Bilimsel makale nasıl yazılır, yayımlanır ?.

... konulu sunumlar: "Bilimsel makale nasıl yazılır, yayımlanır ?."— Sunum transkripti:

1 Bilimsel makale nasıl yazılır, yayımlanır ?

2 Yayınım Neden Reddedildi ???
Makalenin çok uzun veya kısa tutulması, Kötü yazım, Başlığın içeriğe uymaması, Çalışma konusunun amacının açık ve anlaşılır yazılmayışı Mevcut çalışmaları çok eleştirmek, Gerekli bilgilerin seçimindeki zayıflık - gereksiz ayrıntıların verilmesi, Mesleki argo kullanılması (jargon) ve gereksiz teknik bilgilerin verilmesi, Makaleyi çok erken veya çok geç dergiye göndermek, Dergi formatına uymaması, Etik ihlal, gramer hataları … vb …

3 AÇIKLIK: Bilimsel yazımın anahtarının açıklık olduğuna bir gerçektir
AÇIKLIK: Bilimsel yazımın anahtarının açıklık olduğuna bir gerçektir. Başarılı bir bilimsel deneyim, açık bir zihnin açıkça ortaya konmuş bir problemi ele alarak, açıkça belirtilmiş sonuçlar üretmesinin bir neticesidir. İdeal olarak, açıklığın her çeşit iletişimin bir karakteristiği olması gerekir. Fakat, herhangi bir şey ilk defa söylendiği zaman, açıklık esastır. Bilimsel makalelerin çoğu, yani ana araştırma dergilerinde yayımlananlar, yeni bilgi katkısında bulundukları için yayıma kabul edilirler. Bu nedenle, bilimsel yazımda kesin açıklık talep etmemiz gerekir. DİL: Bilimsel makalenin ikinci temel unsurunun uygun dil olmasıdır. Birçok bilim insanı bu alanda zorluk çektiği için İngilizce’nin uygun kullanımı üzerinde sorunlar yaşamaktadırlar. Hepimiz kabul etmeliyiz ki İngilizce hemen hemen bilimin evrensel dili olmuştur (E. Garfield, The Scientist, 7 Eylül 1987, p.9). Bütün bilim insanları İngilizce’yi hassasiyetle kullanmayı öğrenmelidirler.

4 IMRAD: İlk dergiler sadece 300 yıl önce yayınlanmış ve bilimsel makalenin IMRAD (Introduction – Methods – Results – and – Discussion) düzenlemesi son 100 yıl içinde gelişmiştir. İlk dergiler, «görsel» dediğimiz türde makaleler yayımladılar. Tipik olarak bir bilim insanı «ilk bunu gördüm, sonra şunu gördüm» veya «ilk bunu yaptım, sonra şunu yaptım» şeklinde yazardı. 19. yy’ın ikinci yarısında hastalıklı virüs teorisini geliştiren Robert Koch ile saf-kültür çalışma yöntemini geliştiren Louis Pasteur’un çalışmaları nedeniyle, hem bilim hem de bilimi anlatma önemli derecede ilerlemeler kaydetti. Pasteur eleştirmenlerini susturmak adına deneylerini en ince ayrıntılarına kadar anlatmayı gerekli gördü. Böylece deneyler tekrarlanabilirdik özelliği kazandı. Bu da ayrıntılı bir şekilde yazılan materyal ve metot kısımları sayesinde şimdi sıkça kullanılan IMRAD metodunun doğmasına neden oldu. IMRAD metnin önemli kısımlarının dizinlemesiyle editörler ve hakemler için hayatı kolaylaştırdı. IMRAD mantığı soru formunda tanımlanabilir: Hangi problem incelendi ? Cevap Introduction (Giriş) Problem nasıl incelendi ? Cevap Methods (Yöntemler) Neler bulundu ? Cevap Results (Sonuçlar) Bunlar ne anlam taşır ? Cevap Discussion (Tartışma)

5 ? Makalenizi neden SCI sınıfı dergilerde yayınlamak istiyorsunuz ?
Bilimsel bir makale diğer tüm testleri geçse de eğer yanlış yerde yayınlanmışsa geçerli yayınlanmamış demektir. Yani nisbeten kötü bir araştırma raporu eğer doğru bir yerde kabul edilir ve yayınlanırsa geçerli bir şekilde yayınlanmış olur. Bunun tam tersi, yayınınız çok iyi ancak yayınlayacak olan dergi yayınınız için uygun değilse pekçok kişi yayınınızla ilgilense bile yayınınızı okuyamayacaktır.

