İdrar analizleri ..

Name: İdrar analizleri ..
Uploaded: 2017-12-25T16:54:57+00:00
Duration: PTM24S53
Channel: Asli Mungan
Description: İdrar analizleri ..

İdrar analizleri .

. Üriner sistemde böbrek damarları kırmızı renkte,
İdrar akışı sarı renkte gösterilmiştir. This is the typical appearance of the blood vessels (vasculature) and urine flow pattern in the kidney. The blood vessels are shown in red and the urine flow pattern in yellow.

İdrarın oluşması (üriner sistemde oluşur)
Böbreğin bir tanesinde yaklaşık bir milyon kadar nefron vardır. Böbreğin her nefronu, kan plazmasından idrar süzen bir fonksiyonel ünitedir. İdrar, nefronların çalışması sonucu oluşur.

İdrar oluşuncaya kadar nereden geçer?
Nefron Bowman kapsülü Proksimal tubul, Henle kulpu, Distal tubul. Toplayıcı kanallar: İdrar içeriğinde değişiklik olmadan böbrek böbrek kaliksi Üreter Mesane (idrar torbası) ulaşır ve birikir. Dolunca miksiyonla boşaltılır.

İdrar oluşması Önce Bowman kapsülünde kandan ham idrar (ultrafiltrat) süzülür. Bunun miktarı günde litre kadardır. Ultrafiltrat içindeki su ve moleküllerin çoğu tubulus lümeninden hücre içine geçer ve tekrar kana karışır. Tubulustan toplayıcı kanallara, daha sonra mesaneye giden, idrar (urine) dediğimiz sıvı günde toplam litre kadar oluşur

Bowman kapsülünde Ultrafiltrat oluşması
Nefronun Bowman kapsülü denen kısmına kan gelir. Kan plazmasından ultrafiltrat olarak miktar ve içeriği çok fazla olan sıvı süzülür, tubulus kısmına geçer. Ultrafiltrat plazmaya benzer; ancak içinde molekül ağırlığı ’den küçük olan moleküller vardır. Daha büyük moleküller pek azdır. Her nefron günde 100 ml kadar ultrafiltrat üretir ki bunun miktarı günde L kadardır.

Tubuluslarda geri emilim
Proksimal tubulusta ultrafiltratın % 60-80’i tubulus lümenine bakan hücrelere absorbe edilir. Hücrelerden de tubulileri saran kılcal damarlara geçer. Na, Cl, HCO3, Ca, fosfatlar, diğer iyonlar, glukoz ve aminoasitler bu bölgeden geri emilir. Tubulusun Henle kulpu denen kısmında Na ve Cl geri emilimi devan eder, ancak su emilmez. Bu da idrarın seyreltik olmasını sağlar. Distal tubulus ve toplayıcı kanallarda ise antidiüretik hormon etkisiyle su geri emilir, bazı organik iyonlar ve H+ atılır.Buna karşılık Na ve HCO3 geri emilir. Böylece asit-baz dengesi sağlanır. Üre ve ürik asit gibi maddeler glomerulden süzülür, tubuluslarda tekrar geri emilir. Ancak kandaki düzeyi böbrek eşiğini aşınca tekrar kandan ultrafiltrata geçer ve idrarla atılır. Kreatinin ise hiç geri emilime üğramadan idrara geçer.

İdrarda bulunan maddeler
İçeriği diyete bağlı olarak değişir. Çeşitli organik ve inorganik maddeler içerir. Na, Ca, Mg, Cl, P, K, Fe, Cu, I, Pb, Zn, Cu, F, Co gibi inorganik maddeler sağlıklı kişinin idrarında bulunur. Organik moleküller olarak da üre, ürik asit, kreatinin, fenol, amino asitler, amonyak, pürinler, indikan, hormonlar ve metabolitleri, vitaminler ve metabolitleri, çeşitli enzimler ve bir miktar keton cisimleri idrarda bulunur.

İdrarda bulunması patolojik olan maddeler
Protein ve albumin, karbonhidratlar, bilirübin, Hb idrarda varsa patolojiktir. Sağlıklı kişinin idrarında yok kabul edilir. Keton cisimleri ve okzalat kristallerinin az miktarda bulunması normal olduğu halde artması patolojiktir. Mikroskopik incelemede görülen lökositler, eritrositler, bazı silendirler, kanser hücreleri ve bazı kristallerin bulunması patolojiktir. İdrarda sperm görülmesi doğal kabul edilir ve rapora yazılmaz. Adli vakalarda özellikle sorulursa sperm aranır ve analiz raporuna yazılır.

