TÜRK VATANDAŞLARININ VİZESİZ AVRUPA YOLCULUĞU: Geri Kabul ve Sonrası Melih ÖZSÖZ İKV Genel Sekreter Yardımcısı ve Araştırma Müdürü mozsoz@ikv.org.tr.

... konulu sunumlar: "TÜRK VATANDAŞLARININ VİZESİZ AVRUPA YOLCULUĞU: Geri Kabul ve Sonrası Melih ÖZSÖZ İKV Genel Sekreter Yardımcısı ve Araştırma Müdürü mozsoz@ikv.org.tr."— Sunum transkripti:

1 TÜRK VATANDAŞLARININ VİZESİZ AVRUPA YOLCULUĞU: Geri Kabul ve Sonrası Melih ÖZSÖZ İKV Genel Sekreter Yardımcısı ve Araştırma Müdürü 28 Mayıs 2014, İstanbul İktisadi Kalkınma Vakfı

2 TÜRK VATANDAŞLARININ VİZESİZ AVRUPA YOLCULUĞU: GERİ KABUL ve SONRASI
Vize Sorunu Nedir? Türk Vatandaşlarına Vizenin Kısa Tarihi Vize Sorunu ve Boyutları Vizesiz Seyahate Doğru: Geri Kabul ve Vize Diyaloğu İktisadi Kalkınma Vakfı

3 “VİZE SORUNU” NEDİR? Vize Kısıtlamaları Endeksi (2013)
Sıra Ülke Vizesiz Seyahat Edilen Ülke / Bölge Sayısı 1 FİNLANDİYA, İSVEÇ, İNGİLTERE 173 2 ALMANYA, DANİMARKA, LÜKSEMBURG, ABD 172 3 BELÇİKA, HOLLANDA, İTALYA 171 4 KANADA, FRANSA, İRLANDA, JAPONYA, NORVEÇ, PORTEKİZ, İSPANYA 170 5 AVUSTURYA, YENİ ZELANDA, İSVİÇRE 168 (…) 42 TÜRKİYE, ST. LUCIA 94 98 AFGANİSTAN 28 “The Worst Passports To Travel With Around The World” Huffinghton Post İktisadi Kalkınma Vakfı

4 “VİZE SORUNU” NEDİR? DÜN BUGÜN SEYAHAT
Çok az ülke için vize zorunluluğu SEYAHAT Birçok ülke için vize zorunlu bir uygulama PASAPORT Kimlik yerine kullanılıyordu PASAPORT Sadece pasaport değil; vize ve çalışma izni gerekiyor SINIR KONTROLÜ Genellikle sınırlar arasında mal taşınması söz konusu ise, vergilendirme amaçlı bir uygulama SINIR KONTROLÜ Sadece mallar değil, vize sahibi kişiler için bile zorunlu bir uygulama İktisadi Kalkınma Vakfı

5 “VİZE SORUNU” NEDİR? Standart ücreti aşan maliyetler Gecikmeler
Keyfi karalar Anlam verilemeyen ret kararları Talep edilen onlarca belge Bürokratik işlemler Ek maliyetler Kısa süreli vizeler Çalışanların rahatsız edici tavırları … İktisadi Kalkınma Vakfı

6 “VİZE SORUNU” NEDİR? TÜRKİYE;
2.000 şirket, araç, sürücü ile Avrupa’nın en hızlı büyüyen ve en genç taşıma filosuna sahip ülkesi. Ancak, taşımayı yapan Türk TIR şoförleri, mallarını yükleyip Avrupa’ya götürmek istediklerinde vize konusunda ciddi sıkıntılar yaşıyor. 76 milyon nüfuslu ülkede, Schengen vizesi başvurusu (sadece C tipi) yaklaşık 76 milyon nüfuslu ülkede, dolaşımdaki biyometrik pasaport sayısı 10 milyon. 24 yaş altı nüfusun 31 milyon olduğu ülkede, 15-24 yaş arası grupta ülke dışına çıkmış nüfus oranı sadece yüzde 10. İktisadi Kalkınma Vakfı

7 “VİZE SORUNU” NEDİR? HUKUKİ BOYUT İNSANİ BOYUT SİYASİ BOYUT
EKONOMİK BOYUT İktisadi Kalkınma Vakfı