6 MAKALE BAŞLIĞI: İlk izlenimler güçlü izlenimlerdir; bu nedenle, bir başlığın iyi tasarlanması ve sınırlar izin verdiği ölçüde, ne gelmekte olduğunun tam ve kesin göstergesi olması gerekir. T. Clifford Allbutt Bir makale için başlık hazırlarken, başlığın binlerce kişi tarafından okunacağı unutulmamalıdır. Makalenin tümü çok az kişi tarafından okunur. Bu nedenle başlıktaki tüm kelimeler dikkatle seçilmeli ve birbiri ile ilişkileri dikkatli kurulmalıdır. Makalenin içeriğini «yeterli ölçüde» ve «en az sayıda» açıklayan kelimeler dizini başlığı oluşturur.

7 2. YAZARLAR VE SIRALAMASI:
Yazarlık konusunda deneyimli bilim insanları daha genç meslektaşlarına veya öğrencilerine ilk isim olma şansı tanımalıdır. Bu uygulamayı yapan deneyimli bilim insanının karakterini de ortaya koyar. Yazarlar listesi sadece ve sadece deneylerin tasarımı ve gerçekleştirilmesinde aktif olarak katılan kişileri tanımlar. Daha da ötesi, yazarlar normal olarak; ilk yazar deneyimli yazar olarak kabul görerek; ikinci yazar esas işbirliği yapan, üçüncü yazar ise ikinciye eş değer fakat çalışmada muhtemelen daha az katkısı olan yazar olarak listelenmelidir. Çalışmayı yönetseler bile kendilerinin şahsen iç içe olmadıkları araştırmayı anlatan çalışmalara ne isimlerinin konulmasını istemeli ne de koyulmasına izin vermelidirler. Bir makalenin yazarı, verilen araştırma sonuçlarında entelektüel sorumluluğu olan kişi olarak tanımlanmalıdır.

8 2a. Yazar Sayısı Yazar çokluğu bazen abartılı seviyelerde olabilmektedir. Örneğin F. Bulos ve diğerleri (Phys. Rev. Letters 13: 486, 1964) tarafından yayınlanan bir makalede 27 yazar ve sadece 12 paragraf bulunmaktadır.

9 2b. Yazar Tanımlaması Sırayı tanımlamaya bir örnek:
Varsayalım ki bilim insanı «A» yeni bilgi üretecek bir seri deney tasarımı yapmış olsun ve sonra bu bilim adamı, «B» teknisyenine deneylerin nasıl yapıldığını göstermiş olsun. «B» teknisyeni bütün işleri yapmış olsa bile makale tek yazar olmalıdır. Varsayalım ki deneyler yürümesin ve «B» teknisyeni olumsuz sonuçları bilim insanı «A» ile paylaşsın ve deney metodunu değiştirerek fikir katkısında bulunsun. Bilim insanı «A» deneyi kabul eder ve deney sonucunda istenilen sonuç başarı ile alınırsa makaleye hem «A» hem de «B» kişileri yazılmalıdır. Varsayalım ki, deneyler sonucunda ortaya çıkan sonuçların değerlendirilmesinde bir uzmana «C» ihtiyaç duyuldu. Deney sonucunu doğrulaması için materyal uzmana gönderildi ve uzman tarafından doğrulandı. Makalede «A» ve «B» kişileri yazar olarak konur, bilim insanı «C» nin yardımı için teşekkür kısmında söz edilerek anılır.

10 2c. Yazar Adreslerin Listesi
Adres listesi kuralı basittir ancak çoğunlukla uygulanmaz. Temel problem, diyelim ki iki kurumdan üç yazar tarafından bir makale yayınlandığı zaman ortaya çıkar. Böyle durumlarda, her yazarın ismi ve adresi üstel olarak a, b, veya c gibi yazarın isminden sonra, ilgili adresten önce veya sonra, uygun işareti içermelidir.

