6 Temmuz 2006 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 26220

... konulu sunumlar: "6 Temmuz 2006 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 26220"— Sunum transkripti:

1 6 Temmuz 2006 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 26220
YÖNETMELİK Çevre ve Orman Bakanlığından: HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK

2 Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen Deney
Deneysel olmayan hayvancılık, tarımsal ya da kliniksel veterinerlik uygulamaları dışında kalan ve hayvanların öldürülmesi veya işaretlenmesi için çağdaş kabul edilen, en az acı veren insancıl metotlardan başka, acı, eziyet, rahatsızlık veya kalıcı hasara neden olacak şekilde, yetiştirilmiş hayvanların, doğurtulmaları da dahil, deneysel veya diğer bilimsel amaçlarla kullanılmasını,

3 Deney hayvanı: Deneyde kullanılan veya kullanılacak hayvanı

4 GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce uygun eğitim programlarından geçmiş ve/veya deney hayvanları ile en az bir yıl süre ile çalışmış olduğunu belgeleyen kişilere, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yerel etik kuruluna başvurmaları halinde yapılacak değerlendirme sonucunda, ilgili yerel etik kurul tarafından deney hayvanları kullanma sertifikası verilebilir.

5 Madde 15 Deney hayvanı ile uğraşacak personelin eğitimi
j) Bu Yönetmelik hükümleri haricinde başka kurumlardan alınmış olan deney hayvanları kullanım sertifikaları ya da benzerlerinin bu Yönetmelik hükümlerine göre eşdeğer olup olmadıklarına Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu karar verir. k) Lisans/yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımı ile ilgili alınmış olan eğitimlerin sertifika programına eşdeğer olup olmadığına yerel etik kurullar karar verir.

6 Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Eğitim Programına Dair Genelge (2007/11) 
Deney hayvanlarının anatomisi, fizyolojisi, histolojisi ve biyokimyası Mevzuat Hayvan deneyleri etiği Alternatif yöntemler Tutuş teknikleri İlaç verme ve enjeksiyon teknikleri Kan ve örnek alma teknikleri Anestezi – ötenazi teknikleri Laboratuar işletmesi Temel laboratuar güvenliği ve temizlik (Çevre, ekipman, kafesler ve hayvanlarla ilgili her türlü yardımcı materyal: tanım, kullanım ve bakım, temizlik, hijyen, atıkların kontrolü) Hayvan refahı ve davranış özellikleri Deney hayvanlarının üretimi Deney hayvanlarının beslenmesi Hayvan hastalıkları (mikrobiyolojik, virolojik, parazitolojik) İş sağlığı ve güvenliği

7 HAYVAN DENEYLERİ ETİĞİ MEVZUAT HAYVAN REFAHI ALTERNATİF YÖNTEMLER
Doç.Dr. Abdullah ÖZEN F.Ü. Veteriner Fak.

8

9

10 Laboratuvar Hayvanları Biliminin Temel İlkeleri
Van Zupthen, L.F.M., Baumans, V., Beynen, A.C. (2003). Çeviri Editörü: Tayfun İde.

11 Neden buradayız? Bu kursu zorunlu kılan şartlar nasıl gelişti?

12

13 yirmikibin yıllık bir birlikteliğin hikayesi…

14 totem

15 av

16 ulaşım ve savaş

17 haberleşme

18 besin

19 materyal

20 …bazen düşman

21 çoğu zaman dost

22 evcilleşme

23 evcilleş(tir)me

24 …iki elin sesi

25 İnsan-hayvan sözleşmesi başladı

26 Tarihsel süreç Kanaat önderleri

27 Corpus Hippocraticum (M.Ö.5’inci yy)

28 Aristotles (MÖ )

29 Herophilus ve Erasistratus tarafından yürütülen
M.Ö. 4-3’üncü yy. Herophilus ve Erasistratus tarafından yürütülen insan ve hayvan anatomisini tanımaya yönelik araştırmalar, günümüzdeki deneysel tıp çalışmalarının ilk adımları…

30 Galen ( ) Domuz, maymun ve köpeklerin çeşitli organlarının fonksiyonlarını inceleyerek, canlılar üzerindeki ilk fizyolojik çalışmaları gerçekleştiren bilgindir.

31 “Derslik dışında bile iskelet temin etmek zor değildir
“Derslik dışında bile iskelet temin etmek zor değildir. Mezarlıkta ya da Nil nehrinin sellerinden aylarca sonra, kuşlar tarafından eti yenerek temizlenmiş iskelete rastlamak her zaman mümkündür. Eğer böyle bir tesadüf sana yardım etmiyorsa bir maymunun iskeletini çıkarıp kemikleri çalışabilirsin. Bu iş için insana en çok benzeyen maymunu seçmelisin. Daha sonra bir insan iskeleti bulunca aradaki farkları kolayca göreceksin…”

32 Thomas Aquinas ( ) İnsanlarla hayvanlar arasındaki ayırt edici en önemli özellik ussallıktır. Tanrısal yazgı kavramından yola çıkılacak olursa, insanlar kendilerini yönetebilirken, hayvanlar insanların kullanımına verilmişlerdir.