İdrar biriktirilmesi Kapaklı, saydam olmayan, kırılgan olmayan, kapağa yakın tarafı dip kısmından daha geniş olan plastik kablar kullanılır. Yetişkinler ve aklı başında çocuklar kapaklı kutu kullanır. Ne zaman idrarını yapacağı belli olmayan küçük çocuklar için önceden yapıştırılmış idrar torbaları kullanılır. 12 veya 24 saatlik idrar toplanacaksa önce idrar kabına yapılır ve idrar biriktirmek için önceden hazırlanmış büyük hacimli şişelere aktarılır.

spot idrar Günün herhangi saatinde alınan idrardır. Bir süre sonra idrar alınsa daha farklı bulgular çıkabilir. Örneğin kanlı idrar şikayeti olan kişinin iki saat sonra alınan idrarında kan bulunmayabilir.

Sonda kullanarak alınan idrar:
İdrar yolu tıkanıklığı nedeniyle idrarını yapamayan ve dolayısıyla mesanesi şişenlerde idrar sonda ile boşaltılır. Bu idrarın analizi yapılabilir

Sabah idrarı: Daha konsantre bir idrardır.
Protein ölçülmesi, nitrit analizi ve mikroskopik incelemeye daha uygundur. Aç iken erken alınması daha değerlidir.

Gece idrarı Akşam yemeğinden üç saat kadar sonra idrar boşaltılır. Bu saatten itibaren 12 saat süreyle idrar biriktirilir. Tam 12 saat dolunca son olarak ne kadar idrar çıkarabilirse biriken miktara katılır. Örneğin, akşam 9.00’dan sabah 9.00’a kadar biriktirilmesi uygun olabilir.

Gündüz idrarı Kahvaltıdan önce idrar boşaltılır. Saate bakılır, tam 12 saat boyunca idrar biriktirilir. Süre sona ermek üzere iken ne kadar varsa en son alınan idrar da çıkarılıp birikene ilave edilir. Örneğin, sabah 7.00’den akşam 7.00’e kadarki süre uygun olabilir.

24 saatlik idrar İdrar sabahleyin 7.00 veya 8.00’de tuvalete yapılır. Bu saatten itibaren birktirilir. Ertesi gün aynı saate kadar idrar hiç atılmaz, şişeye dökülür. Her defasında idrar kabına yapılan idrar biriktirme şişesine dökülür. Biriktirme şişesi olarak, önceden temizlenip kurutulmuş iki tane L hacimli şişe hazırlanır. Bunun bir tanesi yeterli olabilir. Poliüri vakalarında iki tanesi bile yetmeyebilir. İdrarın bozulmadan korunabilmesi için ilk şişe içine konan koruyucu madde içeren idrarın bir kısmı ikinci hatta gerekirse üçüncü şişeye aktarılır.

Menstürasyonda idrar analizi
Bayan hastaya adetli olup olmadığı sorululur. Menstürasyon döneminde ise analiz için idrar alınmaz. Kan ve protein içerdiğinden yanıltıcı sonuç verir. Değerlendirilmez. Malin hücre aranacaksa analiz için idrar alınabilir. Bu, günlük yapılan analizlerden değildir. Gerek görülürse malin hücre aranması için idrar patoloji laboratuarına gönderilir. Bunun için adetli olup olmaması önemli değildir.

İdrar saklanması İdrarın en kısa zamanda laboratuvara gönderilip analiz edilirse daha güvenilir sonuç verir. Özellikle ürobilinojen, bilirübin, glukoz, gizli kan analizi yapılacak ise mutlaka taze idrar kullanılmalıdır. Oda sıcaklığında kısa süre bekletilebilir. Analiz için uzun süre bekletilecekse kapaklı kap içinde buzdolabında, yani +4oC’de analiz saatine kadar bekletilir.

İdrar bekletilirse ne olur?
Bekletilen idrarın içindeki inorganik maddeler çöker, kristaller artar, görünüm bulanıklaşır. Bakteriler çoğalır ve amonyak üretimi olursa pH değişir. Glukoz varsa azalır. Hücreler parçalanır. Uzun süre oda sıcaklığında bekletilen idrardan istenen kalitede sonuç alınamaz, hata payı artar. Bunu önlemek için 24 saatlik idrar biriktirirken veya idrarı analiz için uzakta bulunan bir laboratuvara gönderirken geçen süre içinde bozulmasın diye koruyucu madde kullanılır.