11 3. ABSTRACT (KISA ÖZET) : Kısa özet okurlar için bir haritadır. Kısa özete makalenin küçültülmüş şekli olarak bakılmalıdır. Kısa özet (Abstract) makalenin ana kısımlarının (Giriş, Malzeme ve Yöntemleri Sonuçlar, Tartışma) her birinin kısa bir özetini vermelidir. İyi hazırlanmış bir kısa özet okuyucunun makalenin içeriğini kısa zamanda ve hassasiyetle belirlenmesine, kendi ilgi alanlarıyla ilişkisini saptamasına ve böylece makaleyi bütünüyle okumaya ihtiyaç duyup duymayacağına karar vermesine imkan verir. Kısa özet 250 kelimeyi geçmemeli ve makalede neyle uğraşıldığını açık olarak tanımlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Kısa özet asla yeni bilgi veya makalede belirtilmeyen sonuçları vermemelidir. Eserlere kaynak gösterimi asla kısa özette yapılmaz. Asla şekil veya tablo kaynağı içermez. Uzun bir terim yada latince cins isimleri birkaç defa kullanılmadıkça terim kısaltılmaz. Genelde bu kısaltma metin içinde (belki Giriş’te) ilk kullanıldığı yerde yapılabilir. Eğer mümkünse kısa özeti yazmadan önce makaleyi yazın. Kısa özetin çoğu veya tamamı yapılmış çalışmaya atıf olduğu için «geçmiş zamanda» yazılmalıdır.

12 Kısa özet araştırmanın kapsamını ve esas amaçları belirtmeli, kullanılan metodolojiyi tanımlamalı, bulguları özetlemeli ve ana sonuçları belirtmelidir. Sonuçların önemi, genellikle üç kez verilmesi gerçeğiyle gösterilir. Kısa özette bir kere, girişte ve son olarak daha ayrıntılı olarak tartışma kısmında birer kez.

13 4. INTRODUCTION (GİRİŞ):
Kötü bir başlangıç, kötü bir son yaratır. Euripides Başlık ve kısa özetin yeri makalenin başında olsa da deneyimli yazarlar bunları makaleyi yazdıktan sonra hazırlarlar. Öncelikle açık bir amacınız olmalı. Aksi taktirde farklı doğrultuda yazabilirsiniz. Çalışma halen devam ederken yazmaya başlamak akıllı bir stratejidir. Akıldaki her şey taze olduğundan bu, yazmayı kolaylaştırır. Giriş’in amacı, okuyucunun konuyla ilgili önceki yayınlara bakmaya ihtiyaç duymaksızın, şimdiki sonuçlarını anlayıp değerlendirmesine olanak vererek, yeterli ölçüde temel bilgileri temin etmektir. Giriş ayrıca şimdiki çalışmanın gerek ve mantığını vermelidir. Makalenin yazılma amacı kısa ve açık olarak yazılmalıdır. Kaynaklar en önemli temel bilgileri vermek üzere dikkatlice seçilmelidir. Giriş’in çoğu esasta kendi çalışmanızın başında konuyla ilgili yerleşmiş çalışmalardan söz ettiği için «geniş zamanda» yazılmalıdır.

14 İyi bir giriş için önerilen kurallar şunlardır:
1. İlk olarak araştırılan problemin niteliğini ve kapsamını mümkün olan bütün açıklıkla sunmalıdır. 2. Okuyucuyu yönlendirmek için ilgili yayınları değerlendirmelidir. 3. Araştırma yöntemini belirtmelidir. Eğer gerekli görülürse o yöntemin seçilme nedenleri de açıklanmalıdır. 4. Araştırmanın ana bulgularını belirtmelidir. 5. Bulguların ortaya çıkardığı ana sonuçları ortaya koymalıdır. Özellikle yeni başlamakta olan yazarlar en önemli buluşlarını makalenin sonuna kadar saklama yanlışını yaparlar. Aşırı durumlarda yazarlar bazen önemli buluşlarıa muhtemelen iyi gizlenmiş, dramatik bir zirve noktasına ilerlerken gerilim yaratmak umuduyla, Kısa Özette yer vermezler. Ancak deneyimli bilim insanları arasında bu, boş bir hamle olarak nitelendirilir. Aslında sürpriz sonucu olan problem, okuyucuların sıkıldığı ve daha esası bulamadan çok önce okumaktan vazgeçtikleri problemdir. Bilimsel bir makaleyi okumak, dedektif hikayesi okumak gibi değildir. Başlangıçtan itibaren onu uşağın yaptığını bilmek isteriz. 

