Mevcut durumun, sorun-neden-çözüm ilişkisinin yetersiz analizi. Proje mantıki çerçevesinin iyi kurgulanmaması. Risklerin yeterince dikkate alınmaması. Faaliyet odaklı planlama ve uygulama. İzleme ve performans değerlendirme kriter ve yöntemlerinin yetersizliği. Hedef gruplarla yeterli ilişkinin kurulamaması. Projelerdirmede standartlaşma, yeterli sorgulamama. Geçmiş proje sonuçlarının yeterince değerlendirilmemsi, deneyimlerin yeni projelerde yeterince faydalanılmaması.

37 Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı Nedir?
Projenin farklı seviyelerdeki amaç, çıktı/sonuç, faaliyetler ve girdiler arasındaki nedensel ilişkileri kuran, bunların gerçekleştiğini uygun göstergelerle kontrol eden ve proje kontrolü dışında kalan ve başarıyı etkileyecek riskleri yeterli şekilde dikkate alan proje hazırlama, uygulama ve değerlendirme mekanizmasıdır.

38 Hedef (uzun dönem amaç Proje amacı Sonuç 1 (Çıktı 1) Sonuç 2 (Çıktı 2) Sonuç 3 (Çıktı 3) F2.1 F2.2 F3.1 F3.2 F3.3 Faaliyet 1.1 F1.2 F1.3 G G G G G

39 Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı ile Proje Hazırlama Aşamaları
ANALİZ AŞAMASI PLANLAMA AŞAMASI 5. Mantıksal çerçeve matrisinin hazırlanması – proje yapısının tanımlanması, onun içsel mantığının test edilmesi, amaç ve hedeflerin (çıktıların) ölçülebilir terimlerle tanımlanması; bunlara ulaşmak için uygun ana faaliyetlerin tanımlanması 6. Faaliyetlerin planlanması –faaliyetlerin detaylandırılması, sırasının, birbirleriyle bağlantılarının belirlenmesi; sorumlulukların tahsis edilmesi faaliyet planının hazırlanması 7. Bütçeninhazırlanması – Faaliyet planından hareketle girdilerin belirlenmesi ve bütçenin hazırlanması 1. Paydaş Analizi – paydaşların , onların ana problem ve beklentilerini, yaratacakları kısıtların, fırsatların ve katkıların belirlenmesi; 2.GZFT (GÜÇLÜ ZAYIF FIRSATLAR TEHDİTLER ) Analizi 3. Problem Analizi – problemlerin ve bunların farklı seviyeleri arasındaki neden-sonuç ilişkilerinin analizi. 4. Amaç ve Hedeflerin Analizi – belirlenen problemlerden hareket ederek amaç ve hedeflerin (hedeflenen çıktıların) belirlenmesi. 5. Strateji Analizi – amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesi için alternatif stratejilerin mukayesesi ve uygun stratejinin belirlenmesi. Amaç ve çıktıların son şeklinin verilmesi .

40 1. Adım: Paydaş analizi Paydaşlar, proje sürecinden ve sonuçlarından doğrudan ya da dolaylı biçimde olumlu ya da olumsuz biçimde etkilenecek olan kişiler, topluluklar, gruplar, kurumlar (kamu kurumları, STK’lar, yerel yönetimler, işletmeler) ve kişilerdir. Proje süreci ve sonuçlarını etkileme ve bunlardan etkilenme (zarar görme, yararlanma, katkı sağlama, risk oluşturma) bakımından birincil öneme sahip paydaşların analizi ve proje sürecine dahil edilmesine özellikle özen gösterilmelidir.

41 2. Adım: Problem Analizi Sorunlar projeyi yürütecek kuruluş yanında diğer paydaşların bakış açılarından da incelenir ve belirlenir. - Konuyla ilgili tüm sorunların ortaya çıkıp çıkmadığı incelenir. Ortaya çıkanların önemli sorunlar olduğu kontrol edilir. Belirlenen sorunların birbirleriyle bağlantıları, sebep-sonuç ilişkileri belirlenir. Bu bağlantıları gösteren sorun ağacı hazırlanır. Gerçekte olmayan veya önemi abartılan problemlere dayalı olarak geliştirilen projeler başarısız olmaya mahkumdur.

