KURULUN OLUŞUMU Sermaye piyasası kurulu, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın ekonomik kalkınmaya daha etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını.

... konulu sunumlar: "KURULUN OLUŞUMU Sermaye piyasası kurulu, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın ekonomik kalkınmaya daha etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını."— Sunum transkripti:

1 KURULUN OLUŞUMU Sermaye piyasası kurulu, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın ekonomik kalkınmaya daha etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak ve sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, sermaye piyasasına yatırım yapanların hak ve yararlarının korunmasını düzenlemek ve denetlemek amacıyla 1981 yılında çıkarılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur.

2 Yani SPK, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici bir kamu tüzel kişisidir. SPK’nın kuruluşunu borsa gereksinimine dayandırmak mümkündür. Bankerlik krizinin patlak vermesi üzerine, ciddi bir borsa sistemi kurulması gerektiği ortaya çıkmıştır.

3 Kurucu kanunun ilk haline göre, Bakanlar Kurulunca üç yıl süre ile atanan kurul üyelerini, süreleri dolmadan Bakanlar Kurulu’na “görevden alma” yetkisi verilmekteydi. Öte yandan, kuruluşundaki yapısına göre SPK sermaye piyasasını denetlemekle görevli yeni bir kurum olarak kurulduysa da, Maliye Bakanlığı’nın etki alanı içinde bulunduğu görülmektedir. “İlgili olduğu bakanlık” olarak Maliye Bakanlığı belirlenmişti. Kurulun yedi üyesinden üçü Maliye Bakanlığı tarafından önerilmekte, başkan ve başkan vekilleri yine bu bakanlığın adayları arasından atanmaktaydı.

4 Ayrıca Maliye Bakanlığı, kurulun yıllık hesapları ile her türlü işlemlerini denetleme ve gerekli gördüğü tedbirleri alma yetkisine de sahipti sayılı kanunda en kapsamlı değişiklikleri yapan 1992 yılında çıkarılan 3794 sayılı yasa ile 1999 yılında çıkarılan 4487 sayılı yasadır. Bu düzenlemelerle kurulun Maliye Bakanlığı ile bağlarını kopardığı, idari ve mali özerkliğini kazandığı görülmektedir. Şuan SPK ile başbakan tarafından görevlendirilen başbakan yardımcısı Ali Babacan ilgilidir. Kurulun merkezi İstanbul’dadır

5 Aşağıdaki tabloda, kuruldaki kararların alınış biçimi ve faaliyet raporunun hazırlanıp hazırlanmayacağı gösterilmiştir. Adı Kurulun Çalışma Esaslarını Belirleyen Yönetmelikler Kararların Alınış Yöntemi Kararlar Yayınlanıyor mu? Faaliyet Raporu Hazırlanıyor mu? Kime? SPK Bakanlar Kurulu Salt Çoğunluk Kurulun Takdirinde (Haftalık Bülten) Evet (İlgili Bakan)

6 KURULUN TEMEL AMAÇLARI
Sermaye piyasalarının ve kurumlarının işleyiş kurallarını belirlemek, Piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak, Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak, Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır.

7 KURULUN TEŞKİLAT YAPISI
Sermaye Piyasası Kurulu, Kurul Karar Organı ve Başkana bağlı olarak Kurul faaliyetlerini yürüten teşkilattan oluşur. Üyeler, yükseköğrenim sonrası mali piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık veya finans alanında veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarında en az on yıl deneyim sahibi olan ya da yukarıda sayılan öğrenim dallarında en az on yıl öğretim üyeliği yapan kişiler arasından Bakanlar Kurulunca atanır.

8 - Üyelerden en az birinin hukuk fakültesi mezunu olması, en az birinin on yıllık deneyimi özel sektör sermaye piyasası kurumlarında kazanmış olması, en az birinin de Kurul’da asgari on yıl çalışmış olması şarttır. - Bakanlar Kurulu, üyelerden birini Başkan olarak görevlendirir. Kurul Karar Organı, Kurul Başkanının teklifi ile üyelerden birini ikinci başkan ve birini başkan vekili olarak seçer. -Başkanın izin, hastalık, yurt içi ve yurt dışı görevlendirme ve görevde bulunmadığı diğer haller ile görevden alınması veya üyeliğinin düşmesi durumlarında ikinci başkan, onun da bulunmadığı hallerde başkan vekili Başkana vekâlet eder.

9 Kurul başkan ve üyelerinin görev süresi beş yıldır
Kurul başkan ve üyelerinin görev süresi beş yıldır. Süreleri biten Başkan ve üyeler bir defalığına tekrar atanabilir. Kurul çalışmaları Kurul başkanına bağlı Başkan Yardımcılıkları altında çalışan hizmet birimleri tarafından yürütülmektedir.