Strip kullanarak idrarın pratik incelenmesi
Kolaylığı nedeniyle striple idrar analizi çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar tüp içindeki idrara batırılıp çıkarılır, birkaç saniye sonra bekletildikten sonra otomatik cihazda okutulur veya renk skalası ile karşılaştırarak değerlendirilir. Renk değişikliğinin miktarı kalitatif veya semikantitatif olarak değerlendirilir. Bunlar bir, birkaç, on, hatta 11 parametreye kadar inceleme olanağı sağlar.

Strip kullanarak idrarın pratik incelenmesi (devam ediyor)
pH Dansite (Yoğunluk) Lökosit Eritrosit Nitrit Ürobilinojen Protein Keton cisimleri Bilirübin Glukoz Askorbik asit (askorbat, C vitamini)

pH: Alınan besine göre değişir Yenidoğanda , yetişkinde ortalama ’dır, 4,5-8 arasında bulunabilir. Dansite (Yoğunluk): Spot idrarda arası bulunabilir. 24 saatlik idrarda normal sınır arasındadır. Ancak olarak da rapor edilmiştir. 12 saat su kısıtlamasından sonra 1030’un üzerinde çıkar. Böbrek grafisi çekmek için kontras ilaç kullanılmışsa 1070 bile çıkabilir.

Lökosit: Lökosit esteraz yöntemiyle çalıştığından mikroskopiye göre daha güvenilir değerler verir. ml’deki lökosit sayısını bildirir. Ancak idrar içeriğini ve rengini etkileyen bazı ilaçlar ve maddeler sonuçların hatalı çıkmasına neden olabilir. Bundan dolayı striple okunduktan sonra mikroskopiyi de yaparak raporda belirtilir.

Eritrosit: Alınan sonuçlara güvenilir. Ancak eritrosit, Hb, miyoglobin değerlerinin hepsi eritrosit olarak değerlendirilir. Sediment mikroskopisi yapılarak strip bulguları doğrulanarak sonuç verilmelidir. Eğer idrar dansitesi düşükse bekleyen idrarda eritrositler şişer ve mikroskopide yanlış tanımlamalara neden olabilir.

Nitrit: Taze idrardaki nitrit bulguları anlamlıdır. Protein metabolizması sonucu bir miktar nitrit idrara geçer, ancak bu miktar pek azdır. E.coli, proteus, klebsiella gibi redüktaz salgılayan bir grup bakteriler nitratı nitrite çevirdiklerinden mesanede en az dört saat beklemiş sabah idrarında nitritin pozitif bulunması bakteriüriyi gösterir. İdrar aanaliz için uzun süre bekletilirse bakteri üremesi ve nitrit oluşumu çoğalır, sonuçlarda hata payı artar.

Ürobilinojen: Bilirübinin barsakta flora tarafından ürobilinojene dönüştürülür, barsaktan emilir ve kana geçer. Dolaşımdan bir miktarı da idrara geçer. İrarda hiç bulunmaması safra yolu tıkanıklığını gösterir. Fazla olması da patolojiktir. Ürobilinojen incelenecekse itrahın daha yoğun olduğu öğleden sonraki iki saatte alınan idrar tercih edilir.

Protein: Sağlıklı kişinin 24 saatlik idrarında protein miktarı 1-14 mg kadardır. Pratikte bu miktar pek az olduğundan dikkate alınmaz, negatif olarak değerlendirilir. Ancak glomerul hasarı nedeniyle filtrasyonun bozulması ve idrara protein karışması durumunda anlamlı sonuç bulunur. (İdrarda protein artmışsa kantitatif analiz yapılır, mikroprotein ve mikroalbumin değerlerine bakılır.)

Keton cisimleri: Keton cisimleri şunlardır: asetoasetik asit, b-hidroksi butirik asit ve asetondur. Diabetes mellitus, kronik açlık ve aşrı egzersizde vücudun enerji kaynağı olarak lipidleri kullanması nedeniyle kanda asetatlar artar, karaciğere gelir, keton cisimlerine çevrilir, kana verilir, kanda keton cisimleri artar, ketonemi görülür. Bunun idrarla atılmasına ketonüri denir. Normalde negatif bulunur.

Bilirübin: Sağlıklı kişinin idrarında bulunmaz. Eritrosit yıkımının fazla olması durumunda karaciğerde glukuronik asitle birleştirilerek direk bilirübin (konjuge bilirübin) halinde kana verilir.

Glukoz: Normalde negatif bulunur. Ultrafiltrattaki glukoz tubuluslardan geri emilimle tekrar kana geçer. Geri emilimin belli bir hızı vardır. Kan glukoz düzeyi mg/dl’yi aşan (10 mM/L’den fazla) hiperglisemide ultrafiltrattaki glukozun tubulus hücresine tamamen geçmesine maksimum geri emilim bile yetersiz kalır, bir miktar glukoz idrara karışır, glikozüri görülür.