42 Problem Analizinde Dikkat Edilecek Konular
Sorun olarak gördüğünüz ya da değiştirmek istediğiniz konu nedir? Sorunla ilgisi olan anahtar paydaşlar/ ilgi grupları kimlerdir? Sorunu çözerken anahtar paydaşların potansiyel ihtiyaçları, beklentileri, rolleri ve işlevleri nelerdir? Paydaş/ilgi gruplarının proje dolayısıyla yaşayacakları potansiyel kazançlar ve kayıplarnelerdir? Sorunun kaynağı nedir ve kaynak ile sorun arasındaki ilişki nedir? Sorunu çözmeye yönelik seçenekler nelerdir? Sorunun çözümünü sağlamak için nelerin değişmesini görmek istiyor, neleri gerçekleştirmek istiyorsunuz?

43 Problem Ağacı Nasıl Oluşturulur (Beyin Fırtınası)
- Mevcut durumdaki ana sorunlar tanımlanır. Sorunların gruplandırılmasına başlamak için bir başlangıç sorunu seçilir. Başlangıç sorununa doğrudan neden olan sorunları onun altına yerleştirilir. - Başlangıç sorunun doğrudan sonucu olan sorunlar onun üstüne yerleştirilir. Arasında neden veya sonuç ilişkisi olmayan sorunlar ise, başlangıç sorunu ile aynı seviyeye yerleştirilir

44 Problem Ağacı (1-kök kısmı) (Çoruh Projesi)
Sonuç Neden Çoruh havzasında doğal kaynakların büyük bolümü bozulmuş ve havzanın sürdürülebilirliği risk altında Mera alanlarının buyuk kısmı bozuk ve baskı altında Ormanların onemli bolumu bozulmus ve baskı altında Tarım alanlarının buyuk kısmı bozuk ve verimliliği düşük Orman teşkilatının yöredeki eleman kadrosu yetersiz, katılmcı ve entegre çalışmalar konusunda deneyim az Köylü organize olarak mera alanlarında kontrollu otlatma yapamıyor Devletin Mera ıslah çalışmaları yetersiz Ormanlarda aşırı otlatma ve düzensiz faydalanma Tarım alanlarında hatalı toprak işleme, sulama, gübre ve ilaç kullanımı Köylü.örgütleri ve tarım ürünlerinin pazarlanması çok zayıf Tarım ve Orman teşkilatları mera ıslahına gerekli önemi vermiyor Orman köylülerinin alternatif gelir kaynakları kıstlı Yerel köylülerin ormanlardan faydalanma ve gelir imkanları çok kısıtlı Katılımcı ve entegre çalışmalar konusunda eğitimler yetersiz Kontrollu otlatma için farkındalık ve teşvik programları yetersiz Üst havzalarda köylü yayımi tanıtım, destekler zayıf Develetin çiftçi örgütlerini destekleme ve pazarlama destelkleri zayıf

45 Problem Ağacı (2-tepe kısmı) (Çoruh Projesi)
Barajların ömrünün , enerji ve sulama verimliğinin azalması Şehir ve yerleşim alanlarında ekolojik, sosyol, ekonomik sorunlar Kırsal alanda ailelerin bölünmesi, yerel kültürün yok olması Tarım ve mera alanlarının ve verimliliğinin azalması Alt havzada yerleşim yerleri, tarım alanları, altyapı tesisleri izerinde sel ve taşkın zararları Baraj ve gölet lerde yüksek oranda sedimentasyon Bitki ve hayvan türlerinde azalma, yokolma Yaban hayatı zararlarında artış Artan göç Yaşam düzeyi ve yoksulluğun artması Ekoturizm potansiyeli ve gelirlerinin azalması Orman, sulak alan, mera, alpin ekosistemlerinin ve habitatların bozulması Hayvancılık ve tarımsal geliri ve köylerde geçim imkanlarının azalması Doğal peysajin bozulması Şiddetli toprak erozyon ve su artan sel, taşkın, olayları Çoruh havzasında doğal kaynakların büyük bolümü bozulmuş ve havzanın sürdürülebilirliği risk altında