10 Kurulun Görevleri 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile verilen görevler ile bu Kanunun emrettiği uygulamaların yerine getirilmesini ve öngörülen neticelerin sağlanmasını teminen gerekli olan iş ve işlemleri yapmak Kamunun zamanında, yeterli ve doğru olarak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla genel ve özel nitelikte kararlar almak Kanun kapsamına giren kurum ve ortaklıkların bağımsız denetim, derecelendirme, değerleme ve bilgi sistemleri denetimi faaliyetine ilişkin şartları ve çalışma esaslarını belirlemek ve bu şartları taşıyanları listeler halinde ilan etmek Finansal istikrar ve ulusal ya da uluslararası mevzuatın gereklerinin sağlanması amacıyla diğer finansal düzenleyici ve denetleyici kurumlarla her türlü iş birliğini yapmak ve bilgi alışverişinde bulunmak.

11 Sermaye piyasalarının gelişmesini teminen yeni sermaye piyasası kurumlarına ve araçlarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek ve bunları denetlemek. Halka açık ortaklıklarda görev alacaklar, sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve diğer çalışanlarının mesleki eğitimi, mesleki yeterliliği ve mesleki ehliyetlerini gösterir sertifika verilmesine ilişkin esasları belirlemek, bu amaçlarla merkez veya şirket kurmak ve bunların faaliyet usul ve esaslarını belirlemek Sermaye piyasasında yatırımcı ve tasarruf sahiplerine yönelik olarak yatırım tavsiyesinde bulunacak kişiler ve kuruluşların uyacakları ilke ve esasları belirlemek. Kamuyu Aydınlatma Platformunun işletim ve çalışma esasları ile bu Kanun kapsamında Kurula yapılacak bildirim ve başvuruların usul ve esaslarını belirlemek

12 Sermaye piyasası kurumlarının, halka açık şirketlerin, borsaların ve düzenleyici kuruluşların bilgi sistemlerinin işletimine ve bu Kanun çerçevesindeki denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemek Yerli veya yabancı akademisyen ya da uygulamacılardan oluşan çalışma gruplarına ve kişilere, mevcut veya gelecekteki düzenleme tercihlerinde esas teşkil etmek üzere sermaye piyasalarına ilişkin ulusal veya uluslararası nitelikli bilimsel araştırmalar yaptırmak Kurulun üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar, mali, iktisadi ve mesleki kuruluşların çalışmalarına katılmak, bu kuruluşlarla ortak projeler geliştirmek ve projelerine katkıda bulunmak Kurulun görev alanı ile ilgili uluslararası kuruluşlara, mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere üye olmak

13 Kurulun Şirketlerle İlgili Yetkileri
Yerli veya yabancı şirketlerin menkul kıymetleri ülkemizde halka arz olunacaksa kurul kaydına alınması zorunludur. Menkul kıymetin kurul kaydına alınabilmesi için şirketlerin gerekli belgelerle kurula başvurmaları, yatırımcıyı bilgilendirmek için hazırlanan izahnamenin kurulca onaylanması gerekir. Kayda alınması gereken işlemler; Hisse senetlerinin veya borçlanma araçlarının şirketler tarafından ihracı, Halka arz, Varlığa dayalı menkul kıymet, oydan yoksun hisse senedi ve hisse senedi ile değiştirilebilir tahvil ihracı, Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının ve yatırım fonlarının menkul kıymet ihraçlarıdır.

14 Ayrıca; Pay sahiplerine çağrıda bulunulması veya vekâleten oy hakkı toplanması, Kayıtlı sermayeye geçiş ve tavan tespiti Kurul iznine tabidir. Menkul kıymetlerin halka arzında yatırımcıya açıklanacak bilgiler izahnamede yer alır. İzahnamede, Şirket hakkında bilgiler, Finansal durumu belirten mali tablolar Detaylı faaliyet bilgileri bulunur.

15 Kurul İzinleri Sermaye piyasası faaliyetinde bulunacak kurumların kuruldan izin almaları zorunludur. Kurul, Yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, Portföy yönetim şirketleri, yatırım danışmanlığı şirketleri, Aracı kurumlar, Derecelendirme şirketleri, Genel finans ortaklıkları, Bağımsız denetleme kuruluşları, Risk sermayesi yatırım fonu ve ortaklıklarının kuruluşuna ve faaliyete geçmesine izin verir.