33 Leonardo de vinci (1452-1519) Hayvanların acılarına vejetaryen
olma derecesinde önem verdi

34 Michel de Montaigne (1533-1592)
Hayvanlara eziyet etmek, insanlara eziyet etmeye sevk ettiği için değil, başlı başına bir yanlıştır

35 René Descartes ( ) Aristo ve Galen’in çağdaş güvencesi

36 Dissection of a pig with “instruments” as used by Descartes and probably very similar by Galen

37 Beast-machines concept
ruhsuz ve acı duymayan bir makineler

38 Anestezinin olmadığı bu dönemde karteziyen görüş deneycilerin elini iyiden iyiye güçlendirmişti
Port Royal İlahiyat Okulundaki deneycilerin uygulamalarıyla ilgili bir tanıklık: “Büyük bir kayıtsızlıkla köpekleri dövüyorlardı ve acı çektiklerini düşünerek bu hayvanlara acıyanlarla alay ediyorlardı. Hayvanların birer saat olduğunu, vurulunca çıkardıkları sesin temas edilen küçük bir zembereğin sesi olduğunu, ama vücudun genelinde hiçbir hissin olmadığını söylüyorlardı. Zavallı hayvanları ayaklarından tahta panolara çiviliyorlar, sonra bıçakla içlerini açarak kan dolaşımını inceliyorlardı…”

39 …aydınlanma ve sonrası

40 David Hume (1711-1776) Aristo ve Aquinolu’ya karşı çıkarak
“Belirgin bir gerçeği yadsımak ne kadar gülünç ise, onu savunmak için girişilen çabalar da o kadar gülünçtür. Ve hiçbir gerçek, hayvanların da insanlar gibi düşünce ve akılla donatılmış olduğundan daha açık değildir”

41 David Hume “İnsanlığın yasaları, bu canlıları kullanırken
yumuşak davranmamızı gerekli kılıyor”

42 Immanuel Kant ( ) Hayvanlara karşı hiçbir dolaysız görevimiz yoktur. Hayvanlar kendi varlıklarının bilincinde değildir. Onlar sadece bir amaç uğruna araç olarak kullanılmak üzere vardır. Bu amaç insandır. (Etik dersleri, 1780) Bir hayvana işkence etmek ile bir insana işkence etmek arasında çok ince bir sınır vardır.

43 Introduction to the Principles of Morals and Legislation
“Sormamız gereken soru, ‘Akıl yürütebiliyorlar mı?’ ya da ‘Konuşabiliyorlar mı?’ değil, ‘Acı çekiyorlar mı?’ olmalıdır.” Jeremy Bentham

44 18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu. Singer

45 19’uncu yüzyıl Claude Bernard (Deneysel Tıp çalışmaları)
fizyolojik deneylerde canlı hayvan kullanımının gerekliliğini kesin bir dille ifade etmiştir Charles Darwin (Evrim Kuramı) Hayvanlar üzerinde yapılacak araştırmalara ivme kazandırmıştır. Darwin bireysel olarak da hayvan deneylerine karşı bir tutum takınmamıştır.

46 II. Dünya Savaşı ve Yeni Dünya Düzeni

47

48 Reaksiyon

49 Biyoloji ve tıp

50

51 Çevresel davranış modelleri
Bilişsel değişkenler Biyolojik değişkenler Fiziksel değişkenler Sosyal değişkenler

52 Peter Singer Animal Liberation (Hayvan Özgürleşmesi)
Acının eşit derecede önemsenmesi

53 Tom Regan Bir yaşamın öznesi olmak

54

55

56 1970’ler ve hayvan hakları…!

57 Hayvan hakları Benzerler arasında eşitlik söz konusu ise EŞİT MUAMELE

58 EŞİT MUAMELE Hiçbir hayvan insan yararı için kullanılamaz!!!

59

60 Endüstrinin canı sıkılmıştı
İnsanlar alışkanlıklarından vazgeçmek İstemiyordu Hayvansız olmayacaktı

61

62 Hayvan refahı (hayvan gönenci)
Not: İşte bizi bugün bir araya getiren kavram

63 Eşit muamele olamayacağına göre
İNSANCA MUAMELE

64 HİÇ DEĞİLSE KURAMI

65 MADEM KULLANACAĞIZ “HİÇ DEĞİLSE” VİCDANIMIZ RAHATLATALIM ve İNSANCA MUAMELE UYGULAMALARINI KURALA BAĞLAYALIM

66 1641 İngiltere’nin Amerika’daki Massachusetts Körfez Kolonisi’nde çıkarılan “Massachusetts Body of Liberties” “Hiç kimse, normalde insanların kullanımı için tutulan hiçbir hayvana karşı herhangi bir zorbalık ya da zulüm uygulayamaz” “Bir yerden bir yere nakledilen hayvan sürülerinin arada bir dinlendirilmesi şarttır”

67 1502 II. Bâyezid devrinde hazırlanan İstanbul Belediye Kanunnâmesi
 “Ve ayağı yaramaz bârgiri işletmeyeler. Ve at ve katır ve eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük urmayalar; zira dilsüz canavardır. Her kangısında eksük bulunursa, sâhibine tamam etdüre. Etmeyeni ve eslemeyeni gereği gibi hakkından gele.”; “Fil-cümle bu zikrolunanlardan gayrı her ne kim Allah u Te‘âla yaratmıştır, hepsinin hukukunu muhtesip görüp gözetse gerektir, şer‘î hükmi vardır.”

68 1822 (İngiltere) İnsanların malı olan belli evcil hayvanlara “sebepsiz yere” kötü davranmayı suç sayan bir yasa çıktı. Ancak, bu yasanın özelliği, özel mülkü koruyan, hayvanların kendisi için değil, sahipleri için çıkarılmış bir yasa görünümüne sokularak çıkarılmış olmasıdır.

69 1876 İngiltere İlk müstakil yasa; “Cruelty to Animal Act”

70 Cruelty to Animal Act (1876)
Bu yasa ile canlı hayvan deneylerinin – ancak, bilim için yararlı ise - eyalet sekreterliğinin kontrolü altında ve anestezi kullanılarak yapılabileceği karara bağlanmış; ayrıca, bu tip çalışmalar için lisans zorunluluğu getirilmiştir. Bu yasa 1933 yılına kadar tek yasa olarak kalmıştır.