46 3. Adım: AMAÇ VE HEDEFLERİN BELİRLENMESİ
- Problem ağacındaki olumsuz durumların gelecekte olması arzu edilen ancak gerçekçi olan durumlara çevrilmesi ile hazırlanır Çözümlerin aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya doğru ilişkilerini ve bağlantılarını ortaya koyar.

47 ÇÖZÜM AĞACI (Eğitim sırasında doldurulacak)
Çoruh havzasında doğal kaynakların büyük bolümü bozulmuş ve havzanın sürdürülebilirliği risk altında Mera alanlarının buyuk kısmı bozuk ve baskı altında Ormanların onemli bolumu bozulmus ve baskı altında Tarım alanlarının buyuk kısmı bozuk ve verimliliği düşük Orman teşkilatının yöredeki eleman kadrosu yetersiz, katılmcı ve entegre çalışmalar konusunda deneyim az Köylü organize olarak mera alanlarında kontrollu otlatma yapamıyor Devletin Mera ıslah çalışmaları yetersiz Ormanlarda aşırı otlatma ve düzensiz faydalanma Tarım alanlarında hatalı toprak işleme, sulama, gübre ve ilaç kullanımı Köylüçrgütleri ve tarım ürünlerinin pazarlanması çok zayıf Tarım ve Orman teşkilatları mera ıslahına gerekli önemi vermiyor Orman köylülerinin alternatif gelir kaynakları kıstlı Yerel köylülerin ormanlardan faydalanma ve gelir imkanları çok kısıtlı Katılımcı ve entegre çalışmalar konusunda eğitimler yetersiz Kontrollu otlatma için farkındalık ve teşvik programları yetersiz Üst havzalarda köylü yayımi tanıtım, destekler zayıf Develetin çiftçi örgütlerini destekleme ve pazarlama destelkleri zayıf

48 4. Adım: Strateji Analizi ve Seçimi
- Bir proje oluşturacak olası alternatif stratejiler ortaya konur - Bir veya birden fazla alternatif strateji seçilir - Belirlenen kriterlere göre optimum stratejinin hangisi olduğunu konusunda değerlendirme yapılır - Projeyi oluşturacak stratejiye karar verilir - Proje Ana Amacı ve Proje Hedefleri (hedeflenen sonuçlar/ çıktılar) netleştirilerek projenin kapsamı belirlenir. 4. Adım: Strateji Analizi ve Seçimi

49 - Maliyetler ve Mevcut Kaynaklar - Politik uygunluk
STRATEJİ SEÇİM KRİTERLERİ - Maliyetler ve Mevcut Kaynaklar - Politik uygunluk - Sosyal uygunluk ve kabul edilebilirlik - Verimlilik ve etkinlik - Aciliyet - Farklı paydaşların bakış açıları - Faydaların zaman perspektifi

50 5. ADIM: MANTIKSAL ÇERÇEVE MATRİSİ’NİN HAZIRLANMASI
Objektif olarak doğrulanabilir göstergeler Projenin Kapsamı Müdahele Mantığı Doğrulama Kaynakları Varsayımlar GENEL HEDEF (Uzun Dönem Amaç) PROJE AMAÇLARI SONUÇLAR (ÇIKTILAR) FAALİYETLER 1 4 3 2 13 GÖSTERGELER 14 DOĞRULAMA KAYNAKLARI 11 12 ÖNKOŞULLAR VARSAYIMLAR 7 8 6 5 GÖSTERGELER DOĞRULAMA KAYNAKLARI 9 10 GÖSTERGELER DOĞRULAMA KAYNAKLARI ARAÇLAR (Girdiler) AYRICA DÜZENLENİR MALİYETLER AYRICA DÜZENLENİR