Askorbik asit (askorbat, C vitamini): C vitamini içeren besinleri bol alınca bir miktarı idrara geçer. C vitamini bir karbonhidrattır ve idrarda yüksek konsantrasyonda olması halinde idrarda glukoz olmadığı halde sanki varmış gibi yalancı pozitiflik görülür. Bu nedenle striple glukozüri aranırken askorbat da incelenmeli, askorbatın glukoz analizini interfere etme olasılığı dikkate alınmalıdır.

İdrarın fiziksel incelenmesi
İdrar miktarı: Vücut ağırlığına, alınan besinlere ve iklime göre değişir. Sağlıklı yetişkin bir kişide 24 saatlik (günlük) idrar miktarı ml kadardır. Günlük miktarın 500 ml’den az olmasına oligüri denir. Oligürinin ilerlemiş döneminde kişinin hiç idrar çıkaramamasına anüri denir. İdrarın normalden fazla olmasına poliüri denir. Gece idrarının fazla olmasına noktüri denir. Sık sık idrara çıkmaya pollaküri denir. İdrarın ağrılı olmasına dizüri denir.

İdrarın fiziksel incelenmesi (devam ediyor)
İdrar rengi: Açıksarı ile koyu sarı arasında olur. İçeriği konsantre olan idrarlar daha koyu, dilue idrarlar daha açık renklidir. Bazı ilaçların kullanılması idrar rengini değiştirir. Metilen mavisi içeren helmoblau ilacı kullanılırsa idrar mavi olur. Azo boyaları içeren azosilin veya azogantrisin kullanılırsa idrar kırmızı çıkar. Hastalıklara bağlı renk değişiklikleri görülebilir. İdrarda parçalanmış eritrositler ve Hb varsa kırmızı, safra pigmentleri varsa yeşilimsi kahverengi, porfirin varsa kırmızı renk görülür. Her hastalıkta tipik idrar rengi oluşmaz, ancak bazı idrar renkleri tanıda önemlidir. Hemen analize gönderilmeyen bekletilmiş idrarın rengi koyulaşır, biraz bulanıklaşır. Bunun sebebi bekleyince kristal oluşumunun artması ve kimyasal reaksiyonlardır.

İdrarın görünümü: Normalde berraktır. Taze berrak idrarda patolojik bulgular olabilir. Bekletilen idrardaki ürat ve fosfat çökmesi idrarı bulanıklaştırır. İdrar süzülürse berrak olarak elde edilir. İçeriği konsantre olan idrar koyu görünür. Alkali idrar bulanık olur.

İdrar kokusu: İdrarın bilinen bir kokusu vardır. Yenilen besinlerin idrar kokusuna etkisi olur. Örneğin, neskafe içtikten yarım saat kadar sonra idrara çıkılırsa doğal olmayan bir idrar kokusu farkedilir. Kullanılan ilaçların bazıları da idrarın kokusunu etkiler. Bekletilince üreden amonyak oluşumu arttığından daha keskin kokar. Ağır diabetes mellitusu olanların idrarında aseton kukusu hissedilir. Fenil ketonürili hastanın idrarı kirli çorap kokusunu andırır. Maple şurup hastalığında hastanın idrarı akçaağacı kokusuna benzer.

İdrarın fiziksel incelenmesi
Proteinüri: Pek az miktarda albumin idrara geçebilir; bu nedenle proteinüri deyince albuminüri anlaşılır. İdrarda protein bulunması patolojiktir. Glomerulonefrit, hamilelik, aşırı soğuk, lordoz, teşli hastalıklar, karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları, konjestif kalp yetmezliği, şok, lösemi veya anemi gibi hemolitik hastalıklar, bazı zehirlenmeler, glomerulonefrit, piyelonefrit, nefrotik sendrom, eklampsi, hipernefroma, böbrek amiloidozu, böbrek tüberkülozu, polikistik böbrek hastalıkları, mesane tm, prostat ve üretrada tümör yahut iltihap varsa proteinüri görülebilir.

İdrarın kimyasal incelenmesi (devam ediyor)
Bence-Jones proteinürisi: Molekül ağırlığı albuminden daha küçüktür. Bazı kanser türlerinde üretilen anormal bir proteindir. Multipl miyelom, metastatik kemik kanserleri, lösemililerde görülebilir. Rutin idrar analizinde Bence-Jones proteini aranmaz, ancak hekim isterse aranır.