71 Hayvanlara Kötü Muameleyi Önleme Derneği
1824 (İngiltere) Hayvanlara Kötü Muameleyi Önleme Derneği

72 Hayvanları Koruma Derneği
1845 (Fransa) Hayvanları Koruma Derneği

73 Himaye-i Hayvanat Cemiyeti
1912 (İstanbul) Himaye-i Hayvanat Cemiyeti (Türkiye Hayvanları Koruma Derneği-1923)

74 “The Victoria Street Society”
1863 (İngiltere) İlk antiviviseksiyonist hareketler: Feminist gazeteci Frances Power Cobbe’un öncülüğünde “The Victoria Street Society”

75 The Victoria Street Society
Viviseksiyona yasal sınırlama getirilmesi, kedi, köpek ve atların bu amaçla kullanılmaması, çalışmalarda anestezi uygulamasının zorunlu kılınması ve ötenazinin, deney sonunda hayvanlar ayılmadan önce yapılması yönünde önemli çalışmalar gerçekleştiren bu dernek, adını, önce “The Victoria Street Society for the Protection of Animals from Vivisection” olarak değiştirmiş; 1897’den itibaren de “National Anti-Vivisection Society” adı ile faaliyetlerine devam etmiştir.

76 Adolf Hitler ( ) Hayvanların mutluluğu sorununa kendini ateşli biçimde adamış bir vejetaryan ve hayvan deneyleri muhalifi idi. İktidarı ele geçirmelerinden birkaç ay sonra, görülmemiş ölçekte ve herhangi bir insan çıkarından bağımsız biçimde hayvanların ahlaki statüsünü açıkça onaylayan hayvan hakları kanunlarını yasalaştırdılar. Bu buyruklar hayvanlara acı vermekten kaçınma görevine vurgu yapıyor ve hayvanlarla olan etkileşimde aşırı ölçüde detaylandırılmış katı talimatlar yerleştiriyordu. Nazi hayvan yasamasının önde gelen bir bilginine göre “1933 Hayvanları Koruma Kanunu, muhtemelen, dünyadaki en sert kanun idi”

77 3R “The Principles of Humane Experimental Technique”
W. M. S. Russell ve R. L. Burch (1959)

78 Ruth Harrison Animal Machines (1964)

79 Brambell Komitesi Brambell Raporu (1965)

80 Tabutluk

81 Beş özgürlük (Beş Temel Serbesti)
Bir hayvanın, rahatça etrafına dönmesine yalanmasına ayağa kalkmasına yatmasına bacaklarını germesine yetecek kadar bir hareket özgürlüğüne sahip olması

82 DÜNYA TIP BİRLİĞİ (WMA) HELSİNKİ BİLDİRGESİ İnsan Deneklerle ilgili Tıbbi Araştırmalar için Etik İlkeler (1964/…/2000) 11. İnsan denekler üzerinde yapılan tıbbi araştırmalar genel olarak kabul edilmiş bilimsel ilkelere uygun olmalı ve yeterli laboratuvar ve uygunsa deney hayvanları ile bilimsel literatür bilgisine ve diğer ilgili bilgi kaynaklarına dayanmalıdır. 12. Çevreyi etkileyebilecek araştırmaların yürütülmesinde özel bir dikkat gösterilmeli ve araştırma için kullanılan hayvanların iyilik durumuna saygı gösterilmelidir.

83 İngiltere, Hollanda, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde, araştırmalarda kullanılan hayvan sayısı yarıya düşmüştür. Kanada’da memeliler yerine balıklar tercih edilmeye başlanmış, ABD’de maymun kullanımı sabit kalırken; kedi ve köpek sayısı da yarıya düşmüştür

84 HAYVAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ 15 Ekim 1978, Paris
1. Bütün hayvanlar yaşam önünde eşit doğarlar ve aynı var olma hakkına sahiptirler. 2. Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptir. Bir hayvan türü olan insan, öbür hayvanları yok edemez. Bu hakkı çiğneyerek onları sömüremez. Bilgilerini hayvanların hizmetine sunmakla görevlidir. Bütün hayvanların insanca gözetilme, bakılma ve korunma hakları vardır. 3. Hiçbir hayvana kötü davranılamaz, acımasız ve zalimce eylem yapılamaz. Bir hayvanın öldürülmesi zorunlu olursa, bu bir anda, acı çektirmeden ve korkutmadan yapılmalıdır. 4. Yabani türden olan bütün hayvanlar, kendi özel doğal çevrelerinde karada, havada ve suda yaşama ve üreme hakkına sahiptir. Eğitim amaçlı olsa bile özgürlükten yoksun kılmanın her çeşidi bu hakka aykırıdır. 5. Geleneksel olarak insanların çevresinde yaşayan bir türden olan bütün hayvanlar uyumlu bir biçimde türüne özgü yaşam koşulları ve özgürlük içinde yaşama ve üreme hakkına sahiptir. 6. İnsanların yanlarına aldıkları bütün hayvanlar doğal ömür uzunluklarına uygun sürece yaşama hakkına sahiptir. Bir hayvanı terk etmek acımasız ve aşağılık bir davranıştır. 7. Bütün çalışan hayvanlar iş süresi ve yoğunluğunun sınırlandırılması ve güçlerini artırıcı bir beslenme ve dinlenme hakkına sahiptir. 8. Hayvanlara fiziki ya da psikolojik bir acı çektiren deneyler yapmak hayvan haklarına aykırıdır. Tıbbi, bilimsel, ticari ve başkaca biçimlerdeki her türlü deneyler için de durum böyledir. 9. Hayvan beslenmek için yetiştirilmişse de bakılmalı, barındırılmalı, taşınmalı, ölümü de acı çektirmeden ve korkutmadan olmalıdır Hayvanlardan insanların eğlencesi olsun diye yararlanılamaz, hayvanların seyrettirilmesi ve hayvanlardan yararlanılan gösteriler hayvan onuruna aykırıdır. 11. Zorunluluk olmaksızın bir hayvanın öldürülmesi yaşama karşı suçtur. 12. Çok sayıda yabani hayvanın öldürülmesi demek olan her davranış bir soykırım, yani bir suçtur. 13. Hayvan ölümüne de saygı göstermek gerekir. Hayvanın öldürüldüğü şiddet sahneleri sinema ve televizyonda yasaklanmalıdır. 14. Hayvanları koruma ve savunma kuralları, hükümet düzeyinde temsil olunmalıdır. Hayvan hakları da insan hakları gibi yasayla korunmalıdır

85 ikilem

86 Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi
Madde 1-Bütün hayvanlar, yaşam önünde eşit doğarlar ve aynı var olma hakkına sahiptirler Madde 2- Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptirler…

87 her şey yolunda galiba…

88 (Hiç değilse) … Madde 3- Hiçbir hayvana kötü davranılamaz, acımasız ve zalimce eylem yapılamaz. Bir hayvanın öldürülmesi zorunlu olursa, bu bir anda, acı çektirmeden ve korkutmadan yapılmalıdır. Madde bütün çalışan hayvanlar iş süresi ve yoğunluğunun sınırlandırılması ve güçlerini artırıcı bir beslenme ve dinlenme hakkına sahiptir. Madde 8- Hayvanlara fizikî ya da psikolojik acı çektiren deneyler yapmak hayvan haklarına aykırıdır. Tıbbî, bilimsel, ticarî ve başkaca biçimlerdeki her türlü deneyler için de durum aynıdır. Madde 9- Hayvan eğer beslenmek amacıyla barındırılıyorsa, bakılmalı, barındırılmalı, taşınmalı ve ölümü acı çektirmeden ve korkutmadan olmalıdır. (hiç değilse) (Hiç değilse) (hiç değilse) (hiç değilse) (hiç değilse)

89 (Hiç değilse) … (Hiç değilse) fazla acı çektirmeyelim
(Hiç değilse) aç bırakmayalım (Hiç değilse) müzik dinletelim (Hiç değilse) kafeslerini genişletelim (Hiç değilse) azını öldürelim (Hiç değilse) balık istifi taşımayalım (Hiç değilse) ………………………..

90 18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu. Singer

91 nalın

92 nalıncı

93

94 Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Korunmasına Dair Avrupa Konseyi Yönergesi COUNCIL DIRECTIVE of 24 November 1986 on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the Member States regarding the protection of animals used for experimental and other scientific purposes (86/609/EEC)

95 “…Bir kanser araştırma enstitüsüne yapılan bir okul ziyaretinde sırtında koca bir urla kafesinde yaşamaya çalışan bir beyaz fareyi görmüş ve tertemiz yüreğiyle kendini o hayvanın yerine koymuş bir öğrencinin, ileride hayvan haklarının ateşli bir savunucusu haline gelmesi, oldukça yüksek bir olasılıktır. Aynı kişinin, fare deneyleriyle geliştirilmiş bir kanser tedavisini kendisi ya da yakınları için reddetmesiyse kolayca beklenemez. Gene çoğu kez insani gerekçelerle reddettiğimiz hayvan öldürme eylemini, dinsel inanışlarla onaylamanın nasıl bir mantığı olabilir?...”

96 200 milyon hayvan 3X

97 “…On yıl önce ABD'de yüz yaşını aşan kişilerin sayısı 37
“…On yıl önce ABD'de yüz yaşını aşan kişilerin sayısı dolayındaydı. Bugün bu sayı, 'in üzerindedir. Bir başka deyişle her dört bin Amerikalıdan biri, yüz yaşın üstündedir. Bilim adamları 2050'de bu sayının sekiz kat artacağını ve her 500 Amerikalıdan birinin, yüz yaşın üstünde olacağını tahmin ediyorlar…”

98 Nobel Nobel tarihinde tıp alanındaki tüm ödüllerin %70’i deney hayvanları kullanılarak yapılan araştırmalara verilmiştir

99 …peki ya araştırmacılar?

100 İki câmi arasında bînamaz

101 Hayvan deneyleri olmalı
A Survey of Attitudes of Turkish Veterinary Students and Educators About Animal Use in Research Hayvan deneyleri olmalı Daha yaygın, daha geçerli, daha güvenli, daha ekonomik ve daha bilimsel ancak daha vicdani değil O halde hayvan kullanımı (hiç değilse) belli standartlara oturtulmalı

102 Hayvan Deneyleri (Russell ve Burch)
(Hiç değilse)… 3R Reduction Refinement Replacement

103 Reduction (Azaltma) Deneyde, mutlaka hayvan kullanılması gerekiyorsa, kesin bilginin ve sonucun edinilebileceği en az sayıda hayvanın kullanılmasıdır. Azaltma, çevresel faktörler kontrol edilerek, hayvan grupları standardize edilerek ve en uygun deneme yöntemi seçilerek gerçekleştirilebilir

104 Reduction Bilimsel araştırmaların planlanması aşamasında, önceden gerçekleştirilmiş benzer çalışmalarda kullanılan hayvan materyalinin belirlenmesi, azaltma için bir veridir. Ancak, tercih edilmez. Türe özgü araştırmalarda, en az sayıda hayvan kullanılarak istenilen sonuca ulaşılması, özel amaçlar için yetiştirilmiş hayvanların tercih edilmesi ile sağlanabilir. Araştırma öncesinde, hayvanlarının sağlık durumlarının dikkatli bir şekilde gözden geçirilmesi, çalışma sırasında hayvan kaybının en alt düzeye indirilmesi ve gereksiz yere hayvan kullanımının engellenmesi açısından zorunludur.

105 Bir reklam 31 Ocak 2010 Alternatif Yöntemler/İstatistik- GÜÇ TESTİ
Saat: 16:15-17:35

106 Refinement (Arındırma)
Hayvanlara yönelik ağrı ve acı verici uygulamaların şiddetinin ya da miktarının olabildiğince azaltılmasıdır.

107 Replacement (Başka Şey Kullanma)
Deneylerde gelişmiş sinir sistemine sahip hayvanların yerine daha az duyarlı olanların ya da başka materyalin kullanılmasıdır. Başka Şey Kullanma Biçimleri Göreceli Başka Şey Kullanma: İnvitro çalışmalar için, insancıl bir şekilde öldürülen omurgalı hayvanlardan elde edilen hücre doku ve/veya organlar Mutlak Başka Şey Kullanma: İnsan veya omurgasızların sürekli kültürleri Doğrudan veya Aracısız Başka Şey Kullanma: Canlı bir hayvan üzerindeki bir çalışmadan edinilen materyalin invitro kullanımı Dolaylı Başka Şey Kullanma: İnsan kanına dayalı testler veya tavşanda pirojeni teste dayalı çalışmalar Tam Başka Şey Kullanma: İnvitro yöntemler ya da gönüllü insan deneklerin kullanımı (ideal tip) Parsiyal Yerine Koyma: Toksisite testleri gibi testlerde hayvan kullanılmayan yöntemler

108 Alternatif yöntemler Az Gelişmiş Organizmalar, Hücre - Doku - Organ ve Embriyo Kültürleri, Fiziksel - Kimyasal Modeller, Matematik ve Bilgisayar Modeller, Veri Bankaları, Görsel - İşitsel Materyal ve Tavuk Yumurtası en çok önerilen alternatif yöntemlerdendir. İnsan toplulukları araştırmaları, Hasta Araştırmaları, Görüntüleme, Otopsi ve Biyopsiler, İşaretleme, Robotlar

109 Az Gelişmiş Organizmalar (Tek hücreli organizma kullanımı)
Bu organizmalar, kimyasal maddelere insanlara benzer şekilde tepki gösterdiklerinden biyokimya alanında geniş ölçüde kullanılırlar. Örneğin, bir tür Salmonella bakterisi kanser araştırmalarında başarıyla kullanılmıştır. Hızla üredikleri için, kısa sürede birkaç nesillik sonuç veren tek hücreliler, ilaç araştırmaları ve toksikoloji alanında birçok kimyasal maddenin incelenmesinde kullanılabilir. Yaşlanmayı önleme konusunda yapılan çalışmalar da Saccharomyces cerevisiae adı verilen bir tekhücrelide yapılmıştır. S. cerevisiae'da, insanların genç kalmasını sağlayan proteinin benzeri bulmuştur. Plasenta, insan metabolizmasını en iyi şekilde yansıtır. Kanser ve yaşlanma araştırmalarında, immünoloji alanında, biyokimyada kullanılacak mükemmel bir araştırma aracıdır.

110 Kültürler (Hücre - Doku - Organ ve Embriyo Kültürleri )
İn vitro hücre ve doku kültürü hayvansız testlerde güçlü araçlardır. Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsünde arasında, kimyasal madde olası kanser karşıtı maddeler olarak, kan kanserine yakalandırılmış farelerde test edilmiş ama farelerde etkili olan ilaçlar insan üzerinde beklenen sonucu vermemiş ve binlerce dolar çöpe gitmiştir. Bu program yerine, sadece 100 tane in vitro insan kanser hücresi dizisi kullanılıyor. Bu çalışma hem daha az maliyetli hem de güvenilir sonuçlar vereceğine inanılıyor. Testterde kullanılacak kanser hücreleri insan bağırsak, akciğer, deri, böbrek, yumurtalık ya da kanından alınmakta. Bu hücrelerin temininde de sıkıntı yaşanmıyor; çünkü bu hücreler hastahanelerde, operasyonlar esnasında zaten hastadan çıkartılıyor. Amerika ve İngiltere'de araştırmacılar, insan doku bankalarından, normal ve hastalıklı dokuları test için alabiliyorlar. Ayrıca bu işi yapan ticari şirketter de var. Araştırmacılar bu şirketlerden farklı insan hücre zincirlerini satın alabiliyorlar. Bu hücreler test tüplerinde yetiştiriliyor. Araştırmacıya tüp içinde gelen hücreler önce infekte edilmekte (örneğin insan karaciğer hücresi, hepatit virüsü ile) ve sonra bu hücre kültürüne kimyasal maddeler ilave edilerek, kültürde virüsün üremesinin sona ermesi denenmektedir. Buna benzer, insan DNA'sı ile hücreleri kullanan in vitro testler, DNA hasarını hayvan testlerine kıyasla çok daha çabuk ortaya çıkartıyor. İnsan hücre kültürü, aynı zamanda bir kimyasal maddenin özel bir organa zarar verip vermeyeceğini anlamak amacıyla da kullanılmaktadır.

111 Fiziksel ve kimyasal testler
Bu seçeneklerde, fiziksel ve kimyasal modeller kullanılmakta. Örneğin, insülin üretimindeki testlerde, bir üretim serisinde 800 fare öldürülürken, fiziksel ve kimyasal modellerle bu ölümlere gerek kalmamıştır.

112 Matematik modeller İnsanlardan elde edilen klinik verilerin kullanıldığı bir yöntem. Bu yöntemde, klinik gözlemler ve hasta topluluklara bakılarak elde edilen veriler, hastalıkların ilerlemesiyle ilgili hipotezler oluşturmada kullanılıyor. Örneğin bir matematik model akciğer kanserinin iki farklı türü olduğunu göstermiş. Mikroskop altında birbirinden ayırt edilmesi çok zor olan bu türlerden biri çok kötü huylu, diğeriyse iyi huylu. Modele göre, daha kötü huylu olan biçim, erken teşhis ve ciddi bir tedavi gerektiriyor. Ama diğer türde o dokuyu ameliyatla çıkartmak tedavi için yeterli olabiliyor.

113 Bilgisayar Teknolojisi
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler bu konuda da yararlanılabilecek sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Örneğin bu teknolojiyle bir ilacın hastalar üzerindeki yan etkileri izlenebilir. Bu tür bir veri tabanı tehlikeli ilaçların hemen tespit edilmesini sağlar. Ayrıca ilacın tahmin edilemeyen yararlı yan etkileri de olabilir. Bu veri tabanı bunların da saptanmasını sağlayacaktır.

114 Veri bankaları Yine dünyada yapılan milyonlarca araştırmanın sonuçları bir veri bankasında toplanmadığı için, pek çok çalışma tekrar tekrar yapılıyor. Çalışmaların gereksiz yere tekrarını önlemek için veribankaları oluşturulmakta ve depolanan bilgiler kullanıcılara sunulmakta.