15 5. MATERIALS AND METHODS (MATERYAL VE METOT):
Makalenin ilk bölümü olan Giriş’te çalışmada kullanılan yöntemi belirttiniz veya belirtmiş olmanız gerekirdi. Şimdi Malzeme ve Yöntemler’de bütün ayrıntıları vermelisiniz. Malzeme ve Yöntemler kısmının ana amacı, deney tasarımını tarif etmek ve gerekliyse savunmak ve sonra konuyu bilen bir kişinin bu deneyleri tekrar edebileceği ayrıntıları vermektir. Bilimsel yöntemin anahtar taşı; sonuçlarınızın bilimsel değere sahip olması için yeniden üretilebilir olması gereğini zorunluluk olarak ortaya koyduğundan, bu bölümün dikkatlice yazılması kritik önem taşır. Sonuçların yeniden üretilebilir olduğuna karar verilebilmesi için ise, başkaları tarafından deneylerin tekrarı için gerekli ana hatları vermelisiniz. Aksi halde makaleniz iyi bilimi temsil etmez. Makalenizi değerlendirecek bilim insanının deneylerinizin tekrarlanabilir olduğu konusunda ciddi kuşkuları varsa, sonuçlarınız ne kadar parlak olursa olsun makalenin red edilmesini önerecektir.

16 Malzeme için kesin teknik özellikleri ve miktarları, kaynağını veya hazırlama yöntemini yazınız. Ticari isimlerden kaçınınız. Genel ve kimyasal isimler her zaman tercih edilir. Malzeme ve Yöntemler bölümü makalede alt başlıkların kullanılabileceği ilk bölümdür. Mümkünse Sonuçlar bölümünde kullanılacak olan alt başlıklara eş olmalıdır. Her iki bölümün yazılışı eğer bir iç uyum amaçlıyorsanız daha kolay olacak ve okuyucu belli bir yöntemin ilgili sonuçlarla ilişkisini çarçabuk kavrayacaktır. Sonuçların bazılarının bu bölüme karıştırılması gibi çok yapılan bir hatayı yapmayın. Uygun yazılmış bir Malzeme ve Yöntemler bölümü için sadece bir kural vardır: Deneylerin, bunları yapma yetenek ve bilgisi olan bir kişi tarafından yeniden yapılabilmesi için yeterli bilgi verilmesi gereği. Her zaman bitmiş metnin bir kopyasını bir meslektaşınıza vererek incelemesini rica etmek çalışmanın içinde olmanızdan dolayı gözden kaçırdığınız çarpıcı bir hatayı bulma olasılığını arttırır. Malzeme ve Yöntem diğer adıyla Materyal ve Metot bölümünün çoğu «geçmiş zamanda» yazılması gerekir.

17 6. RESULTS (SONUÇLAR): Bilimin büyük trajedisi – güzelim bir hipotezin çirkin bir gerçek tarafından öldürülmesi. T. H. Huxley Tahmin edilenin tersine Sonuçlar bölümüne Malzeme ve Yöntemler bölümünden dikkatsizce çıkardığınız yöntemlerden bahsederek başlamamalısınız. Sonuçlar bölümünde ilk olarak Malzeme ve Yöntemler kısmında önceden verilmiş deneysel ayrıntıları tekrarlamaksızın, deneylerin bir çeşit genel tanımını vermelisiniz. İkinci olarak verileri sunmalısınız. En önemlisi metinde bitmek tükenmek bilmeyen tekrarlı veriler yerine örnek veriler sunmalısınız. Unutmayın ki, «her şeyi kapsamak, hiçbir şeyi dışlamamak zorlaması, bir kimsenin sınırsız bilgiye sahip olduğunu göstermez; kişinin ayrım yapamadığını gösterir» Sonuçlar kısmı «geçmiş zamanda» yazılmalıdır.

18 Sonuçları tarif etmede istatistik kullanılıyorsa, anlamlı istatistikler olması gerekir.
Ünlü editörlerden Erwin Neter, bu noktayı belirginleştirmek için kendisine gelen bir makaleyi örnek gösterir: «Deneyde kullanılan farelerin %33.5’ine test edilen ilaç verildi. Toplam deney numunelerinin %33.5’i ilaçtan etkilenmedi ve komada kaldı, üçüncü fare kurtuldu»

19 AÇIKLIK İÇİN ÇABA : Sonuçlar; süslemesiz ve kısa olmalıdır. Sonuçlar bölümü bir makalenin en önemli kısmı olmasına karşın, özellikle eğer öncesinde iyi yazılmış bir Malzeme ve Yöntemler ve sonrasında iyi yazılmış bir Tartışma bölümü varsa, en kısa olanıdır. Sonuçların açık ve basit olarak belirlenmesine ihtiyaç vardır. Çünkü siizn dünyaya katkıda bulunduğunuz yeni bilginin kapsandığı kısım sonuçlar’dır. Mekalenin önceki kısımları (Giriş, Malzeme ve Yöntemler), Sonuçlar’ı neden ve nasıl elde ettiğinizi söylemek için tasarlanmıştır. Makalenin son kısmı yani Tartışma, bunların ne anlama geldiğini anlamak içindir. Bu nedenle makalenin tümü Sonuçlar temelinde ayakta durmalıdır. Bu nedenle Sonuçlar kristal berraklığında sunulmalıdır.

20 TEKRARDAN KAÇININ: Sonuçlar’da «tekrar» suçlusu olmayın. En önemli ve sıkça yapılan hata şekil ve tabloların incelenmesiyle halen okuyucu için açık olanı, kelimelerle tekrarlamaktır. Hatta daha da kötüsü; tablo ve şekillerde gösterilen verilerin çoğunu veya hepsini metinde sunmaktır. Şekil ve tablolara atıf yaparken çok söz söylemeyin. Örneğin ; «Schizodactylus inexpectatus’a ait nimf dönemlerinin en küçüğünün 1. nimf dönemi olduğu Tablo 1’de açıkça görülmektedir» yerine Schizodactylus inexpectatus’a ait en küçük nimf dönemi 1. nimf olarak saptanmıştır (Tablo 1). Tekrardan kaçınayım derken söz söylemekten kaçınmayın. Bu tür yazarlar çoğu zaman dilbilgisini hiçe sayarlar. (Basılması için dergiye gönderilen tıbbi bir makaleden örnek): «Sol ayağı zaman zaman uyuştu ve onu yürümeyle geçirdi. İkinci gün, diz daha iyiydi ve üçüncü gün o tamamen yok oldu»

21 7. DISCUSSION (TARTIŞMA):
Bilimsel merak, araştırmacıların, kanıtlarının geçerliliğini ve ilgili yorumları sorgulamalarını gerektirir ve araştırma böylece ortaya çıkar. . Wayne G. Watson Tartışma yazması en zor kısımdır. Birçok makalenin verileri hem geçerli hem de ilginç olmasına karşın, hatalı Tartışma kısımları nedeniyle dergi editörleri tarafından reddedilir. Hatta verilerin gerçek anlamı Tartışma’da sunulan yorumla tamamen karanlıkta kalabilir. Tartışma bölümünün çok uzun ve çok laf dolu olması «ahtapot tekniği» ile adlandırılır. Burada yazar kendisinin ortaya koyduğu sonuçlardan veya yaptığı yorumlardan kuşku duymakta ve «koruyucu bir mürekkep bulutu» arkasına saklanmaktadır.