8 TÜRK VATANDAŞLARINA VİZENİN KISA TARİHİ
1980 ÖNCESİ 1980 SONRASI Türk vatandaşlarının Avrupa’ya vizesiz girişi Türk vatandaşlarının Avrupa’ya vizeli girişi 5 Eylül 1980 Almanya’nın Türk vatandaşlarına “geçici” olarak vize uygulaması 1982 Belçika, Fransa, Hollanda, Lüksemburg’un Türk vatandaşlarına vize uygulaması 1 Temmuz 2013 Hırvatistan’ın Türk vatandaşlarına vize uygulaması 539/2001 Konsey Tüzüğü İktisadi Kalkınma Vakfı

9 TÜRK VATANDAŞLARINA VİZENİN KISA TARİHİ – 1980 ÖNCESİ
SONRASI Türk vatandaşlarının Avrupa’ya vizesiz girişi Türk vatandaşlarının Avrupa’ya vizeli girişi 12 Eylül 1963 Ankara Anlaşması Madde 12 “… işçilerin serbest dolaşım kademeli olarak gerçekleştirilecektir” Madde 13 Yerleşme serbestliği Madde 14 Hizmetlerin serbest dolaşımı 1970 Katma Protokol 1 Ocak 1973 Katma Protokol’ün yürürlüğe girişi Madde 36 “… işçilerin serbest dolaşımı, 12. yılın sonu ile 22. yılı sonu arasında kademeli olarak gerçekleştirilecek” SERBEST DOLAŞIM 1 Ocak 1996 Gümrük Birliği 5 Eylül 1980 Almanya’nın Türk vatandaşlarına “geçici” olarak vize uygulaması İktisadi Kalkınma Vakfı

10 “VİZE SORUNU” HUKUKİ BOYUT
ANKARA ANLAŞMASI (1963) KATMA PROTOKOL (1970) GÜMRÜK BİRLİĞİ (1996) GBOK KARARLARI ABAD KARARLARI ULUSAL MAHKEME KARARLARI 2/76 Demirel Kararı (1986) ALMANYA 1/80 HOLLANDA (Mart 2012) 27 YILDA TÜRK VATANDAŞLARININ SERBEST DOLAŞIMINA İLİŞKİN 55 KARAR 3/80 Almanya-35 Hollanda-10 Avusturya-6 İngiltere-4 Soysal Kararı (2009) İktisadi Kalkınma Vakfı Demirkan Kararı (2013)

11 “VİZE SORUNU” HUKUKİ BOYUT
SOYSAL KARARI-2009 1 Ocak 1973 Katma Protokol’ün yürürlüğe girişi Vize Uygulamayanlar Almanya Fransa Belçika Danimarka Hollanda Lüksemburg İngiltere İrlanda İtalya Portekiz İspanya VİZE MUAFİYET BELGESİ İktisadi Kalkınma Vakfı

12 “VİZE SORUNU” HUKUKİ BOYUT
Soysal Kararı 2009 Demirkan Kararı 2013 Hizmet sunmak Hizmet almak Hizmet sunucular TIR şoförleri Hizmet alıcılar Turistler YORUM: vizeden muaf YORUM: Vizeye tabi Hukukun üstünlüğü Siyasi baskı Korca Kararı Berlin Branderburg (Mart 2014) İktisadi Kalkınma Vakfı

13 “VİZE SORUNU” SİYASİ BOYUT
KARŞILIKLI RESTLEŞMELER HUKUK KURALLARININ UYGULAN(A)MAMASI DİPLOMATİK ÇABALAR BÜROKRATİK ENGELLER ve SİYASİ İRADE EKSİKLİĞİ PROSEDÜRLERİN BÜROKRATİKLEŞMESİ GERİ KABUL ANLAŞMASI VE VİZE SERBESTLİĞİ DİYALOĞU İktisadi Kalkınma Vakfı

14 “VİZE SORUNU” EKONOMİK BOYUT
TÜRKİYE Yıl Başvurulan C Tipi Vize (kısa süreli) Standart Schengen Vize Ücreti TOPLAM (kabaca) 2009 60 Avro 29 Milyon Avro 2010 33,5 Milyon Avro 2011 37,5 Milyon Avro 2012 40 Milyon Avro TOPLAM 140 Milyon Avro Kaynak: Avrupa Komisyonu, Schengen İstatistikleri 2009/2010/2011/2012 İktisadi Kalkınma Vakfı

15 “VİZE SORUNU” EKONOMİK BOYUT
2012 YILI C TİPİ SCHENGEN VİZESİ BAŞVURUSU ÜLKE SIRALAMASI SIRA ÜLKE BAŞVURU SAYISI 1 RUSYA 2 UKRAYNA 3 ÇİN 4 BELARUS 5 TÜRKİYE 6 HİNDİSTAN Kaynak: Avrupa Komisyonu, Schengen İstatistikleri 2012 İktisadi Kalkınma Vakfı

16 “VİZE SORUNU” EKONOMİK BOYUT
Aracı Kurum Hizmet Bedeli + PIN Kodu Ücreti Banka Komisyonu Pasaport Kargo Teslim Ücreti Sigorta Maliyeti Ulaşım ve Konaklama Maliyetleri Standart Vize Ücreti İktisadi Kalkınma Vakfı

17 “VİZE SORUNU” İNSANİ BOYUT
VİZE SORUNUNDA GÜNDEME EN AZ GELEN BOYUT AYRIMCILIK - HAKSIZLIK TÜRK VATANDAŞLARININ KENDİLERİNİ EN AZ AVRUPALI HİSSETTİKLERİ YER: VİZE KUYRUKLARI KONUYU ANLAMAYA YÖNELİK BİR ÖRNEK: TOBB, İKV ve ECAS İŞBİRLİĞİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN “VİZE ŞİKAYET HATTI” PROJESİ ( ) İktisadi Kalkınma Vakfı

18 2 Telefon hattı ve E-posta adresi E-posta adresi ve Telefon hattı
VİZE ŞİKAYET HATTI GELEN ARAMALAR 17 Kasım 2009 – 12 Ocak 2010 2 Telefon hattı ve E-posta adresi Ocak 2010 – Haziran 2011 E-posta adresi ve Telefon hattı TOPLAM Telefon 280 19 299 E-posta 332 154 486 Faks 236 12 248 Posta 96 18 114 Toplam 944 203 1147 İktisadi Kalkınma Vakfı

19 VİZE ŞİKAYET HATTI COĞRAFİ DAĞILIM
113 399 125 Toplam Şehir Sayısı: 54 Türkiye dışından gelen aramalar: Almanya, Belçika, Fransa, Romanya, Malta İktisadi Kalkınma Vakfı

20 Akademisyen, öğrenci, turist, emekli, iş insanı, ev kadını …
“ XXX Konsolosluğu, AB ülkesindeki üniversiteden bize gönderilen davet mektuplarının geçerli olmadığını, mektupların Üniversite tarafından doğrudan Konsolosluğa gönderilmesi gerektiğini söyledi.” Akademisyen, İstanbul Katılmam gereken toplantıdan 3 hafta önce Konsolosluğa vize başvurusunda bulundum. Durumun aciliyetini belirtmeme rağmen, vize başvurusu için verilen randevu tarihi, toplantı tarihinden sonraydı”. Mimar , Istanbul “Erasmus programına katılan bir öğrenci olarak (yaş: 24), XXX Konsolosluğu 2,500 Avro’luk teminat mektubu istedi Öğrenci, İzmir “Vize başvurusundaki sıkıntılardan dolayı, değişim programına (Erasmus) iki ay geç başlamak zorunda kaldım”. Öğrenci, Ankara “ Annemin tek istediği yılbaşını torunlarıyla geçirmekti. Ancak Konsolosluk ona bu şansı vermedi” Ev Kadını, Berlin İktisadi Kalkınma Vakfı Akademisyen, öğrenci, turist, emekli, iş insanı, ev kadını …

21 TÜRK VATANDAŞLARINA VİZENİN KISA TARİHİ
öncesi 1980ler 1990lar 2000ler 2010lar sonrası 2003 SİYASİ BOYUT HUKUKİ BOYUT EKONOMİK BOYUT İNSANİ BOYUT TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ GERİ KABUL ANLAŞMASI MÜZAKERELERİ İktisadi Kalkınma Vakfı

22 TÜRK VATANDAŞLARINA VİZENİN KISA TARİHİ KARŞILAŞTIRMALI PERSPEKTİF
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TÜRKİYE - GERİ KABUL ANLAŞMASI MÜZAKERELERİ SOYSAL DEMİRKAN BATI BALKANLAR MOLDOVA RUSYA DOĞU ORTAKLIĞI İktisadi Kalkınma Vakfı

23 GERİ KABUL NEDİR? İktisadi Kalkınma Vakfı

24 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
2,648 km kara sınırı ile, AB üyesi ülkeler arasında en uzun 5. kara sınırı 7,200 km deniz sınırı ile, AB üyesi ülkeler arasında en uzun 5. deniz sınırı İktisadi Kalkınma Vakfı

25 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
DOĞU KARA YOLU 1.600 MÜLTECİ BATI BALKAN YOLU 6.309 MÜLTECİ DOĞU AKDENİZ YOLU MÜLTECİ Afganistan-9.560 Suriye-7.130 Bangladeş-4.600 DOĞU AKDENİZ YOLU 4.770 MÜLTECİ ORTA AKDENİZ YOLU MÜLTECİ BATI AKDENİZ YOLU MÜLTECİ İktisadi Kalkınma Vakfı Kaynak: Frontex, Yıllık Risk Analizi Raporu, 2013

26 EGE DENİZİ ONBİR GÖÇMENE MEZAR
Marmara’da Mülteci Taşıyan Bot Battı: 3’ü Çocuk, 7 Ölü EGE DENİZİ ONBİR GÖÇMENE MEZAR Datça’da mülteci dramı

27 İktisadi Kalkınma Vakfı

28 İktisadi Kalkınma Vakfı

29 İktisadi Kalkınma Vakfı

30 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
10 YIL 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 GERİ KABUL ANLAŞMASI MÜZAKERELERİ BAŞLADI ARALIK 2012 YOL HARİTASI TASLAĞI GERİ KABUL ANLAŞMASI MÜZAKERELERİ TIKANDI ORTAK YÜK PAYLAŞIMI ARALIK 2013 GKA İMZALANDI VİZE DİYALOĞU BAŞLADI ŞUBAT 2011 ADALET VE İŞÇİLERİ KONSEY TOPLANTISI KAPALI İFADELER EKİM 2012 GKA PARAFE EDİLDİ İktisadi Kalkınma Vakfı

31 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
GERİ KABUL USULLERİ GERİ KABUL AMACIYLA TRANSİT GEÇİŞ KENDİ VATANDAŞLARININ GERİ KABULÜ 3. ÜLKE VATANDAŞLARININ VE VATANSIZLARIN GERİ KABULÜ KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI YÜK ve MASRAFLARIN PAYLAŞIMI İktisadi Kalkınma Vakfı

32 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
KAÇ KİŞİ GELECEK? TR AB KABUL EDİLENLERİN MASRAFLARI NASIL KARŞILANACAK? Eğitim, sağlık, konut, aile… KAPASİTE NASIL OLUŞTURULACAK? Mevcut Kapasite – kişi TR ÜZERİNDEN AB’YE GİTTİĞİ NASIL KANITLACAK? İlginç bir örnek: Türkiye-Yunanistan GKA’nın ilk yılı deneyimleri Yunanistan: 2.500 Türkiye: 2.450’si için kanıt yeterli değil! NE KADAR SÜRE KALACAKLAR? TR geri kabul edilenleri, kendi ülkelerine iade edebilecek mi? AB “İSTENMEDİKLERİNİ” Mİ TÜRKİYE’YE GÖNDERECEK İktisadi Kalkınma Vakfı

33 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
MALİYETİN “ORTAK” PAYLAŞIMI Türkiye, Avrupa’nın büyük bir yükünü omuzlayacak! Ya Avrupa? GKA’nın Türkiye’ye maliyeti ne olabilir? 1 mültecinin maliyeti: Avro 2012: 2013: (toplam): *1.100=101 milyon Avro Acil yapılması gereken: Türkiye’de halihazırda var olmayan mülteci kabul kapasitenin oluşturulması. Bu kapasite oluşturulamazsa; gelecek Avrupa Komisyonu İlerleme Raporları KABUL EDİLENLERİN MASRAFLARI NASIL KARŞILANACAK? Eğitim, sağlık, konut, aile… İktisadi Kalkınma Vakfı

34 TÜRKİYE-AB GERİ KABUL ANLAŞMASI
GEÇEN 10 YILDA MODERN SINIR YÖNETİMİ VE YASADIŞI GÖÇLE MÜCADELE ALANLARINDA ÖNEMLİ ADIMLAR TÜRKİYE’NİN KENDİ GİRİŞİMİYLE ATILDI BİYOMETRİK PASAPORTLARA GEÇİŞ (HAZİRAN 2010) YABANCILAR ve ULUSLARARASI KORUMA KANUNU (NİSAN 2013) İÇİŞLERİ BKN. ENTEGRE SINIR YÖNETİMİ EYLEM PLANLARI TÜRKİYE’NİN 3. ÜLKELERLE VİZE SERBESTLİĞİ ANLAŞMALARI AB ÜLKESİ VATANDAŞLARA VİZE UYGULAMALARI İktisadi Kalkınma Vakfı

35 GERİ KABUL ANLAŞMASI ve VİZE DİYALOĞU
VİZE KOLAYLAŞTIRMA ANLAŞMASI VİZE SERBESTLİĞİ DİYALOĞU VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI VİZE SERBESTLİĞİ İktisadi Kalkınma Vakfı

36 GERİ KABUL ANLAŞMASI ve VİZE DİYALOĞU BATI BALKANLAR
2008 2009 2010 2011 V İ ZE D YALOĞU MAKEDONYA KARADAĞ ve SIRBİSTAN ARNAVUTLUK ve BOSNA-HERSEK ARALIK 2009 MAKEDONYA-KARADAĞ- SIRBİSTAN VİZE SERBESTLİĞİ ARALIK 2010 ARNAVUTLUK BOSNA-HERSEK VİZE SERBESTLİĞİ İktisadi Kalkınma Vakfı

37 BATI BALKANLAR VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI
BLOK 1 BLOK 2 BLOK 3 BLOK 4 GÜVENLİKLİ BELGE YASADIŞI GÖÇ VE GERİ KABUL KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİĞİ DIŞ İLİŞKİLER VE TEMEL HAKLAR İktisadi Kalkınma Vakfı

38 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI
BATI BALKANLAR VİZE DİYALOĞU YOL HARİTASI BLOK 1 BLOK 2 BLOK 3 BLOK 4 ARNAVUTLUK 5 12 16 8 41 BOSNA-HERSEK 5 13 16 8 42 MAKEDONYA 5 12 16 8 41 KARADAĞ 5 12 16 8 41 SIRBİSTAN 5 12 16 8 41 İktisadi Kalkınma Vakfı

39 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
ANALİTİK OKUMA – Sayfa Sayısı Batı Balkanlar Kosova Ukrayna ve Moldova Türkiye Sayfa Sayısı 8 15 12 20 İktisadi Kalkınma Vakfı

40 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
ANALİTİK OKUMA – Kriter Sayısı Batı Balkanlar Kosova Ukrayna ve Moldova Türkiye Kriter Sayısı 40/41 95 60 80 “strict but fair” “more strict; Should be fair” “more strict but not fair” İktisadi Kalkınma Vakfı

41 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
NİYET OKUMA – Başlık Batı Balkanlar Kosova Ukrayna ve Moldova Türkiye Başlık Visa Liberalisation with [the country] - Roadmap Visa Liberalisation with Kosovo - Roadmap Action Plans Roadmap towards a Visa-Free Regime with Turkey İktisadi Kalkınma Vakfı

42 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
OPTİK OKUMA WB KO EP TR Introduction - General Framework The Dialogue Methodology Reinforced consultation Monitoring and reporting Outcome of the Dialogue Position on status Requirements related to the readmission of illegal migrants Requirements related to 4 Blocks Block 1:Document Security Passport/travel documents, ID cards and breeder documents Block 2: Migration Management Border management Visa policy Carriers' responsibility Illegal migration or Asylum policy or migration management International protection Data protection Law enforcement co-operation Judicial co-operation Block 3: Public Order and Security Preventing and fighting organized crime, terrorism and corruption Block 4: Fundamental Rights Freedom of movement of the citizens Conditions and procedures for the issue of identity documents Citizens' rights and respect for and protection of minorities Final remarks 7 EKSTRA BÖLÜM İktisadi Kalkınma Vakfı

43 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
DERİN OKUMA DAHA FAZLA SAYIDA KRİTER DAHA KAPSAMLI KRİTERLER DAHA FAZLA GÜÇLENDİRİLMİŞ TAKİP MEKANİZMASI DAHA SIKI DENETİM DAHA KARMAŞIK ve ZOR KARAR ALMA SÜRECİ DAHA SİYASİ İktisadi Kalkınma Vakfı

44 VİZE SERBESTLİĞİ YOL HARİTASI BATI BALKANLAR-TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMA
BEKLENTİLER AVRUPA BİRLİĞİ TÜRKİYE BATI BALKANLARDA OLDUĞU GİBİ: YAPICI-DESTEK VERİCİ-HAKKANİYET SINIRLARI ÇERÇEVESİNDE İŞBİRLİĞİ TÜRKİYE’Yİ ZOR VE KATI BİR SÜREÇ BEKLİYOR GERİ KABUL ANLAŞMASI ONAYI / YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ / UYGULANMASI UCU AÇIK BİR SÜREÇ OLARAK GÖRÜLMEMELİ BATI BALKANLAR SÜRECİNDEN DERS ALMAK (Özellikle vize serbestliği sonrası süreçten) ÜYELİK MÜZAKERELERİ SÜRECİNİN PARALEL OLARAK İLERLETİLMESİ ÜYELİK MÜZAKERELERİ SÜRECİNİN PARALEL OLARAK İLERLETİLMESİ İktisadi Kalkınma Vakfı