51  Projenin neden gerçekleştirildiği ve neleri değiştireceği (Projenin Amacı)  Projenin neleri başaracağı (Göstergeler)  Projenin başarısının değerlendirilmesinin nasıl yapılacağı (Doğrulama Kaynakları)  Projenin bunu nasıl başaracağı (Faaliyetler ve Araçlar)  Projenin başarısı için hangi dışsal faktörlerin önemli olduğu (Varsayımlar)  Hangi araçların gerekli olduğu (Girdiler)  Projenin başlayabilmesi için hangi unsurların ya da şartların gerçekleştirilmesinin gerektiği (Ön koşullar) 

52 MANTIKSAL ÇERÇEVENİN TANIMI
Proje Müdahele Mantığı, Kapsamı Objektif (nesnel) olarak Doğrulanabilen Göstergeler Doğrulama Kaynakları (Yöntemleri ) Varsayımlar Genel Hedef (Uzun dönem amaç): Projenin katkıda bulunacağı ve proje sonrası uzun dönemde gerçekleşcek ideal durumdur. Genel hedefe yapılan katkının derecesini ölçer. Değerlendirme esnasında kullanılır. Ancak, projenin kendisinin bu bilgileri toplamaya çalışması genellikle uygun değildir. Göstergeleri doğrulamak için kullanacağınız veri kaynakları nelerdir – örneğin spesifik raporlar, tutanaklar, etütler, hesaplar, devlet istatistikleri, Amaç göstergelerini nasıl doğrulayacaksınız? Proje Amacı: Proje sonucunda ulaşılacak amaçtır. Özgün, ölçülebilir, ulaşılabilir, gerçekçi olarak ve belli bir zaman ve yere bağlı olarak tanımlanır. Etkisinin proje sonrasında devam etmesi beklenir. “Amacın gerçekleşip gerçekleşmediğini nasıl anlayacağız?” sorusunun cevaplandırılmasına yardımcı olur. Miktar, nitelik ve zaman ile ilgili uygun ayrıntıları içermelidir. Amaç göstergelerini nasıl doğrulayacaksınız? Bilgileri kim toplayacak, maliyeti ne olacak ve ne kadar zaman alacak? Proje Amacı-Ana Hedefi ilişkisini etkileyebilecek olan varsayımlar (eğer bu amaca ulaşılısa bu varsayımlarda bahsedilen koşullar gerçekleşirse uzun dönem amaca katkı sağlanacaktır). Proje Sonuçlar (Çıktıları): Proje amacının gerçekleştirilmesi için ulaşılması gereken sonuçlardır. Ölçülebilir, gerçekleştirilebilir olarak tanımlanmalıdır. “Sonuçların elde edilip edilmediğini nasıl anlayacağız?” sorusunun cevaplandırılmasına yardımcı olur. Miktar, nitelik, zaman ile ilgili uygun ayrıntıları içermelidir. Sonuç (Çıktı) göstergelerini nasıl doğrulayacaksınız? Mevcut durumun ölçümüne ihtiyaç var mı? Bilgileri kim toplayacak, maliyeti ne olacak , ne kadar zaman alacak? Çıktı – Amaç ilişkisini etkileyebilecek varsayımlar (eğer bu çıktılar elde edilirse ve bu varsayımlarda bahsedilen koşullar gerçekleşirse çıktılar üretilebilir. Faaliyetler: Amaca ulaşma yolunda planlanan proje sonuçlarının (çıktıların) üretilmesi için belli zamana ve kaynakların kullanımna dayalı olarak gerçekleştirilecek faaliyetler ve buınların alt faaliyetleridir. Faaliyetler-Çıktı ilişkisini etkileyebilecek varsayımlar (eğer bu faaliyetler uygulanırsa ve bu varsayımlarda bahsedilen koşullar gerçekleşirse çıktılar elde edilebilir (üretilebilir). Faaliyetlerin başlamasından önce mevcut olması gereken önkoşullardır. (izinler, protokollar, bütçe aktarma,vb.)