16 İşbirliği 9.11.1 Kamu Otoriteleri İle İşbirliği
Kurul, görevlerinin yerine getirilmesinde bakanlıklardan, resmi ve özel kuruluşlardan görüş ve bilgi isteyebilir. Kurul’un istediği bilgileri ilgili kurumlar Kanun gereği vermek zorundadırlar. Uluslararası İşbirliği Kurul, sermaye piyasasında gözetim ve düzenleyici kamu otoritelerini bir araya getiren Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Organizasyonu’na (IOSCO) üye bulunmaktadır. Ayrıca İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) ve Dünya Bankası (Worldbank) gibi uluslararası kuruluşlar ile yabancı ülke yetkilileri ve kurumlarıyla da ilişki ve işbirliği içinde bulunarak faaliyetlerini yürütmektedir. İki Taraflı İşbirliği Kurul denetimlerde kendisine benzer yetkilere sahip yabancı otoritelerden gerekli olan bilgi alış verişini sağlamak amacıyla iki taraflı anlaşmalar yapmaktadır.

17 SERMAYE PİYASASI HUKUKU AÇISINDAN DENETÇİ BAĞIMSIZLIĞI
Bağımsız dış denetim, denetlenen müşterinin işletmesindeki mali tablolarının doğruluğu ve dürüstlüğü hakkında bir kanaat oluşturma sürecidir. Denetçinin görüşü, incelenen mali tabloların güvenilirliğini arttırmakta ve piyasa katılımcıları tarafından da bir teminat olarak görülmektedir. Denetçinin, doğruluk ve mesleki dürüstlük içinde bağımsızlığını azaltacak her hangi bir çıkar çatışmasına girmeksizin görevini yapması gerekir.

18 TÜRKİYE’ DEKİ DENETÇİ BAĞIMSIZLIĞINA İLİŞKİN KURALLARIN ULUSLARARASI KURALLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
Günümüzde denetçi bağımsızlığını düzenleyen mesleki standartlar ve özel düzenlemeler ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Farklılıklar aşağıdaki durumlarda ortaya çıkmaktadır. Denetim müşterisi ile denetim firması veya çalışanlarının finansal, iş veya diğer ilişkilerinin türleri Bir denetçinin, müşterisine denetim dışında sağlayabileceği hizmet türleri Bağımsızlık tehditlerinden korunmak için uygulanması gereken önlemler Bağımsızlık kurallarının uygulanacağı denetim firması içindeki ve dışındaki kişiler

19 AB komisyonu bu farklılıkları ortadan kaldırmak ve Avrupa’ da tek bir sermaye piyasası oluşturmak için çalışmalar yapmaktadır. SEC ve AB düzenlemeleri arasında bazı farklılıklar bulunmasına rağmen, birçok durumda çözümleri benzerdir. AB komisyonu düzenlemeleri gerçekleştirirken, terminoloji ve yaklaşım farklılığı sebebiyle SEC’ le bütün olarak yakınsamanın çok güç olduğu saptanmıştır. AB düzenlemelerinde ‘ ilke temelli yaklaşım’ benimsenirken ABD’de de ise ‘ kural temelli yaklaşım’ benimsenmiştir.

20 Türkiye’ de bağımsız denetimle ilgili en kapsamlı düzenlemeleri SPK yapmaktadır. SPK’ nın da düzenlemelerinin daha çok kural temelli olduğu görülmektedir. SPK düzenlemelerini, SEC ve AB düzenlemeleri ile karşılaştırdığımızda SPK’ da bazı eksikliklerin ve bazı konularda fazla katı olduğu ve bir kısmının da yeterince açık olmadığı saptanmıştır. Bunlar; Denetçi bağımsızlık kurallarını uygulayacak olanlara ilişkin denetçi firmanın bağlı bulunduğu ‘’grup’’ , SPK düzenlemelerinde belirtilmemektedir. Finansal menfaatlerin karşılaştırılmasıyla ilgili olarak; SEC ve AB düzenlemelerinde finansal menfaatin ‘’önemliliği’’ vurgulanmaktadır. AB düzenlemelerinde finansal menfaatin ihtimalinin olması denetçi bağımsızlığını zayıflatacağı belirtilmektedir. Yakın aile ve kişisel ilişkiler kısmında; yakın aile ve yakın akrabanın tanımı yapılmıştır. SPK’ da ise bu çok geniş ele alınmıştır. (3. Dereceye kadar) Müşteri işletmede daha önce çalışmış birinin denetçi firmada çalışması konusunda SPK’ da bir düzenleme yoktur. AB düzenlemelerinde ise 2 yıl bekleme süresi bulunmaktadır.