115 Robot kullanımı Tıp öğreniminde ve deneylerde kullanılmak üzere insan mekanizmasını, reflekslerini aynen yansıtan robotlar geliştirilmiştir. Özellikle, füze, uçak, otomobil çarpışma testlerinde bu robotlar kullanılırsa, kemik yapısı insandan çok farklı olan hayvanlara kıyasla daha doğru sonuçlar alınacaktır.

116 İşaretleme Kimyasal maddeyi denemek için kullanılan bir diğer alternatifse, kırmızıyı çekme testi olarak anılmakta. Kimyasal maddeyi denemek için insan deri hücreleri besleyici bir sıvıya konuluyor ve bir süre sonra üzerine kırmızı bir boya ilave ediliyor. Sağlıklı hücreler bu boyayı emiyor, ancak zarar görmüş hücreler boyayı ememiyorlar. Bu testler kitler halinde satılıyor ve ürünlerini test etmek isteyenlerin bu kitlerden satın almaları yeterli oluyor.

117 Görüntüleme araçları CAT, MRI, PET ve SPECT görüntüleme yöntemleri adeta klinik araştırmalarda devrim yaratmıştır. Bu araçlarla hastaların yakından izlenmesi sağlanmıştır.

118 Topluluk Araştırmaları (Epidemioloji)
İnsan toplulukları araştırmaları hep çok verimli olmuştur. Örneğin, kalp hastalıklarının risk etkenlerinin belirtenmesi topluluk araştırmalarından çıkmıştır. Moleküler epidemiyoloji yöntemiyle de araçtırmacılar, kanser ya da doğum arızalarına maruz kalanların hücre ve molekül özelliklerini inceleyebilirler; böylece DNA hasarlarının mekanizmalarını ve nedenlerini ortaya çıkaracak verimli araştırmalar yapılabilir.

119 Hasta Araştırmaları Bu yöntemde hasta insanlar gözlenir. Örneğin, kardiyolog Dean Ornish, hasta araştırmalarıyla, az yağ içeren bir vejetaryen beslenmenin, düzenli egzersiz yapmanın, sigara içmemenin, stres yönetiminin, kalp hastalığını tersine çevirebileceğini göstermiştir.

120 İnvitro Yöntemlerin Avantajları
Maliyeti azaltılabilir ve zamanın verimli kullanılması sağlanabilir. İnvitro sistemler, hayvan çalışmalarından edinilecek verilerden daha güvenli ve daha üretken veriler sağlayabilir. Diğer yandan, hayvan çalışmalarının sonuçlarını destekleyebilir ve hayvan sayısını azaltmak için kullanılabilirler. İnvitro sistemler, hedef organlara ve türe ait toksisite çalışmaları ile moleküler düzeydeki araştırmalar için idealdir. İnsan dokuları invitro sistemlerde kullanılabilir. İnvitro yöntemlerde, karmaşık sorunların ortaya çıkabileceği karmaşık yapılar yerine farklı yapılar kullanılabilirler.

121 İnvitro Sistemlerin Dezavantajları
İnvitro yöntemler, canlı organizmadaki immun yanıtlar, endokrin sistem, sinir sistemi ve kan dolaşımı gibi çok sayıdaki karmaşık etkileşimler açısından yetersiz olabilirler. Modeller, henüz tüm doku ve organlar için veya toksisite çalışmalarının son aşamasında işe yarar halde değildir. İlaç konsantrasyonları ve invitro kimyasal testlerle vücut sıvıları arasında ilişki kurmak zor olabilir.

122 HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220 Yerel etik kurullarının çalışma ilkeleri MADDE 14 – (1) Yerel etik kurullar aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda çalışır: a) Etiğin yaşama saygı ilkesi her türlü hayvan türü için geçerli kabul edildiğinden, bilimsel araştırmalarda kullanılması zorunlu olan deney hayvanlarına kötü uygulamalardan kaçınmak. b) Deney hayvanlarının bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak. c) Ağır acı, stres ya da buna denk eziyet veren deneylerde bir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını sağlamak. ç) Eğitim için sunum amacıyla kongre, konferans ve seminerlerde ağrılı deneylerin yapılmamasını sağlamak. d) Hayvanlara mümkün olduğu kadar az acı çektirerek ve en az strese sokarak bilimsel açıdan güvenilir veri elde edilmesini sağlamak. e) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına, türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel koşulların teminini sağlamak.

123 HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220 f) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygun koşullarda deney hayvanı bakımını sağlamak. g) Canlı hayvanlarda yapılacak deneysel çalışmaların veteriner hekim tarafından ya da ehil kişilerin denetiminde yapılmasını sağlamak. ğ) Araştırıcılar tarafından deneysel hedef noktaların belirlenmesini sağlamak. h) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliği kanıtlanmış alternatif yöntemler varsa hayvan deneylerini etik olarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar edilmesinin önlenmesini sağlamak. ı) Deney için en uygun hayvan ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel sonucu verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak. i) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerin uygun bir anestezi yöntemi uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak. j) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda deneyin yapılmasını engellemek.

124 HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220 k) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için; anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici araçlarla tedavi edilmesi, bu mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesi ve deney hayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda yaşamına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını sağlamak, şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal yaşamını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile kamu sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının en uygun yöntemle acı duymayacak şekilde yaşamlarına veteriner hekimin kararından sonra son verilmesini sağlamak ve hayvan hayatta bırakılacaksa sağlığının yeniden kazandırılmasında geçen süre boyunca uygun bakımını sağlamak, hayvanın yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu veteriner hekim gözetiminde olmasını sağlamak. l) Deneyin insan veya hayvanların hayati ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli önem taşımadığı kanaatine varıldığında, hayvanın uzun süreli ağır acı yaşayacağı ya da yaşayabileceği bir deneye tabi tutulmasının önlenmesini sağlamak. m) Araştırmada kullanılan ve yaşamlarını sürdüren deney hayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam koşullarının teminini sağlamak. n) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacak deneylerin yerel etik kurul tarafından etik ilkeler çerçevesinde uygun görülmesinden sonra yapılmasını sağlamak.

125 Bunlar ne ölçüde denetleniyor
Reduction *** Refinement *** Replacement ???

126 etik kurullar...

127 1996-2001 yılları arası tek etik kurul (AÜ)
Toplam 78 çalışma başvurmuş 2001’den sonra sayı hızla çoğalıyor 2001’de 96 (İÜ, SÜ, YYÜ, EÜ) 2002’de 113 çalışma (KÜ) (!) HATIRLATMA: Yeni Doçentlik Yönetmeliği yürürlükte (2000)

128 Etik kurul muhtarlığı Muhtar (Etik Kurul başkanı)
İhtiyar Heyeti (Üyeler)

129 Etik kurul onayı Araştırma protokolü Etik kurul raporu
Etik kurul başkanını imzası ve mührü

130 …-mış gibi

131 Oysa 130 yıl önce

132 Cruelty to Animal Act (1876)
Bu yasa ile canlı hayvan deneylerinin – ancak, bilim için yararlı ise - eyalet sekreterliğinin kontrolü altında ve anestezi kullanılarak yapılabileceği karara bağlanmış; ayrıca, bu tip çalışmalar için lisans zorunluluğu getirilmiştir.

133

134

135 4934 Sayılı Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı (Karar Sayısı: 2003/6168, ) Yeni TCK’nın 151/2 maddesi 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ( )

136 Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik (2006)

137 Çatışmalarda? İnsan hakları mı/hayvan hakları mı?

138 özürle…

139 ≥ 500 bin >20 bin

140 Hayvan deneylerinin ne kadar büyük bir endüstri haline geldiğini anlamak için beslediği ticari ürünlere ve satış biçimlerine bakmak yeterlidir: “Artık kobay alırken seçim şansınız olacak. İsterseniz tüyleri olan standart modelimizi seçebilirsiniz. Ya da hız ve verimlilik arıyorsanız, tamamen tüyden arındırılmış yeni 1988 model kobayımızı deneyebilirsiniz. Ötimik, tüysüz kobaylarımız, yıllar süren melezleme çalışmalarının ürünüdür. Dermatolojik testlerde kullanılabilirler. Saç üretici maddeler, cilt duyarlılaştırma, transdermal terapi, morötesi ışın araştırmaları ve başka alanlar…”. Lab Animal “Piyasaya Yeni Sürülenler” bölümünün baş aktörleri deney hayvanları ve ilgili ekipman Nature

141 “Ameliyatlarımızı görmek ister misiniz
“Ameliyatlarımızı görmek ister misiniz? Ameliyat konusunda size gerekli her şeyi sağlıyoruz. Hipofizektomiler, adrenalektomiler, kısırlaştırmalar, timektomiler, ovariyektomiler, triodektomiler. Her ay fareler, sıçanlar, hamsterler üzerinde binlerce ‘endokrinektomi’ uyguluyoruz. Talebe bağlı olarak başka özel ameliyatlar da (splenoktomi, nefrektomi, kolektomi) gerçekleştirilir… Cerrahi müdahalelerle, çok özel araştırma hayvanı ihtiyaçlarınıza uydurulan hayvanlar edinmek için [telefon numarası]’nı arayın. Operatörlerimiz hemen her zaman size cevap vermeye hazır olacaktır.” Endocrinology, 1985.

142 Yürütülen onmilyonlarca deneyden sadece birkaçının önemli tıbbi araştırmalara katkıda bulunduğu iddia ediliyor. İngiltere’de hayvanlar üzerinde gerçekleştirilen deneylerin sadece dörtte biri kadarının sonuçları yayımlanmıştır. Bu araştırmalarda ise, deneylerin sonuçlarıyla ilgili olmadığı sürece, hayvanlara çektirilen acıyla ilgili bilgi vermiyorlar.

143 Elektrik şokları birçok konuda olduğu gibi hayvanlarda saldırgan tavırlar oluşturmak için de kullanılmıştır. Iowa Üniv.’de 160 sıçan gruplara ayırdı ve tabanında elektrik akımı olan paslanmaz çelik bir kafeste “eğitildi”. Sıçan çiftlerine, dik bir konumda birbirlerine vurarak ya da birbirlerini ısırarak kavga etmeyi öğrenene kadar elektrik şoku verildi. Sıçanların bunu hemen ilk şoktan sonra yapmayı öğrenmeleri için ortalama 30 deneme gerekti. Sonra eğitim görmüş sıçanlar, eğitim almamış sıçanların kafesine koyuldu ve davranışları kaydedildi. Bir gün sonra bütün sıçanlar öldürüldü, traş edildi ve hepsinin yaralarına bakıldı. Araştırma raporu: “Ulaştığımız sonuçlar, şokla ortaya çıkarılmış tepkilerin saldırıya mı savunmaya mı yönelik olduğunu anlamakta yararsızdır”

144 Sayıları tahmin edilenin çok üzerinde olan bu hayvan deneylerinin bu kadar rahatsız edici olmasının sebebi, genel olarak, hayvanların çektiği onca acıya rağmen elde edilen sonuçların –bazen bizzat araştırmacıların da kabul ettiği gibi- önemsiz, anlamsız ya da bilinen sonuçlar olması. Hayvanlar üzerinde yapılmış önemli sayıda psikoloji deneyinin sonuçları, deney yapan psikologların zaten bildiği ya da biraz düşünerek daha zararsız bir şekilde bulabileceği olguları bilimsel bir jargonla ifade etmek için çok büyük çabalar sarf ettiğini açıkça gösteriyor. Amerika Psikoloji Dergisinde yılları arasında yayımlanan 608 makalenin yüzde 10’unda şok uygulanmıştır. Bir de hiç yayımlanmayan çalışmaları hesaba katarsak rakamın ne kadar büyüdüğünü düşünmek lazım. Ayrıca, şok verilerek yapılan çalışmalar sadece psikolojideki hayvan deneylerinin bir türü. Bunların dışında, anne yoksunluğu deneyleri, anormal davranış, hayvanlarda şizofreni modelleri, hayvan hareketleri, vücut bakımı, bilme yetisi, iletişim, avcı-avlanan ilişkileri, güdüleme ve duygu, duyum ve algı, uyku, gıda ve su yoksunluğu hayvanlara çeşitli şekillerde eziyet verilen araştırma türleri.