53 Araçlar ve Maliyetler Araçlar; projenin yürütülmesi ve planlanan faaliyetlerin yapılması için gereken fiziksel ve fiziksel olmayan kaynakları, yani projede kullanılacak girdileri ifade eder. Bu girdileri temel olarak ikiye ayırabiliriz: İnsan kaynakları Ekipman ve malzemeler Maliyetler ise, tüm belirlenmiş kaynakların (araçların) finansal olarak ifadesidir. Maliyetler, proje önerisi hazırlanan kuruluşa, projeye destek sağlayacak tüm kişi ya da kuruluşların katkılarını ifade edecek şekilde ve istenilen standart bir formatta hazırlanır. Girdilerin ve maliyetlerin belirlenmesi için detaylı faaliyet planı ve bütçenin hazırlanması gerekir ve bu nedenle projede kullanýlacak araçlar ve maliyetler, mantýksal çerçeve matrisi hazýrlandýktan sonra tamamlanýr.

54 RİSKLER VE VARSAYIMLAR
Proje hazırlanması ve değerlendirmesi sırasında, projenin başarısı üzerinde önemli etkilere sahip ancak projenin kontrolü dışındaki Dışsal Faktörler tanımlanarak dikkate alınmalıdır. Risk nedir? Projenin başarısı için önemli olan ve dışsal faktörler olarak ifade ettiğimiz olumsuz etkilerin tümü. Varsayım nedir? Projenin başarısını etkileyen dışsal faktörlerin olumlu olarak ifade edilmesidir. Varsayımlar esas olarak riskler yönetildikten sonra sonuçların ve amaçların elde edilmesi için gerekli olduğu kabul edilen koşullardır.

55 Risk Risk belirleme, değerlendirme ve tedbir alma basamakları:
Projelerin planlanmasında Risk değerlendirmeleri ve yönetiminin yer alması önemlidir. Burada dikkat edilmesi gereken rislerden kaçınmak değil, projeyi var olan riskleri ve bunların proje üzerindeki etkilerini önleme ihtiyaç ve imkanlarına dikkat ederek planlamaktır. Risk belirleme, değerlendirme ve tedbir alma basamakları: Ana riskleri ve bunların etkilerinin ve olasılıkları belirleyin (bir sonraki sayfadaki risk değerlendirme tablosu’na bakınız); İzlenecek riskleri tanımlayın. Proje dışında bu risklere karşı faaliyet gösteren bir program veya proje var mı belirleyin. Proje içinde bu risklere karşı önerilen, partnerler tarafından da benimsenen, tedbirleri tanımlayın.

56 Risk Matrisi Risk Tanımı Varsayım (tanımı) Risk etkisi
(Yüksek/Orta/Düşük) Risk’in olasılığı Riske karşı tedbir Ana amaç 1. 2. Proje Amacı Çıktı 1 3. Çıktı 2 Çıktı 3

57 Varsayımların Oluşturulması
Proje faaliyetlerine başlanabilmesi için gerekli önkoşulları belirlenmesi, Her aşama (Proje Sonuçların üretilmesi, Proje Amacına ulaşma, Uzun Dönem Amaca katkı sağlama aşamaları) için risklerin belirlenmesi Bu risklerin olumlu ifadelere çevrilmesi (varsayıma dönüştürülmesi) Bu varsayımların projenin başarısı açısından öneminin ve gerçekleşme ihtimalinin gözden geçirilmesi (varsayım algoritması) ve gerekirse bunlarla ilgili önlemler alınması Gerekli varsayımların uygun seviyelere uygun olarak mantıksal çerçeve matrisine yerleştirilmesi