21 e) Denetim firmasında daha öncesinde çalışmış birinin müşteri firmada çalışmasına ilişkin de SPK ‘ da bir düzenleme yoktur. f) Müşteri işletme ile uzun süreli ilişkiler konusunda AB ve SEC, rotasyon sürecinin 7 yıla kadar uzatılması için çözümler bulmaktadır. SPK ise sadece denetim firmasının rotasyonunu kabul etmekte ve süreyi 5 yıl ile sınırlandırmaktadır. g) SEC ve AB düzenlemelerinde, denetim müşterisine sağlanabilecek denetim dışı hizmetlerin sunumu SPK’ nın yaptığı gibi tamamen yasaklanmamıştır. O hizmetlerle ilgili açıklamalar yapılarak, belirli koşulların sağlanması durumunda yasak kapsamına gireceği belirtilmiştir. Ayrıca, SPK’ da denetim dışı hizmetlerde, diğer danışmanlık hizmetleri nin kapsamı açık değildir. SEC ve AB düzenlemelerinde bulunmamaktadır. h) Belirli bir müşteri işletmeden veya müşteri grubundan alınan ücret gelirlerinin, denetçi firmanın elde edeceği ücret gelirlerinde önemli bir yer tutmasına ilişkin SPK’ da herhangi bir düzenleme yoktur.

22 KAMUYU AYDINLATMA KAVRAMI VE ÜLKEMİZDE KAMU AYDINLATMA İLKESİNİN GELİŞİMİ
Kamuyu aydınlatma kavramı, genel olarak bir ülkede yaşayan halkı, özel de ise belli bir amaç ya da çıkar için bir araya gelmiş topluluğu, belli bir konuda ayrıntılı olarak bilgilendirmektir. Türkiye’ de kamu aydınlatma ilkesinin ilk işaretleri Türk Ticaret Kanunu’ nda görülmektedir. Türk Ticaret Kanununda; anonim şirketlerin tedrici kuruluşlarında izahname ve sirküler yayınlama zorunluluğu getirilmiş ve sermaye artırımında da aynı şekilde izahname yayınlanması ve bilgi alma başlığı altında ortakların şirket hakkında bilgi alma hakları düzenlenmiştir. Kamu aydınlatma ilkesinin gerçek anlamda hukuk sistemine girişi 1981’ de 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu ile gerçekleşmiştir.

23 1982 tarihli SPK’ nunda izin sistemi geçerliydi
1982 tarihli SPK’ nunda izin sistemi geçerliydi. Kurul incelemesi kamu aydınlatma ilkesi ile sınırlı kalmayarak, kamu yararı ve halkın istismarı gibi ölçülerle inceleme de yapmaktaydı. Adeta risk – getiri değerlemesi kamu adına SPK tarafından yapılmaktaydı. 1992 yılında yapılan değişikliklerle, benimsenen izin sistemi terkedilmiştir. Dolayısıyla risk – getiri değerlemesi SPK’ nın bir görevi olmaktan çıkmış ve yatırımcı tarafından üstlenilmesi gereken bir faaliyet haline gelmiştir.

24 KAMUYU AYDINLATMANIN ÖNEMİ
Kamuyu aydınlatmanın, sermaye piyasalarının gelişimi bakımından önemi şu şekilde sıralanabilir. Kamunun aydınlatılması, sermayenin çekilmesine ve piyasalara duyulan güvenin artmasına yardımcı olur. Zayıf kamu aydınlatma, sermaye piyasalarında etik olmayan davranışlara ve piyasanın bütünlüğünün bozulmasına neden olur. Yetersiz ve açık olmayan bilgiler, sermaye piyasasının işleyişine zarar vererek sermaye maliyetini artırabilir. Açıklanan bilgiler, şirketin hisse senedinin fiyatına yaptıkları etkinin yanında, şirket dışı karar alıcıların şirket ile ilgili bilgi toplama inisiyatiflerine etki ederek fiyatı dolaylı yoldan da etkiler. Açıklanan bilgilerin niteliği arttıkça, şirketin değeri ile ilgili belirsizlikler de ortadan kalkar. Daha kaliteli kamu aydınlatma ile, uzun dönemli yatırımcıları çekebilir, kredibilitesi ve hesap verebilirlik düzeyi de artmış olur.

25 KAMUYU AYDINLATMA PLATFORMU
İşletmelerde kullanılan bilgi teknolojileri kapsamına; internet, ofis otomasyon sistemleri, fonksiyonel bilişim sistemleri, karar destek sistemleri ve elektronik veri işlem sistemleri girerken, işletmeleri üç önemli alanda etkilemektedir. Bunlar; elektronik ticaret, kurumsal kaynak planlaması ve bilgi yönetimidir. Sunulan mali tablolardan yararlanarak karar alma durumunda olan ilgililerin, karar alma sürecinde en önemli etken, bilgilerin güvenilir, şeffaf ve kıyaslanabilir olmasıdır.