22 TARTIŞMA’NIN BİLEŞENLERİ:
Sonuçların gösterdiği ilkeleri, genellemeleri ve ilişkileri sunmaya çalışın. Aklınızda olsun iyi bir tartışma’da Tartışırsınız. Sonuçları tekrarlamazsınız. İstisnalara veya ilgi kurmadıklarınıza, uzlaşma olmayan noktalara işaret edin. Asla, pek uyumlu olmayan verileri çok riskli bir alternatif olan, örtmeye çalışma veya eritme yollarına gitmeyin. Sonuçlarınızın ve yorumlarınızı, evvelce yayımlanmış çalışmalarla nasıl uyum içinde olduğunu (veya zıt olduğunu) gösterin. Utangaç olmayın. Çalışmanızın teorik yönleri yanında, olası pratik uygulamaları da tartışın. Vardığınız neticeleri mümkün olduğunca açık ifade edin. Kanıtlarınızı her sonuç için özetleyin.

23 GERÇEĞE DAYALI İLİŞKİLER:
Tartışma’nın ana amacı «gözlenen gerçekler arasındaki ilişkileri» göstermektir. Bu noktayı belirginleştirmek için çoğu insanın bildiği, bir pireyi eğiten biyolog hakkında olan hikayedir. Pireyi aylarca eğittikten sonra biyolog, belli komutlara cevap almayı başarmıştı. Deneylerin en zevkli olanı, profesörün «zıpla» komutuna verdiği ve pirenin de her komutta havaya zıpladığı deneydi. Profesör bu olağanüstü başarılı çalışmayı gelecek kuşaklara bir bilimsel dergi vasıtasıyla aktarmak için sunmak üzereydi. Ancak O, gerçek bir bilim insanı tarzı ile bir adım daha ileri gitmeye karar verdi. Algılayıcı organın yerini saptamaya çalıştı. Bir deneyde birer birer pirenin bacaklarını koparacaktı. Pire itaatkar bir şekilde komut üzerine zıplamaya devam etti. Fakat her bir sonraki bacağın koparılmasında zıplamalar daha az etkin olmaya başladı. Nihayet son bacağın koparılmasıyla pire hareketsiz kaldı. Birçok defa tekrar tekrar verilen komut her zamanki davranışı vermedi. Profesör buluşlarını nihayet yayımlayabileceğine karar verdi. Kalemi kağıdı aldı ve çok dikkatle, aylardır yürütmekte olduğu deneylerinin ayrıntılarını tarif etti. Elde ettiği sonuç, bilim dünyasını yerinden oynatacak bir sonuçtu:

24 «Pirenin bacakları koparıldığında işitme duygusunu kaybeder»

25 Tartışma’da fiilin zamanı geçmiş ve geniş zaman arasında gidip gelmelidir. Başkalarının çalışmaları geniş zamanda fakat sizin kendi sonuçlarınız geçmiş zamanda anlatılmalıdır.

26 7. TEŞEKKÜR: Hayat o kadar kısa değildir ve nezaket için daima yeterli zaman vardır. Ralph Waldo Emerson İlk olarak makale için alınan teknik yardım için kişiye teşekkür etmelisiniz. İkinci olarak, dışarıdan alınan herhangi bir finansal destek için teşekkür edilmelidir. Teşekkür’de önemli olan basit nezakettir. Bilimsel makalenin bu kısmında gerçekten bilimsel hiçbir şey yoktur. Yüksek lisans ve doktora tezleri danışmanınız tarafından incelendiğinde bu kısmın tamamen sizin tarafınızdan yazılması istenmelidir ve zorunlu olmadıkça danışmanınız tarafından düzeltme yapılmamalıdır.

27 8. KAYNAKLAR: Sayılmayacak kadar çok kaynak içeren metinler, bilimselliğin işarete olmaktan ziyade güvensizliğin göstergesidir. William C. Roberts Kaynaklar kısmında, tıpkı Teşekkür kısmında olduğu gibi iki kural vardır: İlki; sadece yayımlanmış olan önemli kaynakları sıralamalısınız. Yayımlanmamış verilere, basındaki makalelere, Kısa Özet’lere, tezlere ve diğer ikincil malzemeye atıflar Kaynaklar’ı boşuna doldurmamalıdır. Eğer böyle bir kaynak mutlaka gerekli ise metne parantez içinde veya dipnotu olarak ilave edilebilir. İkincisi; metni sunmadan önce ve belki tekrar düzeltme sırasında her kaynağı, özgün yayının bütün kısımlarıyla kontrol edin.

28 2. Alfabetik liste numarasıyla ve 3. Atıf sırasına göre numarayla
KAYNAK TARZLARI: Dergiler kaynakları ele alış biçimleri bakımından önemli ölçüde farlılıklar gösterirler. Bazı dergiler makalenin başlıklarını basar, bazısı basmaz. Bazıları sayfa numaralarının basılmasını isterken bazıları sadece ilk sayfa numarasını yazar. Akıllı bir araştırıcı kaynakları bütünüyle yazar ve bilgisayar dosyasına tüm bilgiyi girer. Böylece daha sonra metni hazırlarken ihtiyaç duyulan tüm bilgiye sahip olur. Hemen hemen sonsuz sayıda kaynak gösterme biçimi olmasına karşın pek çok dergi kaynakları üç genel şekilden birinde verir. Bunlar; 1. İsim ve yıl, 2. Alfabetik liste numarasıyla ve 3. Atıf sırasına göre numarayla olmak üzere sınıflandırılır.

29 1. İsim ve Yıl Sistemi: İsim ve yıl sistemi (Harward Sistemi) uzun süre çok popülerdi. Yazar için çok avantajlıdır. Kaynaklar numarasız olduğu için kaynakların ilavesi ve çıkarılması kolaydır. Kaynak listesi ne kadar çok değiştirilirse değiştirilsin makale içindeki kaynak bildirişi olduğu gibi kalır. İsim ve yıl sisteminin dezavantajı okuyucu ve yayımcılarla ilgilidir. Okuyucu için dezavantaj genellikle Giriş kısmında akıcılığı bozan bir çok literatür verilişidir. Okuyucu bazen metine devam edebilmek için birkaç satır süren parantezli kaynakları atlamak zorunda kalır. Yayımcı için ise dezavantaj artan maliyettir.

30 Bazı makaleler çok yazar tarafından yazıldığı için isim ve yıl sistemini kullanan bir çok dergide «et al.» kuralı vardır. Makalelere atıf yapılırken isimler daima bir veya iki yazar için kullanılır. Örneğin; Aydın (2014), Aydın ve Kazak (2010) gibi. Eğer makalede «3» isim varsa makalede ilk atıf yapıldığında yazarların üçü de sıralanır. Örneğin «Aydın, Kazak, Karaca (2020). Aynı yayına ikinci atıfta «Aydin et al. (2020)» şeklinde kısaltılabilir. Atıf yapılan makale 4 veya daha fazla yazarlıysa ilk atıf bile «Aydın et al. (2020) olarak yazılmalıdır.

31 Eğer yazarın ismini vermek isterseniz cümlenin yapısı içinde gösterin:
2. Alfabe Sayı Sistemi: Bu sistem, isim ve yıl sisteminin modern şekilde değiştirilmişidir. Alfabetik liste özellikle de uzun bir listeyse, yazarlar için hazırlanması ve okurlar için de kullanılması kolaydır. Metin içinde kaynağa atıf yaparken isimlerin veya tarihlerin önemli olup olmadığına yazar karar vermelidir. Eğer önemli değilse sadece kaynak numarası kullanılabilir: «………… (13)» Eğer yazarın ismini vermek isterseniz cümlenin yapısı içinde gösterin: «………….. Aydın (13) tarafından keşfedildi» Eğer tarih vermek isterseniz aynı şekilde cümle içerisinde kullanılabilir: «……………… ilk olarak 2020 (13)’de keşfedildi.

32 3. Atıf Sırası Sistemi: Bu sistem kaynakları numarayla makalede ortaya çıkış sırasına göre atıf yapma sistemidir. Bu sistem isim ve yıl sisteminin basım giderlerini azaltır ve okuyucular için kolaylık sağlar. Ancak yazar için kaynakların ilavesi veya çıkartılmasıyla oluşan önemli ölçüde yeniden numaralandırma işi nedeniyle iyi değildir. Kaynak listesinin alfabetik olmayışı aynı yazarın çalışmalarına yapılan kaynak göstermelerin ayrılmasıyla sonuçlandığı için de ideal değildir.

33 Bol şans…