58 Varsayımların Değerlendirilmesi
Varsayımın olabilme ihtimali nedir? Kesine Yakın Orta düzeyde İhtimal Dışı Mantıksal çerçeveye dahil etme Varsayım olarak ekle Dışsal faktörü etkileyecek şekilde proje yeniden dizayn edilebilir mi? Evet Hayır Varsayımda bahsedilen Dışsal Faktör önemli mi? Faaliyetler ve sonuçlar ekleyerek projeyi yeniden dizayn et; eğer gerekiyor ise proje amacını yeniden formüle et Proje yapılabilir değil Evet Varsayım Örnekleri: Güvenlik koşulları arazi çalışmalarını engellemeyecektir. Proje bölgesindeki boş orman bölge şefliklerine atamalar yapılacak

59 Varsayımların mantıksal çerçeve matrisine yerleştirilmesi
Proje sonuçlarını (çıktılarını) elde etmek için gerekli olan varsayımlar Proje amacına ulaşmak için gerekli olan varsayımlar Ana amaca ulaşmak için gerekli olan varsayımlar Faaliyetler seviyesine yerleştirilir Çıktılar seviyesine yerleştirilir Proje hedefleri seviyesine yerleştirilir

60 Göstergeler Ne İşe Yararlar?
Gösterge Nedir? Göstergeler, gerçekleşen sonuçların önceden belirlenen hedefe ne ölçüde ulaşıldığının ortaya konulmasında kullanılırlar ve projenin gelişimi ile ilgili her seviyedeki faktörlerin (Ana Hedef, Amaç, Çıktılar) proje süresince izlenmesine ve işlevsel olarak değerlendirilmesine olanak sağlayan araçlardır. Her bir gösterge kısaca faktöre ilişkin Nicelik (ne kadar), Nitelik (nasıl), Zaman (ne zaman) ve Yer (nerede) konusunda bilgileri içermelidir. Göstergeler Ne İşe Yararlar? Ana Hedefin, Proje Amacının ve Çıktılarının karakteristiklerini açıklığa kavuştururlar. Projeyi daha objektif bir şekilde yönetmeyi sağlarlar. Performans ölçümü, izleme ve değerlendirme için bir baz oluştururlar.

61 Gösterge Özellikleri:
Gösterge Sayısı: Normal olarak her faktör için (Hedef, Amaç, Çıktı) birden fazla gösterge kullanmak arzu edilir. Böylece, amacın başarılıp başarılmadığı konusunda daha güvenilir bilgi elde sağlanabilir. Gösterge Özellikleri: Özel: Ölçülecek faktörle ilgili ona has Ölçülebilir: Değeri tarafsız olarak algılanabilir, doğrulanabilir olmalı Üzerinde Uzlaşılan: Uygunluğu, güvenililirliği konusunda uzlaşı olmalı Gerçekçi ve Duyarlı: Proje faktörleri ile ilgili ve değişime duyarlı olmalı Maliyet etkin: Kabul edilebilir maliyette olmalı

62 Göstergeler, girdi, çıktı, verimlilik, sonuç ve kalite göstergeleri olarak sınıflandırılır. Girdi göstergeleri: Proje faaliyetleri, çıktıları veya macı için kullanılan insan, mali ve fiziksel k.aynaklardır. Çıktı göstergeleri: Üretilen mal ve hizmetlerin niceliği (miktarı) konusunda bilgi vermesine rağmen, sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığı veya üretilen mal veya hizmetin kalitesi ve üretim sürecinin etkinliği konusunda tek başına açıklayıcı değildir. Verimlilik göstergesi: Birim çıktı başına harcanan girdi veya maliyeti gösterir. Girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi değerlendirir. Sonuç göstergeleri: Elde edilen sonuçların/çıktıların, amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesinde nasıl ve ne ölçüde başarılı olduklarını gösterirler ve amaç ve hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını ortaya koymaları bakımından en önemli performans göstergeleridir. Kalite göstergeleri: Mal veya hizmetlerden yararlananların veya ilgililerin beklentilerinin karşılanmasında ulaşılan düzeyi gösterir.

63 Göstergelere Örnekler (Bir Havza Islahı projesinde)
Girdi göstergesi: Harcanan para, işgücü sayısı‚ malzeme miktarları, vb. Çıktı göstergesi: Teraslanan ve dikim yapılan alan Verimlilik göstergesi: Hektar ıslah tedbirleri maliyeti, hektarda kullanılan işgücü veya makine saat sayısı, vb. Sonuç göstergesi: Taşınan toprak miktarında, alt havzada sel zararlarına harcanan paralarda azalma, vb.

64 DOĞRULAMA KAYNAKLARI Göstergelerin kontrol edilmesi için gerekli bilgiyi sağlayacak dokümanlar, raporlar ve diğer kaynaklardır. Doğrulama kaynakları göstergeler ile eş zamanlı olarak belirlenmelidir Doğrulama kaynakları şu bilgileri vermelidir: - Bilginin sağlanacağı format (örn: İlerleme raporları, proje hesapları, proje kayıtları, resmi istatistikler, değerlendirme misyon raporları, anketler, vb.), - Bilgiyi kimin sağlayacağı, - Bilginin hangi sıklıkta sağlanacağı (örn: Aylık, üç aylık, yıllık vb.)

65 Sürdürülebilirlik Proje finansmanı sona erdikten sonra proje sonuçlarının gelecekte sürdürülebilmesi için uygulanacak tedbirlerin planlanması çok önemlidir. Bu amaçla projede aşağıdaki bileşenlerin yer alması (fakat bunlarla sınırlı olunmaması) gerekmektedir. Paydaşların sahiplenmesi – Projenin hedef kitlesi ve paydaşların (faydalananların) tasarım ve sonraki çalışmalara katılım ve benimsemelerinin ölçüsüdür. Böylece, proje sona erdikten sonra da desteklerini devam ettirecekler ve projenin sürdürülebilir olması mümkün olabilecektir. Siyasi destek – Hükümetin, kilit kurumların üst düzey karar vericilerinin (merkezde ve taşrada) proje sonuçlarının sürdürülmesi ve yaygınlaştırılmasına olan desteklerinin, proje sonrasında ne ölçüde gerçekleşeceğidir. Uygun teknoloji – Projede kullanılan teknolojilerin uzun vadede uygulanıp uygulanamayacağı (örn: bakım, onarım, yaygınlaştırma için girdilerin ve yedek parçaların temin edilebilirliği; güvenlik kurallarının yeterliliği, teknolojilerin öğrenilebilir, uygulanabilir olması).

66 Sosyo-kültürel konular – Projenin, yerel sosyal ve kültürel normları ve davranışları ne derece dikkate aldığı ve projeden faydalanan tüm grupların uygulama süreci ve sonrasında, projenin hizmet ve faydalarına yeterli erişimlerinin hangi önlemlerle sağlayanacağıdır. Çevrenin korunması – Projenin çevreyi koruma veya çevreye zarar verme (vermeme) boyutudur. Kurumsal ve yönetimsel kapasite – Uygulamacı kurumların proje sonuç ve uygulamalarının proje sonrasında da sürdürülmesi konusundaki yeterli bilgi ve beceri kapasitelerine sahip olması. Ekonomik ve finansal uygulanabilirlik – Projenin ortaya çıkan faydalarının maliyetine ağır basması, geri ödeme süresinin uygun olması, bütçe tahsis ihtiyaçlarının karşılanabilir olması. K Kamuoyu farkındalığı – Kamuoyuna ve paydaşlara projenin ilerlemesi ve başarısı konusunda bilgi verme (medya vasıtasıyla).