26 Finansal bilgilerin internet ortamında sunulmasından, yıllık düzenlenen mali tabloların internet ortamında yayınlanmasının yanı sıra günümüzde toplantılar, finansal analizler ve diğer bilgilerin internetten kamuya açıklanması anlaşılmaktadır. İnternet ortamında sunum maliyetinin daha az, daha hızlı ve daha fazla kesime ulaştığından dolayı finansal bilgilerin internet ortamında sunulması her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Kamunun aydınlatılmasında kullanılan dokümanların internet üzerinden duyurulmasında dikkat edilmesi gereken temel prensipler şöyledir;

27 Yatırımcılar, dokümanların internet aracılığıyla gönderildiğinden haberdar edilmelidir.
Yatırımcılar internet üzerinde erişime açılan dokümana kolayca erişebilmelidir. Dokümanların erişime açık hale getirildiği, dokümanı gönderen ya da erişime açan ortaklık tarafından kanıtlanmalıdır. İnternet sitelerindeki kamu aydınlatmaya yönelik bilgiler güncel olmalıdır. Yatırımcıların erişimine açık tutulan dokümanın içeriğinin mevzuatta öngörülen kurallara uygun düzenlenen ve kamuya duyurulan dokümanların içeriğinden farklı olmaması gerekir.

28 İÇERDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ (INSIDER TRADING)
Türkçe’ ye içerden öğrenenlerin ticareti olarak geçen insider trading ilk olarak Amerika’ da Securities Act ( menkul kıymetler yasası) ile gündeme gelerek yasalaşmış bir kavramdır. İÖT, halka açık bir ortaklık hakkında çeşitli vasıtalarla elde edilmiş bir bilgiyi, borsada hisse senetlerinin fiyatlarını etkilemek için kamuoyuna açıklamadan önce kullanma veya üçüncü şahıslara kullandırma işlemidir. İÖT, kamu aydınlatma ilkesini ve sermaye piyasalarında eşitliği ve dürüstlüğü zedeleyen bir işlem olarak tanımlanmıştır.

29 İçerden öğrenenlerin ticaretine örnek olarak ABD’ de yılında mahkemeye düşen bir davayı verebiliriz. ‘’ Uzun takipler sonucunda ortaya çıkarılan Dennis Levine , 33 yaşında bir yatırım bankacısıdır. Mesleği gereği elde ettiği bir istihbarat sonucu; birleşme olasılığı olan şirketleri önceden öğrenerek satın alınacak şirketin hisse senetlerini toplayıp, satın alma gerçekleşip hisse senedi fiyatları artınca bunları satarak 12.6 milyon dolar kar sağlamıştır. Bu olay ABD’ de tespit edilen en fazla tutardaki Insider Trading olayı olmuştur.’’

30 İçerden öğrenenlerin ticareti suçu ile piyasada işlem yapan yatırımcılar arasındaki fırsat eşitliğini zedeleyecek ve kamuya açıklanmamış bilgilerin birkaç kişinin menfaatine kullanılması engellenmek istenmektedir. Menkul kıymet piyasalarında, kamu aydınlatma ilkesinde amaçlanan, piyasadaki yatırımcıların korunmasıdır. Bilginin ortaya çıkışı ile dağılımı arasındaki sürenin uzunluğu, bazı kişilerin menfaat sağlamasına ve diğer yatırımcıların zarara uğramasına yol açmaktadır.

31 SPK’ na göre içerden öğrenenlerin suçunun cezası 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 2000 günden 5000 güne kadar adli para cezasıdır. Verilecek para cezası, temin edilen menfaatin üç katından az olamaz. Ayrıca kurulun aldığı kararlara aykırı hareket eden gerçek kişiler ve tüzel kişilere, gerekçesi belirtilmek suretiyle Türk Lirasından Türk Lirasına kadar idari cezası verilir.

32 KAYNAKÇA 1) 2) 3) Türk İdare Dergisi, Mart 2009, Sayı 462 4) 5) 6) (34. Haftalık bülten) 7) 8) Bayram F., Coşkun., M., Ertuğrul M., Kurulgan M., Sarıkaya M., Sevim A., Temizel F., Yılmaz S., Kamuoyunun Aydınlatılmasında Yatırımcı İlişkileri Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1995, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları No: 213, Eskişehir, 2009 9) 10) Uygun B., FinansPolitik, Kızılelma Yayıncılık, Birinci Basım, İstanbul, Ağustos 2001