145 Genel olarak; “Aç bırakma”, “Arka Bacağa Darbe”, “Avlanırken Öldürme”,
“Basıncı Azaltma”, “Basınç Uygulama”, Beyin Sarsıntısı”, “Cezalandırma”, “Çok Sayıda Yaralanma”, “Dar Bir Yere Sıkıştırma”, “Deneysel Nevroz”, “Dondurma”, “Ezme”, “Hareketsizleştirme”, “Havasız Bırakma”, “Isıtma”, “İç Kanama”, “İlaç ve Madde Testleri”, “İvme”, “Kanama”, “Kör Etme”, “Merkezkaç”, “Omurga Yaralanmaları”, “Proteinsiz Bırakma”, “Radyasyon”, “Saldırganlık”, “Stres”, “Susuzluk”, “Şok”, “Tecrit”, “Yakma”

146 SUÇTUR AYIPTIR GÜNAHTIR

147 SUÇTUR, ÇÜNKÜ? Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi
4934 Sayılı Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu TCK

148 AYIPTIR, ÇÜNKÜ? Etiğin yaşam hakkı ilkesine
İnsan olmanın gerektirdiği erdemlere

149 GÜNAHTIR, ÇÜNKÜ? Secde Sùresi, 7 Nahl Sùresi, 5 En’am Sùresi, 38
Cum’a Sùresi, 1

150 İslam ve Doğal Hayatın Korunması Prof. Dr. Ali Osman Ateş
“Gökte ve yerde mevcut tüm varlıklar, Yüce Allah’ın insanoğluna bir lütfu olarak yaratılıp, onun faydasına sunulmuştur. Bu konuda insanoğluna düşen, bu konuda sorumluluğunun bilincinde olmak, bilgisizlik ve zulme sapmamak, kendisine emanet edilen bu canlı cansız varlıklara karşı kendisinden beklenilen görevi doğru bir şekilde yerine getirmek, kendisine verilen bütün bu nimetlerden dolayı Yüce Allah’a şükretmektir. Şükür de, bunları esirgeyip koruyarak yerine getirilir, böylece bu nimetlerin devamı temin edilir.” Kuran-ı Kerim, Nahl, 16/5-8;Fatır, 35/27-28

151 a) Hadisler Rahmetime ulaşmak isterseniz, yarattıklarıma şefkat ve merhametle muamele ediniz. Merhamet etmeyene merhamet olunmaz. Hayvanlara işkence yapan kişileri yüce Allah rahmetinden uzak kılsın. Hazreti Peygamber, hayvanlarının yüzlerine vurularak dövülmesini, dağlama yöntemi ile damgalanmasını yasaklamıştır. Yüce Allah Kıyamet Günü’nde bir serçeyi bile haksız yere öldüren kimseden hesap soracaktır. Allah’ın Elçisi köpeklerin de, soyları devam etmesi gereken bir canlı türü olduğunu bildirmiş, onların gereksiz yere öldürülmesini yasaklamıştır.

152 b) Mesajlar Doğa ve doğal dengenin korunması farzdır. Hayvanların korunması ile ilgili gerekli önlemleri almak, gerekli kurumları oluşturmak hepimizin üzerine farz-ı kifaye hükmünde olan bir yükümlülüktür. Doğanın korunması demek, aslında insanlığın korunması demektir. Doğal hayatı koruyan insan, gerçekte kendisinin mutluluğunu emniyet altına almaktadır. Hayvanlar da kendi yaratılışlarına uygun olarak Yüce Allah’ı tesbih eden varlıklardır. Onlara kıymayınız. Doğal hayatın korunmaması, Yüce Allah’ın nimetlerine karşı nankörlüktür. Doğal hayatı yok eden acımasız insanla, bu eşsiz hazineleri yaratıp var eden çok merhametli ve çok esirgeyici Yüce Allah arasındaki yaman çelişki, ne kadar üzücüdür. Doğal hayatın korunması, Yüce Allah’ın emrettiği güzel ahlakın gereğidir. Yüce dinimiz İslam, kedi-köpek gibi sahipsiz hayvanların vurularak ya da zehirlenerek acımasızca öldürülmelerini asla onaylamaz.

153 b) Mesajlar Doğal hayatı, hayvanları korumak, Yüce Allah’ın beğenip ördüğü güzel davranışlar (amel-i salih) kapsamında yer alır. Hayvanların dövülmesi, işkence edilmesi ve zevk için öldürülmesi haramdır. Hayvanlara eziyet etmek, onları aç susuz bırakarak ölümlerine sebep olmak, nesillerinin tükenmesine göz yummak haramdır. Yüce Allah bizlere çevremizde açlık ve bakımsızlıktan dolayı ölen zavallı hayvanlardan dolayı da hesap soracaktır. Melekler, amel defterlerimize bu konudaki duyarsızlık ve ilgisizliğimizden dolayı günah yazmaktadır. Kedilerin, köpeklerin, kuşların ihtiyaçlarının düşünülebildiği bir toplumda elbette varlıkların en seçkini olan insanın değeri de çok yüksektir. Hayvanlara bakmak, açlık ve susuzluklarını giderip barınmalarını temin etmek, bizlere sevap kazandıran bir davranıştır. Hayvanlara karşı şefkat ve merhamet göstererek onları koruyup güzel muamele etmek, bir peygamber davranışıdır.

154 YARATILANI SEVMEK, YARADAN’DAN ÖTÜRÜ

155 Tek yapılması gereken;
dolaysız ve öncelikli bir amaca hizmet etmeyen deneylerin derhal durdurulmasını, diğer araştırma alanlarında da mümkün olduğunca alternatif yöntemlere geçilmesini talep etmektir.

156 Ne kadar olabilirse…

157 Sabrınız ve dikkatiniz için teşekkürler