67 Proje Çalışma (Faaliyet) Planı
Faaliyet Planı hazırlanmasında dikkate edilecek hususlar: Faaliyetlerin ilgili amaçlar, çıktılar altında verilmesi ve buna göre her faaliyete kod numarası verilmesi. Faaliyetlerin altında gerekirse alt faaliyetlerin detaylandırılması. Faaliyetlerin zamanlarının proje özelliği ve süresine bağlı olarak mümkün olduğunca ayrıntılı olarak verilmesi. Mümkünse faaliyetlerin zaman planında işaretlenerek gösterilmesi yanında başlangıç ve bitiş tarihlerinin gösterilmesi. Faaliyetin gerçekleşmesinden birinci derecede sorumlu kurum ve kişiler ile işbirliğiyapacak ve katkı sağlayacak diğer kurumların gösterilmesi. Çalışma planının excell tablosunda ilgili kutulara detay bilgi ve açıklamaların text kutusu olarak girilmesi. Bu bilgilerin planlama süreci yanında, gerçekleşmeler için de girilmesi. Çalışma planın’nın proje sürecindeki gelişmelere göre periyodik olarak güncellenmesi.

68 Bütçe Proje Bütçesi Proje bütçesi hazırlanmasında dikkate edilecek hususlar: Bütçe süresi proje süresi ile sınırlı olup, proje toplamı yanında proje yılları itibariyle dağılımları da verilmelidir. Bütçede devlet kuruluşlarının sağlayacağı katkının bütçe değerleri yanında, diğer paydaşların sağlayacağı katkıların (nakdi ve ayni) değerleri ve bunları da kapsayan toplam bütçe değerleri de verilmelidir. Dış kaynaklı projelerde iç para, dış para toplam bütçe değerleri verilir. Bütçe değerleri gerçekçi olarak hesaplanmalıdır. Beklenmedik giderler için gerçek oranlar hesaplanmalı (örneğin girdi miktarları için % 5; fiyatlardaki artış –reel artış- için % 6, vb.) ve bütçeye ilave edilmelidir. Proje dokümanında yer alacak konsolide bütçeye ilave olarak bütçe hesaplamalarını ayrıntılı olarak gösteren detay bütçe (tüm girdiler için birim, miktar, birim fiyat/maliyet, toplam maliyet,vb.) excell talosu olarak hazırlanmalı ve ek olarak sağlanmalıdır. Bu tabloda uygun açıklamalar not olarak ilgili excell kutularına girilmelidir.

69 İzleme ve Değerlendirme
Nedir? Niçin yapılır? Bir projenin verimliliğinin, etkinliğinin, etkisinin, sürdürülebilirliğinin ve uygunluğunun, önceden tespit edilmiş hedefler çerçevesinde dönemsel olarak tesbiti ve değerlendirilmesidir. Proje başarısının değerlendirilmesi, performansının artırılması, deneyimlerinden diğer program ve projelerde yararlanma. Nasıl Yapılır? Detaylı sistematik analizlerle. Kimler Yapar? Değerlendirme konusunda uzman kişi veya ekipler tarafından (tercihan bağımsız ve tarafsız uzmanlarca) Ne zaman? Proje ekibince: İzleme tüm proje süresince, ara değerlendirmeler ve raporlama normal olarak 3, 6 aylık ve yıllık. Tarafsız değerlendirme: Proje ortası, sonu ve proje sonrasında (2-5 yıl sonra).

70 Elde edilen deneyimler, birçok projede proje başlangıç durumu tesbiti (baseline çalışması) yapılmaması nedeniyle daha sonraki safhalarda proje etkilerinin değerlendirmesinde zorluklar çekildiği görülmüştür. Örneğin bazı havza rehabilitasyon projelerinde, başlangıçte proje başında halkın gelir durumu değerlendirilmediğinden proje sonunda yoksulluğun azalmasına olan katkı/etki ölçülememiştir.