Glikozüri: Sağlıklı kişinin idrarında günde 1-15 mg/dl glukoz olması doğaldır. Rutin analiz yöntemleriyle bu miktar ölçülemeyecek kadar az olduğundan idrarda glukoz yok kabul edilir. Glisemi açlıkta mg/dl, toklukta maksimum 140 mg/dl olmalıdır. Hiperglisemide kan glukozu mg’ı aşarsa glukozüri görülür.

Laktozüri: Süt veren kadınlarda va sütü çok içenlerde görülebilir. İdrarda laktoz görülmesi patolojik kabul edilir. Galaktoz, fruktoz, pentoz gibi monosakkaritler idrara geçmez. Eğer metabolik yollarda yıkım hatası varsa bu karbonhidratlar kanda artışa bağlı olarak idrara geçebilir ve galaktozüri, fruktozüri veya pentozüri görülebilir

Hemoglobinüri: Böbrek, üreter ve mesane kanaması olabilir. Bekletilmiş idrarda eritrosit bulmak zordur. İdrarda kan olsa bile bekleyince asit ortamda kan hücreleri parçalanır, Hb idrara karışır.

Eritrositüri: Mesanede yeni kanama veya mesaneden sonraki idrar yolu (uretra) lümenine kanama varsa taze idrarda eritrositleri mikroskopik incelemede görmek mümkündür. Bekletilmiş idrarda eritrositlerin çoğu parçalandığından ancak hemoglobinüri ve hematüri görülebilir.

Hematüri: Mesanede veya idrar kabında bekletilmiş idrarın içindeki kan hücreleri parçalanır, asitle reaksiyona girer ve idrara kan karışması bulgusu olarak hematüri belirlenir. İdrarda gizli kan analizi de yapılabilir.

Aklaptanüri: Homogentizik asit oksidaz enzim eksikliğinde homogentizik asidin kanda artması ve sonuçta idrara geçmesine bağlı olarak alkaptanüri denilen nadir herediter hastalık görülür.

Fenil ketonüri: Aminoasitlerden fenil alanin metabolizması bozuktur. Fenilalanil hidroksilaz enzimi doğuştan eksiktir. Fenil piruvik asit idrara çıkar. Yenidoğanda kısa sürede tanı konulmazsa bebek ömür boyu geri zekalı kalır.

Ayrıca kanda bulunan elektrolitler, eser elementler, kreatinin, direk bilirübin, ürobilinojen, ürobilin, sistin, indikan, aminoasitler, keton cisimleri, miyoglobin, safra asitleri, nitrat, nitrit, porfobilinojen, melanin, homosistein, böbrekle atılan metabolitler ve bazı hormonlar idrara geçer ve analizi istenebilir.

İdrar sedimentinin hazırlanması
Alt tarafı konik idrar tüpü hacminin 2/3 kadarını idrarla doldururuz (Yaklaşık 5 ml kadar) devirde 10 dakika santrifüj ederiz, çalkalamadan yavaşca tüpün üdrarını dökeriz. Dipte kalan sedimenti lam üzerine dökeriz, preparat hazırlayıp mikroskopta inceleriz.

İdrar mikroskopisi Epitelial hücreler, her mikroskop sahasında 1-2 tane eritrosit ve lökosit, kristaller, hücrelerin kümeleşerek oluşturduğu yapılar görülebilir.

İdrarda eritrositler

İdrarda WBC

İdrarda okzalat kristalleri

İdrar rengini değiştiren ilaçlar
Hastanın kullandığı ilaçlar idrarın ve dışkının rengini değiştirecekse önceden bilgi verilir. Bunu yapmazsak hasta yeni şikayetler uydurabilir ve hekimi meşgul eder. İdrar renginde değişiklikten bahseden hastanın kullandığı ilaç (varsa) sorulur. Bu nedenle hastanın tedavisine katkısı olan sağlık personelinin de renk değişikliği hakkında bilgisi olmalı ve hastayı gereksiz kaygıdan kurtarmalıdır.

İdrar rengini değiştiren ilaçlara birkaç örnek:
Kırmızı: Daunorubisin, doksorubisin, deferoksamin, heparin, oksifenbutazon, azogantrisin, azosilin. Sarı kırmızı: Asetanilid Pembe kırmızı: Asetofenetidin: Mor kırmızı: İboprofen. Kırmızı kahverengi: Aminopirin. Turuncu kırmızı kahverengi: Anisindion. Pembe kırmızı kahverengi: Antikoagulanlar. Kırmızı sarı kahverengi: Senna. Turuncu: Dihidroksiantrakuinon.

Başarıya ve mutluluğa giden yol

İdrar analizleri ..

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İdrar analizleri .."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

İdrar analizleri ..

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İdrar analizleri .."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim